گزارش مرکز پژوهش‌ها درباره ابعاد سفر سلطان عمان به عربستان

به گزارش مشرق، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارشی با عنوان «ابعاد و نکات نخستین سفر خارجی سلطان عمان به عربستان» منتشر کرده است که متن آن به شرح زیر است:

خلاصه: کشور عمان چندی است به عنوان کنشگری با سیاست خارجی بی طرفی، میانجیگری و تعامل سازنده با همه شناخته می شود. این رویکرد سیاست خارجی عمان در دوران سلطنت سلطان قابوس بسیار محسوس بود. سلطان قابوس اهتمام بسیار زیادی به بی طرفی و میانجیگری داشت و برای حفظ این رویکرد نیز از سفرهای خارجی زیاد اجتناب می ورزید.

این رویکرد سلطان قابوس سبب شد تا انجام نخستین سفر خارجی سلطان هیثم بن طارق پس از گذشت 18 ماه از آغاز سلطنت او، سفری مهم به شمار رود؛ چراکه با به سلطنت رسیدن سلطان هیثم در 11 ژانویه 2020 بازیگران منطقه ای تلاش بسیار زیادی برای جذب وی به سوی خود داشتند؛ برای نمونه امارات متحده عربی با پرداخت وام 2 میلیارد دلاری با عنوان «Bridge Loan» و قطر با پرداخت وام 1 میلیارد دلاری در پی جذب عمان به سوی خود بوده اند.

تلاش کشورهای مزبور جهت جذب عمان به سوی خود از سویی و انتخاب عربستان به عنوان نخستین سفر خارجی سلطان هیثم از دیگر سو سبب می شود تا موضوع های مورد بحث در این دیدار برای کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و سایر کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای مهم باشد. در این دیدار موضوع هایی همچون شورای هماهنگی عمان - عربستان، ایران، جنگ یمن، گذرگاه زمینی عمان - عربستان، بازار مشترک، همکاری های اقتصادی به ویژه در زمینه گمرکی، خط لوله نفت و غیره مطرح شد که در گزارش پیش رو مهم ترین محورهای آن مورد مداقه قرار گرفته است.

بسیاری از کارشناسان سیاسی عمان دوره سلطنت سلطان هیثم را همانند عمان دوره سلطان قابوس دانسته و انتظار دارند تا سلطان هیثم همانند سلطان قابوس سیاست بی طرفی، میانجیگری و تعامل با همه را با همان شدت و حدت دنبال کند. این درحالی است که سلطان هیثم با آغاز سلطنت خود و با فراگیری بیماری کرونا با بحران های اقتصادی بزرگ و بدهی های مالی زیادی مواجه شده و شاهد اعتراضات مردمی بوده است؛ از این رو به دنبال شریک اقتصادی قدرتمندی برای همکاری اقتصادی جهت رهایی از این بحران است.

ازسویی نیز برخی اعضای شورای همکاری خلیج فارس همچون قطر و امارات درصدد هستند تا با اعطای وام های کلان، سلطان هیثم را به سوی خود جذب کنند. از دیگر سو امارات در مسیر توسعه بندری عمان موانعی ایجاد می کند تا بندر الدقم عمان به رقیب بندر جبل علی تبدیل نشود. این عوامل به همراه تنش هایی که در گذشته میان عربستان و قطر و امروزه میان عربستان و امارات به وجود آمده و با توجه به نیاز عربستان به رهایی از بحران سیاسی از طریق تقویت روابط با سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس، منجر شده است تا مقامات دو کشور عمان و عربستان بیش از پیش به همدیگر نزدیک شوند.

سلطان هیثم به عربستان به عنوان شریک اقتصادی قدرتمندی می نگرد که با همکاری با آن می تواند بنادر دریایی خود را توسعه داده و به افزایش تبادلات بازرگانی با آن بپردازد. از سویی نیز توجه بیش از پیش عربستان به عمان از طریق استقبال باشکوه از سلطان آن کشور واکنشی به اختلاف امارات با آن در جلسه اوپک بوده است. عربستان با این اقدام دو هدف را دنبال می کرد، نخست رهایی از بحران اقتصادی و سیاسی ناشی از تنش با امارات و برخی دیگر از کشورهای غرب آسیا و خلیج فارس همچون ایران، یمن و سوریه؛ دوم کاستن از میزان اهمیت امارات و افزایش اهمیت عمان با هدف تحت فشار قرار دادن امارات.

دیگر نکته مهم سفر سلطان هیثم به عربستان این است که این احتمال وجود دارد که عربستان سعودی مسقط را واسطه مذاکرات ایرانی - سعودی قرار دهد تا از میزان تنش و چالش های سیاسی خود بکاهد.

مقامات سعودی که در گذشته به دلیل روابط مطلوب سلطان قابوس با مقامات ایرانی، روابط سردی با عمان داشتند، در دوران سلطان هیثم روابط خود را بهبود بخشیده اند و این نشان دهنده تمایل مقامات دو کشور به همکاری بیشتر با همدیگر در زمینه همکاری های اقتصادی و سیاسی است؛ امری که می تواند به شکل گیری بلوک بندی های جدیدی در شورای همکاری خلیج فارس منجر شود. تشکیل شورای هماهنگی عربستان - عمان می تواند یک نمونه از این بلوک بندی های جدید باشد که قطعا به زیان کشورهایی همچون امارات متحده عربی خواهد بود و واکنش های تقابلی یا مصالحه جویانه ای از آنان به دنبال خواهد داشت.