2 بن‌بست آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران

نیما نصراللهی روز دوشنبه در گفت وگو با خبرنگار حقوقی قضائی ایرنا درباره تمدید تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل متحد افزود: آمریکا در دو بن بست برای تمدید این تحریم ها گرفتار شده است. وی ادامه داد: تحریم های سازمان ملل متحد با تصویب برجام تا حد زیادی برداشته شد و یکسری از تحریم ها مربوط به ایالات متحده امریکا است. عضو هیات علمی دانشگاه علم و فرهنگ افرود: از سال 1984 آمریکا در زمینه تسلیحاتی، ایران را تحریم کرد ولی سازمان ملل متحد تا سال 2006 تحریم تسلیحاتی برای ایران نداشت که در دسامبر سال 2006 بنابر قطعنامه 1737، نخستین بار تامین فناوری های انرژی هسته‌ای ایران را محدود کرد. وی گفت: سازمان ملل متحد در سال 2007 قطعنامه 1747 را مطرح کرد و طبق این قطعنامه ایران برای صادرات سلاح تحریم شد یعنی تا آن زمان ایران برای فروش سلاح به جز تکنولوژی های مربوط به سلاح های هسته‌ای تحریم نبود و محدودیتی نداشت. نصراللهی افزود: در سال 2010 قطعنامه 1929 تحریم اصلی را ایجاد کرد؛ قطعنامه ای کلی در مورد خرید فروش، واردات و صادرات سلاح های متداول جنگی از ایران صادر و از کشورها خواسته شد تا تجهیزات جنگی با ایران داد و ستد نکنند و بزرگترین مشکل این قطعنامه بود. وی خاطرنشان کرد: زمانی که برجام در سال 2015 بین کشورهای عضو امضا شد بعد از حدود یک هفته قطعنامه 2231 از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد صادر شد که یکی از نتایج این قطعنامه این بود که تحریم های تسلیحاتی ایران اصلاح شد. این حقوقدان بین الملل افزود: روز اجرایی شدن برجام یعنی 18 اکتبر 2015، قرار بر این شد که ممنوعیت تسلیحاتی برای ایران وجود نداشته باشد بلکه با اجازه موردی شورای امنیت سازمان ملل متحد، ایران بتواند نیاز خود را در تامین سلاح برآورده کند اما از آنجا که آمریکا در شورای امنیت حضور پررنگ دارد عملا محدودیت برای ایران وجود داشت. نصراللهی تصریح کرد: در قطعنامه 2231 و برجام مشخص شده تا پنج سال پس از اجرایی شدن آنها، تحریم های تسلیحاتی ایران برداشته شود و اکنون به اکتبر 2020 نزدیک می شویم و همه این تحریم ها عملا باید برداشته شود این در حالی است که امریکا از برجام خارج شده و نگرانی که برای آنها وجود دارد این است که به سازوکار حل اختلافی که به عنوان یک مکانیزم در برجام پیش بینی شده بود، دسترسی ندارد که بتوانند تحریم ها را بازگرداند. وی ادامه داد: اکنون کاری که وزارت خارجه امریکا در پی آن است این است که به برجام برگردند و طبق بند 36 حل اختلافات پیش بینی شده در برجام، از آن برای بازگشت تحریم ها استفاده کنند و پرونده را در شورای امنیت سازمان ملل متحد مطرح کنند ولی عملا این اقدام ممکن نیست. این حقوقدان بین الملل تاکید کرد: طبق منشور سازمان ملل متحد، بازگرداندن تحریم های تسلیحاتی ایران نیازمند رأی مثبت تمام اعضای شورای امنیت سازمان ملل است و هر عضو دائم سازمان ملل نیز می تواند آن تصمیم را وتو کند. نصراللهی گفت: اگر این موضوع به برجام برود، برای آمریکا بهتر است زیرا طبق ماده 36 برجام، شورای امنیت در مورد ادامه برداشتن تحریم ها تصمیم می گیرد و اگر آمریکا عضو بود و با استفاده از «مکانیسم ماشه» ورود می کرد و ادامه تحریم ها را به رای شورای امنیت می گذاشت بهتر بود و آن گاه دیگر چین و روسیه نمی توانستند وتو کنند و آمریکا به تنهایی می توانست تحریم های تسلیحاتی ایران را بازگرداند اما به لحاظ حقوقی این امکان وجود ندارد. وی ادامه داد: آمریکا نمی تواند به برجام بازگردد و از طرفی می گوید به برجام کاری ندارند و ملاک را مفاد قطعنامه 2231 قرار می دهد اما در قطعنامه 2231 تصریح شده که دولت های شرکت کننده در توافق هسته ای می توانند از سازوکار ماشه و حل اختلاف استفاده کنند. نصراللهی افزود: از لحاظ حقوق بین الملل مادامی که چین و روسیه از ایران جانبداری کنند، امکان اقدام موثر برای تحریم تسلیحاتی ایران وجود ندارد و اگر ایران روزی با این تحریم ها مواجه نباشد تامین کننده این سلاح ها چین و روسیه خواهند بود بنابراین به دلیل منافع مالی خود، بعید است که طرف آمریکا بایستند در نتیجه امریکا راه سختی در پیش دارد و از نظر عملی غیرممکن است. وی خاطرنشان کرد: البته خصوصا در فضای کرونا و تعمیق اختلاف میان چین و امریکا بعید است که امریکا به نتیجه ای دست یابد. نصراللهی گفت: آمریکا چندین بار استراتژی خود را تغییر داده اما براساس برجام و رویه حقوق بین الملل قطعنامه جدید برای تکرار تحریم ها و قطعنامه 2231 وجود ندارد. این حقوقدان بین الملل تصریح کرد: اگر امریکا عضو برجام باقی می ماند شاید می توانست با استفاده از «مکانیسم ماشه» اقداماتی علیه ایران انجام دهد. وی افزود: چین و روسیه و کشورهای اروپایی تمایلی به استفاده از «مکانیسم ماشه» علیه ایران ندارند زیرا حتی پیکر بی جان برجام را توافقی ارزشمند می دانند اما انگلیس با خروج از اتحادیه اروپا به آمریکا نزدیک شده و شاید به عنوان یکی از اعضای برجام بخواهد مکانیزم ماشه را استفاده کند. نصراللهی گفت: البته ایران هم 15 دی ماه اعلام کرد که از آن تاریخ به بعد هیچ محدودیتی را در حوزه غنی سازی اعمال نمی کند و در آن زمان پرونده ایران توسط کشورهای اروپایی به کمیسیون مشترک برجام فرستاده و گام اولیه برای سازوکار ماشه برداشته شده است. وی با اشاره به بند 36 برجام افزود: سازوکار ماشه سه مرحله ای است که طبق آن موضوع به کمیسیون مشترک برجام می رود سپس مساله در حد وزرا مطرح می شود و در نهایت هیات مشورتی تصمیم می گیرد که به سازمان ملل برود یا نه. نصراللهی گفت: با توجه به مدت زمان کوتاه پنج ماهه تا پایان رفع تحریم های تسلیحاتی ایران عملا امریکا نمی تواند اقدامی انجام دهد. به گزارش ایرنا، تحریم‌های بین‌المللی ناظر بر فروش تسلیحات به جمهوری اسلامی به پایان خود نزدیک می‌شود. آمریکا دولت ایران را متهم به حمایت از تروریسم کرده و خواستار تمدید این تحریم‌ها شده است. بر اساس قطعنامه 2231 سازمان ملل متحد هرگونه داد و ستد تسلیحاتی با ایران تا 18 اکتبر امسال (27 مهر) ممنوع است. این قطعنامه در پیوند با توافق هسته‌ای در سال 2015 و برای یک بازه زمانی پنج ساله تصویب شد و یکی از مواردی بود که از سوی دولت ترامپ و مخالفان توافق هسته‌ای با ایران در آمریکا به شدت مورد انتقاد قرار گرفت. آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد نیاز به کسب اکثریت آرای 9 عضو شورای امنیت دارد. افزون بر آن، روسیه و چین به عنوان اعضای ثابت شورای امنیت می‌توانند چنین طرحی را وتو کنند. تحریم تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران برای نخستین بار در قطعنامه 1747 مورخ 27 مارس 2007 برقرار شد. بند پنجم اجرایی قطعنامه مزبور اشعار می‌دارد که شورای امنیت تصمیم می‌گیرد که ایران نباید به تجهیز، فروش یا انتقال مستقیم و غیرمستقیم هر گونه سلاح یا مواد مرتبط با آن از سرزمین خویش یا توسط اتباع خود یا هواپیماها و کشتی‌های دارای پرچم این کشور مبادرت نماید و اینکه همه دولت‌ها از خرید این گونه اقلام از ایران توسط اتباعشان یا هواپیماها و کشتی‌های دارای پرچم این کشورها ممنوع هستند؛ اعم از اینکه در سرزمین ایران باشد یا خیر. در واقع، بر اساس این بند، ایران در وهله نخست از صادرات تسلیحات منع می‌شود و دولت‌ها نیز از خرید هرگونه تسلیحات از ایران منع می‌شوند. با تصویب قطعنامه 2231 در تاریخ 20 جولای 2015، قطعنامه‌های تحریمی پیشین علیه جمهوری اسلامی ایران لغو شدند. یکی از مهمترین مباحث مطروحه در طول مذاکرات میان ایران و گروه موسوم به 1+5 موضوع تحریم‌های تسلیحاتی ایران بود که بر اساس قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران وضع شده بود. اگر چه در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) سخنی از موضوع تحریم تسلیحاتی ایران نیامده، اما شورای امنیت به ابتکار خویش برخی محدودیت‌های موجود در قطعنامه‌های پیشین را در قالب پیوست دوم قطعنامه 2231 گنجاند و با ایجاد اصلاحاتی در این محدودیت‌ها، تغییرات مهمی در این مورد ایجاد کرده است. برخلاف قطعنامه‌های ذکرشده که هرگونه صادرات و واردات تسلیحاتی به ایران را منع می‌کرد، قطعنامه 2231 با رویکردی دیگر، تصمیمات منع‌کننده تسلیحاتی شورا را به تجویز تسلیحاتی تحت شرایطی خاص تبدیل کرد. حال به‌رغم خروج دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا از توافق برجام در سال 2018 مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا همراه با تیمی در حال تدوین متنی حقوقی است که بر اساس آن آمریکا به عنوان یکی از طرف‌های برجام به شمار می‌رود و می‌تواند مانع از پایان یافتن تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل در اکتبر سال جاری میلادی شود. این تلاش آمریکا نتیجه چندانی به همراه نخواهد داشت، زیرا آمریکا نمی‌تواند هم از توافق هسته‌ای با ایران پا پس بکشد و هم در صورت نیاز خود به آن ارجاع دهد.

• حقوق بین الملل
• تحریم