3 شهر و یک روستای صنایع دستی در استان‌های خراسان رضوی و کرمان ثبت ملی شد

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از ثبت ملی 3 شهر و یک روستای صنایع دستی در استان‌های خراسان رضوی و کرمان خبر داد و گفت: آخرین دستاوردهای مسئولان استانی و شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنایع دستی در ستاد، ثبت سه شهر و یک روستا بوده است.

وی ادامه داد: با توجه به درخواست‌های جدید و بررسی‌های انجام شده به تازگی سه شهر (بایگ از استان خراسان رضوی در رشته ابریشم‌کشی، بافق از استان کرمان در رشته حصیربافی و فیروزه از استان خراسان رضوی در رشته تراش فیروزه) و یک روستا (بسک از استان خراسان رضوی در رشته ابریشم کشی) مورد بررسی قرار گرفته و ثبت ملی شده‌اند.

معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی ثبت ملی شهرها و روستاهای صنایع‌دستی را فرصتی دانست که اگر برنامه‌ریزی تعاملی و صحیحی برای بهره‌برداری از آن‌ها انجام شود، می‌تواند نقشی بسزایی در زمینه توسعه و پیشرفت نقاط ثبت شده داشته باشند.

وی همچنین تأکید کرد: ثبت ملی این شهرها و روستاها، علاوه بر امکان ثبت بین‌المللی توسط شورای جهانی صنایع‌دستی، می‌تواند مشوق مناسبی برای افزایش تولید، رونق گردشگری و جلوگیری از مهاجرت باشد.

به گزارش تسنیم، هنر ابریشم کشی عبارت است از تبدیل پیله ابریشم به نخ ابریشم به وسیله دست و دستگاههای ابریشم کشی. ابریشم‌کشی کاربردهای گوناگون و مهمی در صنایع دستی داشته و دارد. از جمله در نساجی و بافت پارچه‌های قیمتی و ظریف همچون حریر، زری و مخمل، قالی‌های با ارزش ابریشمی و تهیه نخ برای سوزندوزی‌های زیبا و... مورد استفاده قرار می گیرد.

در صنعت ابریشم کشی سنتی، نوغانداران هنگامی که کرم‌های ابریشم رشد کافی کرده و به دور خود پیله می‌بندند، پیله‌ها را جمع و تمیز کرده و به کارخانه ابریشم‌کشی می‌برند و مراحل بعدی کار روی پیله‌ها انجام می‌گیرد. پیله‌ها را داخل دیگ‌های آب جوش می‌ریزند و با دستگاه‌های گردان و با کمک دست پیله‌ها را بصورت نخ ابریشم در می‌آورند و از آن برای پارچه‌های حریر قیمتی و قالی ابریشم و... استفاده می‌کنند.

دوخت روی پارچه با الیاف ابریشم طبیعی بر اساس طرح‌های از پیش تعیین شده را ابریشم دوزی می گویند. در طول تاریخ، افراد هر قبیله با تعصب خاصی در حفظ و پاسداری ارزش‌های قبیله‌ای خود تلاش داشتند، از این رو با دوخت علایم و طرح‌هایی خاص بر روی پارچه با اشکال گوناگون دوختی (قلاب‌دوزی، گلابتون‌دوزی، ابریشم‌دوزی، ملیله‌دوزی، شبکه‌دوزی) دست به ابتکاراتی می زدند.

ظرفیت بسیاربالای این روستا بسک و بایگ در تولید 70درصد ابریشم کشور نقش مهمی در انتخاب بسک به عنوان تنها روستای ملی در خراسان رضوی داشته است.

این روستا هم اکنون جزو 6 روستایی است که در حوزه صنایع دستی به عنوان روستای ملی ثبت شده‌اند و دستگاه زری بافی در روستای بسک بایگ چهاردهمین دستگاه زری بافی کشور و نخستین دستگاهی است که در روستاهای کشور مستقر شده است. در بسک تعداد 92 چرخ ابریشم‌کشی وجود دارد و شغل 95 درصد جمعیت این روستا ابریشم‌کشی است.

زیر و رو کردن، بافتن و پیچاندن رشته‌های گیاهی در شکل‌های مختلف، به صورت ساده و نقش‌دار به کمک دست و پا را حصیربافی می‌گویند.

از حصیربافی برای ساخت ظروف (سبد، زنبیل و غیره)، کلاه، فرش، پرده و غیره بهره می‌گیرند که هرکدام کاربرد ویژه‌ای دارند. تولید و استفاده از این محصولات در مناطق شمالی و جنوبی کشور به دلیل دسترس بودن مواد اولیه و غیره بهره می‌گیرند که هرکدام کاربرد ویژه‌ای دارند.

تولید و استفاده از صنایع دستی حصیری در مناطق شمالی و جنوب کشور به دلیل در دسترس بودن مواد اولیه و تناسب آن با شرایط اقلیمی مناطق نامبرده، رواج بیشتری دارد.

ارزان بودن مواد اولیه و فراوانی آن از ویژگی‌های مهم تولید این آثار است. امروز بخشی از این محصولات به عنوان اشیای کاربردی و تزئینی در زندگی شهری مورد استفاده قرار می‌گیرد. حصیربافی یکی از صنایع‌دستی و هنرهای زیبایی است که از زمان‌های دور تا به امروز در کشورهای مختلف جهان از جمله آفریقا، کشورهای جنوب شرق آسیا مانند اندونزی، تایلند و ایران رایج است.

این هنر به دلیل وجود درختان خرما و نخیلات فراوان به عنوان مواد اولیه، از اعتبار و ارزش فراوانی برخوردار است و در زمره صنایع دستی پرطرفدار شهرستان بافق به شمار می‌رود. وجود نخیلات فراوان در بافق، مواد اولیه تولید صنایع دستی و حصیربافی را در این شهرستان فراهم کرده است. از نخل در رشته‌های مختلفی از صنایع دستی می‌توان استفاده کرد که حصیربافی یکی از مهم‌ترین آنهاست.

هنر فیروزه‌تراشی به 6000 سال پیش می‌رسد، و سند آن هم فیروزه‌ای است که در کنار اسکلتی، در معدن فیروزه غار زاک، پیدا شده است.

این سنگ که در طول تاریخ دست‌خوش افسانه‌های گوناگونی شده است، امروزه در معادن نیشابور استخراج و بعد در کارگاه‌ها توسط استادان بزرگ تراشیده می‌شود. این هنر از جایگاه بالایی برخوردار است، به طوری که تراش فیروزه یک پیشه خانوادگی به حساب می‌آید که سینه به سینه از پدری به فرزندی انتقال داده شده است و تراش آن به دقت و ذوق بالایی نیاز دارد.

سنگ فیروزه با آنکه بر طبق کیفیت و رنگ، نام‌های متفاوتی به خود می‌گیرد، اما مرغوب‌ترین آن، رنگ آبی روشن است که امروزه در جواهرسازی و ساخت زیور آلات نیز به کار می‌رود.

متاسفانه گرچه که فیروزه نیشابور در جهان مشهور است اما امروزه در بازارالرضا، رکود و افول تعداد خریداران این هنر و از رونق افتادن آن به چشم می‌آید وامید است که با حمایت از هنرمندان این رشته، این هنر زیبا و چشم نواز دوباره به عرصه بازار پر رونق برگردد.