6 پیامد احتمالی گرمایش زمین و سوءمدیریت در حوزه محیط زیست برای ایران
در سالهای اخیر افزایش دما، کاهش باران، بارش‌های ناگهانی سیل‌آسا و خشکسالی همواره محیط زیست ایران را تهدید کرده؛ اما به دلیل سوءمدیریتها و عدم اقدام جدی نهادهای مربوطه، رهایی از این وضعیت سخت شده است.
به گزارش مشرق، بنابر برخی مطالعات که قائل به گرمایش زمین هستند، این گرمایش بیش از هر زمان دیگری زندگی و معیشت مردم را در سرتاسر جهان در معرض خطر جدی قرار داده است که اثرات آن بر خاورمیانه نیز باید مورد بررسی قرار گیرد.
کشور ما نیز به سبب قرارگیری در منطقه خاورمیانه، یکی از خشک‌ترین و کم‌آب‌ترین مناطق جهان محسوب می شود.
بر اساس گزارش‌های اخیر سازمان ملل در رابطه با پدیده تغییر اقلیم، کشورهای در حال توسعه، جوامع دارای اقتصاد متکی بر منابع طبیعی و کشورهای خشک و نیمه‌خشک از جمله ایران با بیشترین پیامدهای زیان‌بار و اثرهای ناشی از این پدیده روبه‌رو خواهند شد.
این مساله، اقلیم ایران را نیز شامل می‌شود؛ اقلیمی که بیش از 80 درصد آن در منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد و میانگین بارندگی آن تقریبا 250 میلی‌متر است که این مقدار کمتر از یک سوم میانگین بارش در جهان (860 میلی‌متر) است.
نکته قابل توجه آن است که افزایش دما در ایران از سال 1980 تاکنون 1,5 درجه سانتی گراد افزایش پیدا کرده و آسیب‌پذیری کشور ما از تغییرات اقلیمی بیش از متوسط جهانی است و این درحالی‌ست که ایران تا این لحظه هیچ تعهد رسمی‌ای در مجامع بین‌المللی در رابطه با گرمایش زمین نداده است.
در ایران، بارزترین نشانه‌های تغییرات اقلیمی در سالهای اخیر، افزایش دمای متوسط، کاهش بارش، بارش‌های ناگهانی و سیل‌آسا، خشکسالی، خالی شدن زود هنگام سدها، افزایش طوفان و بروز پدیده‌های گرد و غبار، بوده است.
همین‌که امروزه این موارد به وضوح قابل رویت هستند، خود گویای این است که اثر گرمایش زمین در ایران شروع شده است اما به دلیل سوءمدیریت ها و عدم اقدام جدی نهاد های مربوطه، رهایی از چنین وضعیتی کار چندان آسانی نخواهد بود.
در ادامه به بخشی از اثرات احتمالی گرم شدن زمین بر اقلیم ایران اشاره می‌شود؛ وضعیتی که صرفا به تاثیرات گرمایش زمین محدود نمی‌شود و سوء مدیریتها در دهه های گذشته در ایجاد این شرایط نقش اصلی را ایفا کرده اند.
1- خشک سالی
خشکسالی از بدیهی‌ترین پیامد گرمایش زمین است. سال‌هاست که خشکسالی در سطح گسترده‌ای از مناطق مختلف ایران نیز قابل مشاهده است؛ تا جایی که ساخت و ساز سدهای بی‌رویه به شدت آن نیز افزوده است.
تغییرات آب و هوایی در جهان، عرضه آب را متغیر و به شدت نامطمئن می‌سازد، به طوری‌که معضلات کم‌آبی که افراد آن مناطق با آن روبه‌رو هستند، بیشتر و احتمال تنش و درگیری بر سر آب را افزایش خواهد داد.
بروز خشکسالی‌های ناشی از دگرگونی اقلیم بر منابع آب کشور تاثیر می‌گذارد و منجر به افزایش تبخیر آب سدها می‌شود.
2- خالی شدن زود هنگام سدها
بر اساس آمار حجم آب سدهای کشور در سال جاری به 18 میلیارد متر مکعب رسیده است در حالی‌که سال 99 در همین بازه زمانی این میزان 25 میلیارد متر مکعب بوده است و به گفته کارشناسان، سال 1400 خشک‌ترین سال آبی در نیم قرن اخیر است.
هم چنین به گفته مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور، حجم آب قابل استفاده از سدها تنها 9.5 میلیارد مترمکعب است که تنها کفاف آب مصرفی فصل پاییز را می دهد.
3- آتش سوزی جنگل ها
خشکسالی منجر به خشک شدن زود هنگام علف‌های کف جنگل می‌شود که وجود یک حریق کوچک حادثه بزرگی را می‌آفریند که سال 1400 به دلیل خشکسالی، این پدیده مشهود بود.
تا اوایل شهریور ماه سال جاری حدود 2700 فقره آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع ایران به وقوع پیوسته و هزاران هکتار جنگل و مرتع از بین رفته است.
هم چنین بر اساس گزارش‌های رسمی، در سال 99، بیش از 21 هزار هکتار از جنگل‌های ایران بر اثر حریق خاکستر شدند. بیشترین آتش‌سوزی‌ها در مناطق جنگلی به ویژه ناحیه رویشی زاگرس به وقوع پیوسته است.
4- افزایش خسارات سیلاب
در چند سال اخیر بارها شاهد وقوع طوفان و بارش‌های سیل‌آسا در مناطق مختلف کشور بودیم.
سیل‌های ویرانگری که در مناطقی مانند شیراز، گلستان، مازندران، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان شمالی، همدان، زنجان، قزوین، کردستان، خراسان رضوی، خوزستان و ایلام مرگ تعدادی از شهروندان را به دنبال داشت.
بنا بر آمار جدید منتشر شده سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، در 70 سال اخیر 8449 سیل در ایران رخ داده است؛ یعنی هر سه روز یک سیل اتفاق افتاده است.
آژیر خطر این پدیده برای بسیاری از ساکنان شهرها و روستاها به صدا درآمده است.
بررسی آمار و اطلاعات بارش و رواناب طی 60 سال گذشته در مناطق خشک و نیمه خشک ایران، حاکی از آن است که سیلاب‌های بزرگ و ویرانگر عموما بلافاصله قبل و پس از دوره‌های خشکسالی طولانی و شدید به وقوع می‌پیوندند.
پدیده تغییر اقلیم نیز منجر به تشدید این وضعیت شده و انتظار وقوع سیلاب‌های شدید و خسارت‌بار در پاییز و زمستان 1400 دور از انتظار نیست.
5- ریزگرد
ریزگرد مجموعه‌ای است از گرد و غبار، دود و دیگر ذره‌های خشک معلق در هوا که باعث کدر شدن آسمان و در اغلب موارد سبب کاهش دید نیز می‌شوند. خاستگاه ریزگرد آلاینده‌های صنعتی، آمدوشد خودروها، آتش‌سوزی جنگل‌ها، گسترش بیابان‌ها، شخم زدن زمین در آب‌وهوای خشک و... است.
ریزگرد اغلب زمانی رخ می‌دهد که ذرات گردوغبار و دود در هوای خشک افزایش یابد.
در سال های گذشته ریزگردها باعث آلودگی هوا، از بین رفتن پوشش گیاهی،فرسایش خاک،کاهش باروری گیاهان و آلودگی آب شده اند.
6- کاهش ذخایر آب های زیرزمینی
بر اساس آمار سطح آب زیرزمینی در 23 سال اخیر 110 میلیارد متر مکعب کاهش یافته است.
کاهش آب های زیرزمینی بحران هایی نظیر تغییر اقلیم، از بین رفتن حاصل خیزی خاک و فرونشت زمین را در پی دارد که در سالهای اخیر شاهد روی دادن این حوادث در دشت ورامین و اصفهان بوده‌ایم.
علت اصلی بحران های زیستی محیطی ذکر شده تغییرات اقلیم و گرمایش زمین است، اما در کنار پدیده گرمایش زمین، سوء مدیریت در دستگاه‌های دولتی نیز سبب شده سازگاری و تاب‌آوری اجتماع و زیست‌بوم ایران در مقابله با پدیده‌های زیست‌محیطی کاسته شود و آسیب‌پذیری نیز افزایش یابد.
منبع: تسنیم