آتش‌بس دائمی لیبی در هاله‌ای از ابهام

به گزارش ایرنا؛ لیبی از زمان سرنگونی «معمر قذافی» دیکتاتور معدوم این کشور در سال 2011 میلادی (9 سال پیش)، صحنه درگیری‌هایی خونین بین نیروهای شبه نظامی دو دولت موازی شرق (طبرق) و غرب (طرابلس) است. درگیری میان شبه نظامیان گروه موسوم به "ارتش ملی لیبی" به فرماندهی «خلیفه حفتر» مستقر در شرق و نیروهای "دولت وفاق ملی لیبی" مستقر در غرب زمانی به اوج خود رسید که ارتش حفتر دستور حمله برای تصرف طرابلس پایتخت این کشور را در 4 آوریل 2019 داد.

تلاش ارتش حفتر برای تصرف طرابلس ناموفق بود و وی نتوانست به وعده خود که اکنون یک سالی از آن می‌گذرد، جامه عمل بپوشاند و کنترل پایتخت لیبی را در دست بگیرد و دولت وفاق ملی را که سازمان ملل و جامعه جهانی آن را به رسمیت میشناسد، ساقط کند، اما باعث شده تا پشت دو جریان شرق و غرب یک نوع صف‌بندی منطقه‌ای و بین‌المللی شکل بگیرد. دولت وفاق ملی لیبی مورد حمایت کشورهایی چون قطر، ترکیه، برخی کشورهای اروپایی، سازمان ملل است، اما کشورهایی مانند مصر، روسیه، عربستان و امارات از ارتش حفتر مستقر در بنغازی و طبرق حمایت می‌کنند. این حمایت تنها حمایت دیپلماتیک نیست، بلکه کشورهایی مانند ترکیه و امارات دخالت مستقیم در این جنگ دارند. حالا پس از چند توافق آتش‌بس و نقض آن، گروه‌های درگیر در لیبی چهارمین دور مذاکرات تحت عنوان "کمیته نظامی مشترک لیبی" (5+5) را دوشنبه گذشته در مقر سازمان ملل در ژنو آغاز کردند. این مذاکرات تا 24 اکتبر (جمعه) ادامه داشت.

توافقنامه آتش‌بس دائمی که نتیجه مذاکرات ژن بود با هدف پایان دادن به جنگ داخلی 9 ساله در لیبی بین طرفین درگیری امضا شد و هیئت اعزامی سازمان ملل به این کشور یک نسخه از توافق صورت گرفته را به طرفین درگیری برای آتش بس فراگیر و دائمی ارایه داد. طبق این توافقنامه که جمعه گذشته زیر نظر سازمان ملل و در پایان نشستی چهار روزه در ژنو به دست آمد، دولت وفاق ملی که در طرابلس در غرب لیبی مستقر است و از سوی جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته شده و دولت شرق لیبی و ارتش خلیفه حفتر، باید تمامی واحدهای نظامی خود را به پادگان‌ها باز گردانند و علاوه بر آن نیروهای خارجی که در لیبی در حال جنگ هستند، باید ظرف سه ماه این کشور را ترک کنند. این توافق آتش‌بس شامل 11 بند است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: آتش‌بس به محض امضای توافق اجرایی می‌شود؛ تخلیه کلیه خطوط تماس از واحدهای نظامی و گروه‌های مسلح با بازگشت آنها به اردوگاه‌های خود و خروج همه مزدوران خارجی از لیبی حداکثر ظرف مدت 3 ماه پس از تاریخ امضای توافق آتش‌بس؛ آغاز فرآیند شمارش و طبقه‌بندی گروه‌ها و نهادهای مسلح با تمام اسامی آنها در مناطق مختلف و ادغام آنها در نهادهای دولتی حسب نیاز؛ متوقف شدن درگیری‌های رسانه‌ای در برخی شبکه‌های صوتی و تصویری و درخواست از دستگاه قضایی لیبی برای محاکمه صاحبان این شبکه‌ها؛ توافق بر سر بازگشایی راه‌ها و گذرگاه‌های زمینی و هوایی در تمامی مناطق لیبی و اتخاذ فوری تدابیر لازم برای بازگشایی برخی مسیرها؛ آتش‌بس شامل گروه‌های تروریستی خوانده شده توسط سازمان ملل در سراسر لیبی نمی‌شود. اما پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا این توافق هم چون توافقات گذشته زودگذر است و یا دوام می‌یابید. شرایط میدانی به گونه‌ای است که کارشناسان به این توافق هم به دیده احتیاط می‌نگرند و انتظار زیادی از آن ندارند؛ به ویژه وقتی منابع خبری اعلام کردند که ترکیه آتش‌بس طرف‌های درگیر در لیبی را با ادامه تمرین‌های نیروهای دولت وفاق نقض کرده و وزارت دفاع ترکیه هم در این خصوص اعلام کرده که به تمرین‌های شبه نظامیان دولت وفاق ملی لیبی در طرابلس ادامه خواهد داد.

تردید اردوغان درباره توافق آتش‌بس دائمی لیبی با وجود استقبال روسیه و آمریکا "رجب طیب اردوغان" رئیس جمهوری ترکیه در اولین واکنش خود به توافق آتش‌بس بین طرفین مناقشه لیبی که مورد استقبال روسیه و آمریکا قرار گرفته است، گفت که این توافق میان مسئولان بلندپایه لیبی به دست نیامده و مورد اعتماد نیست و درباره اجرای آن تردید دارد. اردوغان که در درگیری‌های لیبی در کنار دولت وفاق مستقر در طرابلس قرار دارد و شبه نظامیان حفتر هم مورد حمایت امارات، عربستان و روسیه قرار دارند، افزود: زمان به تنهایی به ما نشان خواهد داد که آیا توافقنامه آتش‌بس در لیبی اجرا خواهد شد یا خیر، ما نمی‌دانیم که آیا مزدورانی همچون "واگنر" از لیبی طی سه ماه عقب‌نشینی خواهند کرد یا خیر. از سوی دیگر، سخنگوی شبه نظامیان موسوم به ارتش ملی لیبی به رهبری ژنرال حفتر اعلام کرد که بزرگترین مانعی که بر سر راه بحران لیبی وجود دارد، دخالت ترکیه و اعزام مزدوران بیگانه به لیبی است، لذا آنکارا باید به سرعت از این کشور خارج شود. اعضای شورای امنیت نیز در بیانیه‌ای از توافق طرفین درگیر در لیبی و کمیته نظامی 5+5 در ژنو برای برقراری آتش‌بس پایدار در سراسر این کشور استقبال کرده و خواستار پایبندی طرفین درگیر به تعهداتشان و اجرای کامل این توافقنامه شدند. دولت آمریکا نیز از امضای توافق آتش‌بس توسط لیبیایی‌ها که با نظارت سازمان ملل در ژنو حاصل شد، استقبال کرد. "مایک پامپئو" وزیر خارجه آمریکا در این باره گفت: ما منتظر نتایج گفت‌وگوی سیاسی طرف‌های لیبیایی و حمایت از انتقال قدرت به یک نظام اجرایی جدید جهت مقدمه چینی به منظور برگزاری انتخابات و تعیین هرچه سریع‌تر فرستاده جدید سازمان ملل در لیبی برای پیشرفت در مسیر تلاش‌های این سازمان به منظور حمایت از آشتی ملی لیبی هستیم. در حالی که آتش‌بس در لیبی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، "استیفانی ویلیامز" نماینده سازمان ملل در امور این کشور پیش‌بینی کرد که در مذاکرات صلح آینده زمان برگزاری انتخابات سراسری در لیبی مشخص شود. وی افزود: یک تمایل واضح نسبت به برگزاری انتخابات در سریع‌ترین زمان ممکن وجود دارد. قوه مجریه مورد توافق هر طرفی که باشد واقعا نیاز دارد که کاملا روی آمادگی برای انتخابات متمرکز شود. پیش‌بینی می‌شود که زمانی برای انجام این امر مشخص شود.

• قاره آفریقا
• خلیفه حفتر
• طرابلس