آزاد ارمکی: فرح پهلوی از عوامل اضمحلال فرهنگ ایرانی است

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سومین قسمت از ویژه برنامه "زاویه" با حضور دکتر تقی آزاد ارمکی، جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران شب گذشته (11 بهمن ماه) از شبکه چهار سیما پخش شد.

دکتر تقی آزاد ارمکی در ابتدای این نشست گفت: هر جامعه‌ای استعداد انقلاب ندارد و ما در شرایطی انقلاب کردیم که دیگر کشورها هم در شرایط مشابه ما می‌توانستند انقلاب کنند. اگر جامعه به یک تراکم مجموعه چیزهای فرهنگی دست نیابد به انقلاب نمی‌انجامد.

وی افزود: نوع بازوی نیروی مرکزی که علمدار انقلابی است ما را بر آن می‌دارد تا انقلاب سال 57 را یک انقلاب فرهنگی بدانیم. نیرویی که انسجام بخش انقلاب بود بخش عمده طبقه متوسط جامعه شامل روشنفکران، روحانیون و دغدغه‌مندان فرهنگ بود.

آزاد ارمکی ادامه داد: ایرانی‌ها در جهان مملو از دگرخواهی هستند و منتقدترین و مطالبه‌گرترین مردم جهان هستند. یک دگردیسی تاریخی طولانی اتفاق افتاده است که آن مجموعه فرهنگی نتیجه می‌دهد و به فروپاشی رژیم پهلوی ختم می‌شود.

این استاد دانشگاه افزود: ایرانی‌ها جهانی‌ترین مردمان جهان بوده و هستند. این روحیه یک عنصر مهم فرهنگی است که هر جامعه‌ای از آن بهره نمی‌برد. همچنین یک رفت و برگشت تاریخی در فرهنگ انقلاب داشته و داریم. این رفت و برگشت به ما استعدادی داده است که بتوانیم همه گذشته‌مان را حاضر و همه امروز خود را به گذشته تبدیل کنیم. به لحاظ محتوایی هم ما مردمی هستیم که ایده‌آل گرا هستیم و اهل مراوده و سازگاری و حل مناقشات گوناگون هستیم.

وی با اشاره به فعالیت‌های گسترده احزاب پیش از انقلاب و زورگویی‌های آن‌ها گفت: جامعه‌ای که در آن تنوع فرهنگی بسیاری وجود دارد، از سوی حزب رستاخیز تحقیر می‌شود و همین امر عاملی در افزایش شدت مبارزات با رژیم پهلوی و نمایش واکنشی تند نسبت به آن شد.

آزاد ارمکی ادامه داد: پهلوی مدام سعی می‌کرد ما را خیلی بی‌تاریخ و زمان کند و از یک گذشته خیلی دور باستانی فرهنگسازی کند تا بتواند از دورن آن یک ایدئولوژی عام و خام استخراج کند و به خورد جامعه دهد.

وی افزود: انقلاب اسلامی از مجموعه اتفاقات کوچک آغاز می‌شود و روی هم انباشت می‌شود تا اینکه به بزرگی انقلاب و انفجار می‌رسد. آنچه به انباشت رویدادهای سازنده انقلاب کمک می‌کند فهم فرهنگی انقلابیون در آن دوره تاریخی است.

این جامعه‌شناس در ادامه گفت: سه گانه‌ای در انقلاب ظهور می‌کند که خون انقلاب را به جوش می‌آورد. یکی از این سه گانه‌ها مفهوم مارکسیست یا کمونیست ایرانی است که با حمایت شوروی، ستیزگرایانه‌ترین ایدئولوژی در این سرزمین است. یکی دیگر از این سه‌گانه اصل رژیم پهلوی است چرا که با تکبر تمامیت خواهانه از یک ایران کهنه و پرماجرای غیر مرتبط با زیست امروز حرف می‌زند. در مقابل این رویکرد، مارکسیست و کمونیست ایرانی هم با بی‌اعتنایی به فرهنگ و بوم ایرانی یک ستیزه‌گری ذاتی را تولید می‌کند. همین ستیز است که آن انباشت را به عمل تبدیل می‌کند. اگر این ستیزها وجود نداشت احتمالا انقلابی به معنای آنچه امروز جریان دارد شکل نمی‌گرفت.

*انقلاب اسلامی نظریه انقلاب دائمی را نفی می‌کند آزاد ارمکی همچنین یادآور شد: انقلاب اسلامی اساسا به ما یاد داد که این اتفاق یک امر معاصر تاریخی است به این معنا که امکان مراجعه مکرر به آن قطعا باید صورت گیرد.

وی افزود: انقلابی بودن اکنون ما در حقیقت امری هویتی است. چرا که اگر دست از آن برداریم باید از انقلاب کردن توبه کنیم. همان توبه‌ای که پس از مشروطه شکل گرفت و از دل آن حکومتی استخراج نشد.

*انقلاب اسلامی ایران غیر‌خونین‌ترین انقلاب تاریخ بشریت است آزاد ارمکی افزود: هنگامی که از فرهنگ انقلابی و انقلابیون حرف می‌زنیم از مجموعه نیروهایی با مناسبات و مناسک و آدابی سخن می‌گوییم که برای کشتن کسی نیامده بودند. انقلاب اسلامی ایران غیرخونین‌ترین انقلاب تاریخ بشریت است و هویت ستیزه‌جویانه ندارد.

وی در ادامه گفت: راهپیمایی‌های طولانی و مهیجی که بر اساس یک نظام آیینی و فرهنگی برپا می‌شد، جامعه را به صورت مستمر آگاه و در عین حال دعوت به نقش‌آفرینی می‌کرد.

وی در ادامه تصریح کرد: جوانمردی و لوطی‌گری در فرهنگ ایرانی وجود داشته و در جوامع شیعی بیشتر نمود یافته است. ما مردمانی هستیم که به قهرمان‌هایمان اهمیت می‌دهیم و از جمله این قهرمانان مجموعه شهدای انقلاب هستند.

این استاد دانشگاه افزود: جامعه ایرانی پیش از انقلاب اسلامی چند بار سعی کرد تا رژیم استبدادی و سلطنتی را کنار بگذارد اما نتوانست تا این که انقلاب اسلامی به کمک آن آمد. متاسفانه نیروهایی که پس از انقلاب به هر دلیلی در حاشیه بودند فرصت حرکت آرامِ ادامه انقلاب را از دست نیروهای انقلاب گرفتند به این ترتیب ما وارد مجموعه تنش‌های مهم شدیم.

آزاد ارمکی خاطرنشان کرد: متاسفانه ما پس از انقلاب برخی حساسیت‌های فرهنگی خود را از دست دادیم و دست به ستیزه‌جویی زدیم در حالی که اساسا انقلاب با چنین رویکردی موافق نبود.

وی افزود: پس از پیروزی انقلاب مارکسیست‌های ایرانی حذف نشدند بلکه پنهان شدند، همچنین سلطنت طلبی حذف نشد بلکه پنهان شد و غرب به ویژه آمریکا در باز تولید آن کمک کرد. به عنوان مثال رسانه‌های غربی مدام از فرح پهلوی که از عوامل اضمحلال فرهنگ ایرانی است به عنوان مادر ایران یاد می‌کنند. به این ترتیب همین رویکرد پنهان در میان مردم ستیز ایجاد می‌کند. نمونه دیگر این رویکرد، تطهیر رضا شاه است که برخی او را نجات بخش می‌دانند و معرفی می‌کنند. در حالی که رضا شاه همان کسی است که پروژه نوسازی فرهنگ ایران را تخریب کرد.

*نفی شعار آزادی که اساسی ترین آرمان انقلاب است عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ادامه افزود: جامعه ایرانی یک جامعه متنوع و متکثر است به همین دلیل هم ناهمواری‌هایش بیشتر دیده می‌شود. در همین ناهمواری نوعی همواری وجود دارد که درونش تکثر می‌سازد اما ما می‌خواهیم مشابه عملکرد ناصواب رضا خان درباره پدیده کلاه پهلوی یکسان‌سازی ایجاد کنیم که نتایج نافرجامی دارد.

سیاستگذاری فرهنگی ما به سیاستگذاری های متنوع فرهنگی نیاز دارد آزاد ارمکی در پایان گفت: ما وقتی می‌توانیم با دشمنانمان برخورد کنیم که تکلیف‌مان با خودمان روشن و معلوم باشد. برای برون رفت از این وضعیت به یک نجوای معاصر فرهنگی اسلامی نیاز داریم که در مرحله اول ما را با خودمان آشتی دهد و دیگران را به رسمیت بشناسد. ماهیت و خاستگاه انقلاب اسلامی ایران فرهنگی بود و اثرات فرهنگی خیلی خوبی هم گذاشت اما توجه داشته باشیم که سیاستگذاری‌های متکثر فرهنگی و دعوت از همگان برای همکاری و مشارکت نیز اهمیت بسیاری دارد که باید به آن توجه کرد.

ویژه برنامه "زاویه" به مناسبت دهه فجر از نهم تا بیستم بهمن‌ماه، به مدت ده شب ساعت 22 از شبکه چهار سیما پخش خواهد شد. در این ویژه برنامه‌ها، موضوعات مرتبط با رویداد انقلاب اسلامی از نگاه اندیشمندان علوم انسانی مورد واکاوی قرار می‌گیرد.