ارزش نجومی در حوزه صادرات فرش / موانع باید برداشته شود

محسن گرجی، مدیرکل دفتر صنایع منسوجات و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت، اظهار داشت: "ما در زنجیره تامین بخش‌هایی را بیش از حد محدود کرده‌ایم، در حالی که باید به تأمین سیاست صنعت نساجی توجه کنیم. در زنجیره این صنعت، ما با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستیم."

او گفت: به طور کلی در حوزه واردات پارچه باید محدودیت های بیشتری را اعمال کنیم تا ظرفیت تولید های داخل کشور فعال تر شود، ما در تأمین مواد اولیه صنعت پارچه کشور مشکلی نداریم.

گرجی بیان کرد: سال گذشته، یک میلیارد و 800 میلیون دلار واردات داشتیم که از این رقم 700 میلیون دلار به پارچه اختصاص دارد.

او در خصوص حوزه فرش های ماشینی گفت: در حوزه فرش ماشینی تا یک میلیون دلار ظرفیت صادرات وجود دارد، اما افزایش صادرات نیاز به مجموعه اقداماتی دارد. بحث بازگشت ارز هم باید اصلاح شود که یکی از مهم ترین موانع است.

گرجی اضافه کرد: صادرات فرش ماشینی حدود 280 میلیون دلار بوده که حدود یک سوم از کل 700 میلیون دلار صادرات در دفتر نساجی و پوشاک را به خود اختصاص داده است.

صادرات فرش دستباف به کمتر از 50 میلیون دلار رسید

گمرک در مجموعه نکاتی که از وضعیت تجارت خارجی کشور در سال 1402 منتشر کرده، اعلام کرد که صادرات فرش دستباف ایران از رکورد 2 میلیارد دلاری سالانه خود در دهه 70 و میانگین 500 میلیون دلاری در سال در 10 سال پیش از تحریم‌ها، به کمتر از 50 میلیون دلار در سال 1402 رسیده است.

به طور کلی بررسی روند صادرات فرش دستباف ایران طی دهه گذشته نیز روند نزولی این محصول را نشان می‌دهد. بر اساس آمار گمرک ارزش صادرات فرش دستباف ایران از 427.3 میلیون دلار در سال 1391 به 50.7 میلیون دلار در سال 1401 رسیده است. بر این اساس سهم صادرات فرش دستباف ایران از کل صادرات غیرنفتی، از 1.3 درصد در سال 1391 به 0.09 درصد در سال 1401 رسیده است. متوسط رشد سالانه ارزش صادرات فرش دستباف ایران به نقاط مختلف جهان طی سال‌های 1391 تا 1401 برابر با منفی 19 درصد بوده است.

همچنین بر اساس آمار گمرک در سال 1401، کشورهای آلمان با سهم حدود 17.6 درصد، امارات متحده عربی با سهم حدود 17.2 درصد، کشور چین با سهم حدود 16.2 درصد و پاکستان با سهم حدود شش درصد از ارزش کل صادرات فرش دستباف، عمده مقاصد صادراتی این محصول بوده‌اند.

پیش از این هم یکی از گزارش‌های معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران به این نکته اشاره کرده بود که سهم ایران از صادرات فرش دستباف در جهان در دوره 2011 تا 2022 کاهش یافته و از 25.5 درصد به 7.4 درصد رسیده و در همین دوره زمانی سهم رقبای ایران از جمله هند، چین، نپال و پاکستان در حال افزایش بوده است.

عامل اصلی سقوط صادرات فرش دستباف ایرانی، اعمال تحریم‌ها است. با این حال فعالان این حوزه معتقدند حتی با وجود تحریم‌ها، با اصلاح برخی قوانین داخلی می‌توان صادرات فرش دستباف را به رقمی بیش‌تر از رقم فعلی رساند. یکی از مهم‌ترین این موانع، پیمان‌سپاری ارزی است.

در همین راستا بر اساس بودجه 1402، قرار بود میزان رفع تعهد ارزی فرش و صنایع‌دستی تا حد مواد اولیه کاهش یابد، اما این موضوع بعد از گذشت هشت ماه از سال 1402، بالاخره در آبان‌ماه ابلاغ شد. بر این اساس میزان پیمان سپاری ارزی برای فرش در انواع مختلف به 10، 15 و 20 درصد بسته به میزان مواد اولیه‌ای که در آن استفاده شده کاهش یافته است.

با این حال کاهش میزان رفع تعهد ارزی برای فرش دستباف در لایحه بودجه سال جاری دیده نشد و پیگیری‌ها در مجلس شورای اسلامی هم به دلیل مخالفت سازمان برنامه و بودجه به نتیجه نرسید؛ بنابراین این قانون در بودجه سال 1403 دیده نشد. بنابراین اجرای این قانون در سال جاری فعلا منتفی است، اما فعالان حوزه فرش پیش‌تر گفته بودند که همچنان به دنبال راه‌حلی برای تمدید این قانون هستند.