استراتژی تعامل سینمای ایران با جهان | جشنواره‌ها و سریال‌های دینی؛ فرصتی برای روابط فرهنگی ایران و عربستان
از سرگیری روابط میان ایران و عربستان می‌تواند فرصت بسیار خوبی باشد تا روابط فرهنگی میان دو کشور در زمینه‌های هنری همچون سینما، سریال و موسیقی نیز افزایش یابد.
به تازگی در خبرگزاری تسنیم پرونده‌ای را با عنوان «استراتژی تعامل سینمای ایران با جهان» آغاز کردیم که یکی از راه‌های خروج از رکود و رونق تولید و معیشت سینما و اهالی سینمای ایران را همکاری و تعامل گسترده و پیوسته کشورمان با جهان می‌داند. مسیری که تاکنون بیشتر به حضور در جشنواره‌های سینمایی منحصر شده، اما در شرایط فعلی و با درنظر گرفتن اهمیت بسط و گسترش دیپلماسی فرهنگی ایران در سایر نقاط دهکده جهانی باید در حوزه وسیع‌تری از اکران تا تولید مشترک فکر کرد.
استراتژی تعامل سینمای ایران با جهان | خودبسندگی سینمای ایران تعامل آن را با جهان دچار مشکل کرده استاین درحالی است که اخیراً، جمهوری اسلامی ایران با عربستان روابط دیپلماتیک خود را سر گرفته و هر روز اخبار تازه‌ای از تحکیم این رابطه به گوش می‌رسد، اما هنوز اخبار و اتفاقات حوزه فرهنگی در این زمینه منتشر نشده و باید دید که آیا تعاملات ایران با عربستان در زمینه‌های فرهنگی نیز رواج خواهد داشت یا خیر؟ روابطی که به گفته برخی کارشناسان فرصتی قابل تامل برای تحکیم مباحث دیپلماتیک است.
چنین پیش‌فرضی براین اساس است که سینمای ایران اشتراکات فراوانی با کشورهای همسایه و منطقه به خصوص عربستان دارد. سینمایی اسلامی یا سینمایی برپایه معنویت و فطرت است و این وجهه مشترک میان مردم مسلمان منطقه خود فرصتی برای بهره‌برداری گسترده در راستای رونق دیپلماسی فرهنگی کشورمان در منطقه و البته عربستان است.
به اعتقاد منتقدان مهمترین پتانسیل در این زمینه مخاطبان یا همان مردمی هستند که جدای از اشتراکات دینی و مذهبی دارای اشتراکات فرهنگی از گذشته‌های دور بوده‌اند و همین امتیاز کاتالیزوری غیرقابل انکار در زمینه فرهنگی است. از این رو همکاری و تعامل فرهنگی و هنری به ویژه حوزه سینما و سریال می‌تواند نقاط مشترک میان مردم دو کشور را برجسته کند و زمینه همکاری و وحدت را تقویت کند.
اما نکته مهم این است که بیشتر کشورهای منطقه مانند کویت، عمان، مصر، عراق، سوریه، لبنان و البته عربستان به واسطه پتانسیل‌های موجود خود بیشتر به ساخت سریال‌ها متمرکز شده‌اند تا فیلم و سینما و نمونه بارز آن در ترکیه است که به طور جدی صنعت بزرگ سریال‌سازی ایجاد کرده تا به واسطه این نوع محصولات فرهنگ، تمدن و پتانسیل‌های اقتصادی خود را در سایر نقاط جهان به نمایش بگذارد که اتفاقا تا امروز بسیار موفق عمل کرده است.
البته این تمام ماجرا نیست زیرا سینما اهمیت بیشتری در دنیا دارد و این را می‌شود از جشنواره‌ها و جوایز سینمایی که برای آن در دنیا تدارک می‌بینند و اهمیتی که آن جوایز در سیاست و ارتباطات میان کشورها می‌گذارد شناخت و فهمید.
اهمیت این جوایز به حدی است که در سال‌های اخیر کشوری مانند عربستان که کمتر در تولید فیلم سابقه داشته و نتوانسته صاحب جوایز چندانی شود، برای برگزاری جشنواره‌ای با نام "دریای سرخ" برنامه‌ریزی کرده و جایزه‌ای در همین زمینه تدارک دیده است تا به همین واسطه نظر سینما و البته اهالی سینما را به داخل مرزهایش معطوف کند و با همین وسیله در سایر نقاط دهکده جهای برای خود موقعیتی قابل تامل دست و پا کند که البته قبل از آن نیز امارات متحده عربی جایزه ابوظبی را با حضور تام کروز راه‌اندازی کرد و خیلی زود این جایزه تبدیل به یکی از جشنواره‌های سینمایی مهم منطقه شد.
اسپایک لی: فیلمبرداری مراسم حج معنویت زیادی به فیلم «مالکوم ایکس» بخشیدنکته مهم در این جوایز همین است که عموماً این جشنواره‌ها با توجه به عدم ورود کشورهای میزبان در حوزه تولید فیلم، پذیرای بزرگان عرصه فیلمسازی از سراسر دنیا خصوصاً کشورهای همسایه و منطقه‌اند و بنابراین ایران می‌تواند حضور بسیار پرقدرتی در این جشنواره‌ها داشته و زمینه تولید آثار مشترک با همسایه‌های جنوبی خود به ویژه عربستان را فراهم کند.
از این رو حالا با توجه به ازسرگیری روابط میان ایران و عربستان می‌توان به چشم‌انداز‌های جدیدی در روابط فرهنگی و هنری میان این دو کشور نظر داشت. بدون شک عربستان نیز پذیرای هنرمندان مطرح ایرانی در جشنواره ای مانند "دریای سرخ" و دیگر رویدادهای هنری خود که در حال شکل‌گیری و آغاز است، خواهد بود. بنابراین قدم اول می‌تواند حضور ما در جشنواره‌های سینمایی باشد. همانطور که در جشنواره‌های سینمایی مهمی چون کن، ونیز، توکیو و جایزه‌های سینمایی چون اسکار با موفقیت حضور داشتیم.
اما قدم بعد می‌تواند همکاری برای تولید مشترک باشد؛ محورهای گوناگون دینی و مذهبی میان ایران و عربستان وجود دارد که هرکدام از آنها می‌تواند دستمایه تولید مشترکی میان این دو کشور باشد. خصوصاً با توجه به اینکه عربستان در تولید کمتر دست داشته و بیشتر در مهیا کردن زمینه تولید دیگران یا سرمایه‌گذاری در تولید فعالیت کرده است، این فرصت برای آن کشور می‌تواند مغتنم باشد که با ایران به عنوان کشوری که در تولید فیلم تاریخ طولانی و نتایج بزرگی دارد، همکاری کند.
از این رو نباید فراموش کنیم که این روابط برای هر دو کشور فواید و نتایج بسیار بزرگی در بر خواهد داشت. همانطور که عربستان را در حوزه تولید می‌تواند تقویت کند دروازه‌های جدیدی برای بخش بین الملل سینمای ایران می‌شود.
در این زمینه منتقدان و فعالان عرصه هنر هفتم تاکید دارند یکی از حوزه‌هایی که ذیل بخش بین الملل می‌تواند برای سینمای ایران نتیجه بخش باشد، بحث بازار است. موضوعی که مهمترین بخش هر جشنواره سینمایی در سراسر دهکده جهانی است چون براین اساس در کنار حضور فیلم‌ها برای بخش مسابقات و کسب جوایز که البته اعتبار و آبروی هر کشور است، بازار وجهه اقتصادی سینمای هر کشور را تقویت می‌کند، نکته‌ای که اتفاقا اخیراً رئیس سازمان سینمایی کشورمان نیز به آن اشاره کرد.
محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی در شصت و سومین جلسه شورای معاونین و مدیران این سازمان، مهم ترین رویکرد سینمایی را بهبود معیشت، رونق تولید و تقویت ظرفیت اقتصاد سینما عنوان کرد.
این درحالی است که سید عبدالامیر موسوی، رایزن فرهنگی اسبق ایران در کشورهای عربی و آفریقایی مانند لبنان و الجزیره که سابقه طولانی در زمینه دیپلماسی فرهنگی منطقه و کشورهای عربی دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم نکات مهمی را در خصوص توسعه روابط فرهنگی ایران و عربستان بیان کرد.
موسوی در ابتدا با اشاره به زمینه بسیار مهم "حج" به عنوان نقطه مشترک ایران و عربستان گفت: در این باره در ایران و عربستان در دو حوزه حج و فعالیت‌های فرهنگی و هنری می‌توانند کارهای مشترک انجام دهند. درباره حج که مشخصا هردو کشور باید برای گسترش روابط همکاری کنند؛ عربستان هم اعلام کرده است که در این زمینه همکاری خواهد کرد و اتفاقات بزرگی رخ خواهد داد.
به گفته موسوی اما در خصوص فعالیت‌های هنری آنچیزی که در عربستان بسیار رشد خوبی داشته است، شعر و موسیقی است. ایران نیز خصوصاً در مناطق جنوبی خود با موسیقی جنوبی و بندری زمینه‌های مشترکی با این کشور دارد که می‌تواند این همکاری را توسعه ببخشد و در واقع همکاری میان دو کشور رخ دهد. حتی در زمینه طنزهای عربی نیز با ایران زمینه مشترک وجود دارد که می‌تواند زمینه‌ای برای برگزاری برنامه‌های مشترک میان ایران و عربستان شود.
رایزن اسبق فرهنگی ایران در لبنان در ادامه درباره موضوع همکاری مشترک در خصوص سریال و فیلمسازی گفت: در خصوص فیلم و سریال باید گفت عربستان بیشتر از فیلم در حوزه سریال‌سازی فعالیت دارد و کارهای بسیار خوبی ساخته است. به عنوان مثال برای ماه رمضان سریال‌هایی ساخت که مورد پسند خانواده‌ها قرار گرفت. سریال‌هایی که اتفاقاً بدون بی‌بندوباری است و می‌تواند از سیمای جمهوری اسلامی ایران هم پخش شود.
به گفته وی بیشتر این سریال‌ها درباره مسائل خانوادگی، اخلاقی و رفتاری میان مردم است که آموزنده است و به نکات خوبی در زندگی امروزی و جامعه اشاره می‌کند. از سوی دیگر آنها درباره انبیاء و مقدسات مانند حضرت مریم (س)، حضرت یوسف (ع) یا فیلم درباره حضرت رسول اکرم (ص) ندارند درحالی که ما داریم و می‌توانیم این آثار را به آنها بدهیم و در زمینه سریال نیز همکاری بسیار مفیدی داشته باشیم.
موسوی بیان کرد: عربستان در زمینه فیلمسازی چندان فعالیت ندارد، اما دو نقطه قوت دارند یکی شهرک‌های فیلمسازی بزرگی است که در آنها با پیشرفته‌ترین امکانات روز فیلم و سریال ساخته می‌شود. به نظرم ایران می‌تواند از این شهرک‌ها برای ساخت فیلم بهره‌مند شود. عربستان در فیلمسازی کمتر فعالیت داشته است و بیشتر زمینه را برای همکاری برای کشورهای دیگر فراهم می‌کند و فیلم‌هایش را به آنها می‌دهد تا بسازد. بیشتر توان و حوصله این کشور روی تولید سریال است تا فیلم. حال ایران می‌تواند با توجه از سرگیری روابط در این زمینه ورود کند و به تولید فیلم بپردازد.
موسوی گفت: دومین نکته هم جشنواره‌های هنری و سینمایی عربستان است که در سال‌های اخیر قدرت پیدا کرده‌اند. البته ما خود جشنواره‌های سینمایی گوناگونی در دنیا داریم، اما قطعاً حضور در این جشنواره‌ها نیز برای سینمای ایران مفید خواهد بود. همینطور حضور عربستان در جشنواره‌های سینمایی ما مانند جشنواره فیلم فجر به توسعه روابط میان کشورها کمک می‌کند.
مدیر مرکز مطالعات استراتژیک اسفر بیان کرد: این تنها جشنواره دریای سرخ نیست که در فضای هنری منطقه جنوب خلیج فارس وجود دارد جشنواره شورای همکاری کشورهای خلیج فارس نیز در این زمینه می‌تواند فعالیت داشته باشند. این جشنواره میان کشورهای حوزه خلیج فارس می‌چرخد و البته عربستان در این زمینه بیشتر فعالیت دارد. بنابراین همکاری و حضور ایران در جشنواره‌های عربستان و برعکس یکی از بهترین اتفاقاتی است که می‌تواند به بهبود روابط میان دو کشور کمک کند. هنرمندان، خوانندگان، بازیگران و هنرمندان صنایع دستی و... همگی می‌توانند در این زمینه‌ها فعالیت داشته باشند. مجموعه این روابط می‌تواند به وحدت مسلمانان و نزدیکی روابط میان ایران و عربستان کمک کند و روابط میان دو کشور و مردم دو کرانه خلیج فارس را بهم نزدیک کند؛ ایرانیان را با فرهنگ و تمدن عرب و عرب‌ها را با فرهنگ و تمدن ایران آشنا کند.
بنابراین روابط فرهنگی میان ایران و عربستان می‌تواند در زمینه‌های جدید و بکری شکل بگیرد که منجر به اتفاقات بزرگ و تازه‌ای در زمینه‌های هنری و فرهنگی و حتی تمدنی شود. بدون شک این روابط می‌تواند مشترکات دینی و فرهنگی میان ما و آنها را تقویت کرده و در نتیجه به وحدت و ارتباطات بیشتر میان مسلمانان دو کشور بیانجامد.
/ گزارش: محمدباقر صنیعی منش /
