ایران در زمینه توسعه خودروهای برقی نیازمند پارادایم جدید است

به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر انرژی، صنعت و معدن این مرکز در گزارشی با عنوان «آینده‌پژوهی توسعه خودروهای برقی و آثار آن بر صنایع معدنی» در تبیین چشم‌انداز خودروهای برقی در جهان، آورده است؛ در عصر کنونی، پیشران‌های مهمی مانند کاهش ردپای کربن و افزایش حساسیت‌های زیست‌محیطی، منجر به توسعه شتابناک خودروهای برقی شده است. فراگیری خودروهای برقی در سطح دنیا به‌قدری بوده که در سال 2017 میلادی با 54 درصد رشد نسبت به سال قبل از آن، فروش این خودروها از مرز یک میلیون دستگاه عبور کرد و در همین سال، میزان فروش خودروهای برقی، حدود 5 درصد کل بازار خودروهای سبک سواری بوده است. در سال 2030 از هر پنج خودرو سبک یک دستگاه برقی خواهد بود

این گزارش افزود: براساس پیش‌بینی مؤسسات بین‌المللی، رشد فروش خودروهای برقی سواری، به 4 میلیون در سال 2020، 12 میلیون تا سال 2025 و نهایتا 21 میلیون دستگاه در سال 2030 خواهد رسید. علاوه‌بر این، پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2030 از هر 5 خودروی سبک سواری در خیابان‌ها، یک خودرو تمام برقی باشد و به‌صورت تجمعی نزدیک به 340 میلیون خودروی برقی وارد بازار شود.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آورده است: خودروهای برقی به‌عنوان یک بازار بزرگ تقاضا، نیازهایی را به صنایع بالادست خود منعکس کرده‌اند که متأثر از موضوعات «ذخیره انرژی» و «استحکام و سبکی بدنه» این خودروهاست. مواد اصلی مورد نیاز باتری خودروهای برقی، مواد معدنی لیتیم، کبالت و نیکل و بدنه آن نیازمند آلومینیم و فولادهای پراستحکام پیشرفته است. برای مثال در سال 2019 ارزش کل منابع لیتیم، کبالت و نیکل (سه ماده اولیه اصلی تهیه باتری) در جهان، 5 میلیارد دلار تخمین زده شده است و منابع کبالت بیشترین سهم را در این میان داشته و بعد از آن منابع لیتیم و نیکل کلاس 1 (مناسب باتری‌ها) در رده‌های بعدی قرار دارند.

بنابر این گزارش، انتظار می‌رود با افزایش تقاضای این محصولات جهت تولید باتری، ارزش این مواد خام تا سال 2025 به 46 میلیارد دلار و تا سال 2030 به 134 میلیارد دلار برسد. با در نظر گرفتن میزان انرژی مورد نیاز، تخمین زده می‌شود که مجموع استفاده از باتری‌ها با رشد سالیانه 33 درصدی، در سال 2025 به 1000 گیگاوات ساعت برسد. این پیش‌بینی برای سال 2030 رقم 2900 گیگاوات ساعت را نشان می‌دهد. انتظار می‌رود تقاضای باتری برای وسایل حمل‌ونقل برقی در سال 2025 به 735 گیگاوات ساعت و در سال 2030 به 1890 گیگاوات ساعت (دو سوم تقاضای کل) برسد.

گزارش مرکز پژوهشهای مجلس یادآور شد: پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2025 نزدیک به 80 درصد مصرف لیتیم برای ساخت باتری مصرف شود. تولید «کبالت» در سال 2025 باید نسبت به مقدار مشابه در سال 2016 دو برابر شود.

این گزارش افزود: نکته اینکه هم‌اکنون بیش از 60 درصد تولید کبالت دنیا از جمهوری کنگو تأمین می‌شود. کشوری که به‌دلیل ناپایداری‌های سیاسی، دارای چالش‌های متعددی در حوزه تجارت است. همچنین عمده کبالت تولیدی، محصول جانبی تولید نیکل و مس است. بنابراین سرمایه‌گذاری برای تولیدات جدید نیازمند توجه به بازارهای مس و نیکل است. با وجود اینکه درحال حاضر چالش جدی‌ای در بازار برای تأمین «نیکل» کلاس 1 وجود ندارد، پیش‌بینی می‌شود تأمین این فلز در سال 2025 با مشکل روبه‌رو خواهد شد.

براساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، درحال حاضر عمده تقاضای نیکل مربوط به صنعت فولاد بوده و تنها 3 درصد از تقاضای نیکل کلاس 1 برای باتری‌هاست. اما با رشد بازار خودروهای برقی و افزایش تقاضای نیکل برای ساخت باتری‌های لیتیمی، این رقم تا سال 2025 تا 40 درصد افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین انتظار می‌رود با افزایش تقاضا، فاصله قیمتی بین نیکل کلاس 1 و 2 افزایش یابد.

برهمین اساس، به‌واسطه توسعه خودروهای برقی، علاوه‌بر افزایش مصرف لیتیم، تقاضای مس نیز افزایش چشمگیری خواهد داشت. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2027، تقاضای مس، 560 هزار تن افزایش داشته باشد. با در نظر گرفتن تولید جهانی حدود 20 میلیون تن، این میزان افزایش سهمی معادل 2/5 درصد کل تولید جهانی خواهد بود.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس اضافه کرد: درخصوص بدنه خودروهای برقی نیز به‌نظر می‌رسد آینده این خودروها استفاده از «فولادهای پیشرفته با استحکام بالا» است. همچنین فولادهای پیشرفته یک تجربه ناموفق در صنعت خودروسازی داشته‌اند، اما پیشرفت فناوری‌های تولید فولاد، استفاده از این آلیاژ مستحکم، با چقرمگی بالا و از همه مهم‌تر سبک را دوباره به صنعت خودروسازی وارد کرده است.  توسعه خودروهای برقی در ایران نیازمند پارادایم جدید است

این گزارش تصریح کرد: چشم‌انداز توسعه خودروهای برقی در ایران تا حدودی مبهم است و این درحالی است که نیاز به این پارادایم جدید در حوزه حمل‌ونقل، مسئله‌ای جدی و راهبردی است. احتمالا صنعت ایران با یک تأخیر زمانی، الگوی یکی از کشورهای با صنعت و اقتصاد مشابه را برای توسعه خودروهای برقی پیاده خواهد کرد و لذا انتظار می‌رود نیاز به مواد معدنی و صنایع معدنی خاص این خودروها ایجاد شود. البته در صورتی که این اتفاق نیز رخ ندهد، همچنان تولید محصولات ارزشمند و با ارزش‌افزوده بالا (در اینجا مواد معدنی مرتبط با باتری‌ها و بدنه خودروهای برقی) و صادرات آنها، برای کشور جذاب خواهد بود.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی است: براساس برآوردهای انجام شده با الگو قراردادن کشور ترکیه، لیتیم مورد نیاز برای ساخت باتری خودروهای برقی تا سال 2030 در کشور ترکیه حدودا 28 هزار تن خواهد بود. مقایسه این رقم با میزان تولید جهانی لیتیم در سال 2018 که برابر 85 هزار تن است، نشان‌دهنده بازار مستعد این کشور برای لیتیم است.

براساس این گزارش، همچنین نیاز این کشور به حدود 500 هزار تن آلومینیم و بیش از 1 میلیون تن فولاد پیشرفته استحکام بالا، برای تولید خودروهای برقی، می‌تواند ترکیه را به بازاری برای صادرات لیتیم، آلومینیم و فولادهای پیشرفته ایران تبدیل کند.

این در حالی است که به‌منظور سیاستگذاری و تعیین راهبردهای ایران در زمینه تأمین مواد اولیه خودروهای برقی باید در کل زنجیره ارزش حوزه ذخیره انرژی، بین تمامی ذی‌نفعان با محوریت وزارت صمت و سازمان‌های توسعه‌ای ایمیدرو و ایدرو، همکاری راهبردی انجام شود و استراتژی‌های مربوطه و نقشه راه توسعه برای مواد معدنی مذکور با حضور دیگر ذی‌نفعان از صنعت و دانشگاه ترسیم و اجرایی شود. به‌ویژه لازم است اهمیت توسعه این مواد معدنی در اسنادبالادستی (مانند برنامه هفتم توسعه کشور) انعکاس یابد.

براساس این گزارش، همچنین از ظرفیت بنگاه‌های بزرگ معدن و صنایع معدنی مانند زنجیره فولاد، مس و... استفاده شده و مشوق‌های لازم برای جهت‌دهی آنها به کنشگری در حوزه مواد معدنی باتری‌های لیتیمی، اعمال شود.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است: علاوه‌بر این، با توجه به کلیدی بودن بحث «توسعه فناوری» در زنجیره ارزش باتری‌های لیتیمی، همکاری هدفمند صنعت، دانشگاه، شرکت‌های فناور و اکوسیستم استارتاپی برای دستیابی به دانش فنی مورد نیاز، الزامی است و باید در دستور کار کارگروه‌های ویژه و نهادهای فرابخشی مانند معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری قرار گیرد.

این گزارش خاطرنشان کرد: به‌طور خاص و طبق نتایج این گزارش انتظار می‌رود که سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با همکاری ایمیدرو، در زمینه شناسایی و اکتشاف منابع معدنی جدید برای موضوع ذخیره انرژی برنامه‌ریزی کند. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس یادآور شد: همچنین فراهم کردن بسترهای لازم برای دستیابی به دانش فنی فراوری مواد معدنی مذکور از دیگر راهکارهایی است که می‌تواند توسط سازمان‌های توسعه‌ای صنعت و معدن مورد توجه قرار گیرد. رصد و پایش مستمر تحولات فناورانه و نوآورانه در حوزه ذخیره انرژی، فناوری‌ها و نیازمندی‌های مربوطه و ارزیابی تأثیرات آن بر معادن و صنایع معدنی و تدوین برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت از دیگر راهکارهای توسعه صنایع بالادستی خودروهای برقی است.

• بوشهر
• سیستان و بلوچستان
• استانداری تهران
• مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
• قم
• خودرو برقی
• قوه قضاییه