بازگشت به میز مذاکرات برجامی در وین / توافق احیا می‌شود؟
علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه و رئیس هیئت مذاکره‌کننده ایران با 1+4 روز شنبه در رأس هیئتی برای شرکت در نشست کمیسیون مشترک برجام وارد وین شد.
دولت سیزدهم بعد از ارزیابی نتایج شش دور قبلی مذاکرات (که از اواسط فروردین‌ماه تا خردادماه سال جاری برگزار شد) و رایزنی با کشورهای مختلف، اعلام کرد دور هفتم مذاکرات قرار است از روز دوشنبه، هشتم آذرماه از سر گرفته شود. این اولین دور مذاکرات برجامی در دولت ابراهیم رئیسی است که واجد ویژگی‌هایی بسیار مهمی برای طرفین است.
مسئولان سیاست خارجی دولت سیزدهم در ماه‌های گذشته به‌صراحت بیان داشته‌اند که هدف از مذاکرات، لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران و اخذ تضمین جهت جلوگیری از خروج واشنگتن و بی‌اثر شدن برجام است. از سوی دیگر کشورهای غربی علی‌الخصوص آمریکایی‌ها بر خواسته‌های زیاده‌طلبانه خود تأکید دارند و بارها صحبت از مذاکرات منطقه‌ای، اصلاح برجام و رایزنی درباره مسائل دفاعی ایران سخن گفته‌اند.
یکی از تفاوت‌های جدی هیئت مذاکره‌کننده ایران در دولت سیزدهم با دولت قبلی، تاکتیک انتخابی دو تیم است. درحالی‌که که در دولت گذشته بر این امر اصرار می‌شد که حتما می‌بایست به توافق رسید اما در دولت جدید تأکید بر رسیدن به یک توافق قابل‌قبول مبتنی بر لغو تحریم‌ها است. شاید از این لحاظ قدرت غربی‌ها برای تحمیل محتوا و مسائلی که از دیدگاه خودشان جنبه حیاتی دارد اما شامل خطوط قرمز ایران است کاهش یابد. ازاین‌رو انتظار می‌رود قدرت مانور تیم مذاکره‌کننده با توجه به اتخاذ این تاکتیک و البته پیشرفت‌های هسته‌ای ایران در ماه‌های اخیر به‌شدت افزایش یابد.
به همین دلیل است که رابرت مالی، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران که اخیرا به کشورهای حاشیه خلیج فارس سفر کرده بود در گفت‌وگو با رادیو ان. پی. آر گفت رویکرد ایران در ماه‌های گذشته بسیار سخت‌گیرانه بوده است اگرچه در حال حاضر نیز نمی‌توان با قاطعیت مذاکرات را پیش‌بینی کرد.
از دیدگاه رابرت مالی که رئیس هیئت مذاکره‌کننده آمریکا در وین نیز است نشانه‌هایی که دولت ایران از خود بروز داده ترغیب‌کننده و امیدبخش نبوده است.
البته اختلافات و تفاوت موقعیت ایران و آمریکا در مذاکرات پیش رو شامل عوامل دیگر نیز می‌شود.
یکی از تفاوت‌های جدید به قدرت مانور هیئت مذاکره‌کننده ایران و آمریکا برمی‌گردد. در ایران تقریبا اجماع حداکثری بین سیاسیون تمامی جناح‌ها وجود دارد که می‌باید تمام تلاش‌ها را برای دستیابی به توافق انجام داد اما در آمریکا دولت بایدن در موقعیت مطلوبی قرار ندارد. بسیاری از شخصیت‌های تأثیرگذار کنگره مانند تد کروز در ماه‌های اخیر مخالفت خود را با انعطاف آمریکا و لغو تحریم‌ها عنوان کرده‌اند. بدون شک وقتی کنگره آمریکا همراهی مناسبی با مذاکرات نداشته باشد چشم‌انداز رسیدن به توافق تیره‌وتار به نظر می‌رسد.
بنابراین با توجه به رقابت‌های جناحی (دموکرات‌ها و جمهوری‌خواه) و درون جناحی (دموکرات‌ها) و نفوذ لابی رژیم صهیونیستی هرگونه تقلیل خواسته‌های دولت آمریکا با مخالفت‌های جدی در درون خود آن کشور مواجه خواهد شد. به این مسئله می‌باید عدم توفیق دولت جو بایدن در عمل به وعده‌های انتخاباتی و در پیش بودن انتخابات کنگره را نیز اضافه کرد. اتفاقاتی که موجب می‌شود دولت بایدن ریسک و تمایل چندانی جهت احیای برجام نداشته باشد.
یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار برای نیل به توافق، رویکرد کشورهای دیگر در جریان مذاکرات است. معمولا به‌طور سنتی کشورهای اروپایی همیشه از مواضع آمریکا حمایت کرده‌اند و بعضا نیز رویکرد بسیار غیر منعطفی در قبال برخی موضوعات توسط کشورهای مانند فرانسه اتخاذشده است.
به دلیل دشواری و سختی‌ها نیل به یک توافق پایدار است که در هفته‌های اخیر صحبت از توافق موقت بین طرفین شده است. در این صورت در ازای بازگشت به برجام، برخی دارایی‌های بلوکه‌شده ایران آزاد خواهند شد. اگرچه این مسئله نیز با توجه به سابقه بدعهدی آمریکا و احتمال استفاده این کشور از مکانیسم ماشه سخت به نظر می‌رسد.
مسئله‌ای که دراین‌بین می‌تواند به‌عنوان برگ برنده ایران مطرح باشد افزایش مقاوم‌سازی اقتصادی و اجتماعی در قابل فشار تحریم‌ها است. درواقع هراندازه تأثیر تحریم‌ها بر جامعه ایران کاهش یابد میزان رسیدن به یک توافق مطلوب نیز افزایش خواهد یافت.