باید دادسرایی هم برای «کارنکنان» ایجاد کنیم

به نقل از مرکز رسانه قوه قضائیه، آیت الله سید ابراهیم رئیسی صبح امروز پنجشنبه (2 اردیبهشت) در جلسه «هم اندیشی با اساتید، صاحبنظران و مدیران شبکه بانکی برای بررسی حقوقی و قضائی موانع تولید در حوزه بانکی»، حمایت از تولید و رفع موانع برای رونق تولید را نیاز جدی امروز کشور دانست و گفت: همه بخش‌ها از دستگاه‌های اجرایی تا نظام بانکی و سیستم حقوقی و قضائی باید با اقدام و عمل در مسیر تحقق شعار سال حرکت کنند. رئیس قوه قضائیه با تأکید بر لزوم رفع سریع موانع تولید افزود: بانک‌ها در رونق تولید و رفع موانع از آن نقش مهمی دارند و نمونه‌ای از اقدامات خوبی که در این جهت شده اولویت قرار دادن ارائه تسهیلات برای تولید ماسک و تجهیزات پزشکی مورد نیاز در دوره شیوع کرونا و ارائه تسهیلات به تولیدکنندگان لوازم خانگی در مقطع قطع همکاری برخی شرکت‌های خارجی به خاطر تحریم‌ها است. آیت الله رئیسی اظهار داشت: در سال‌های اخیر کارخانه‌ها و کارگاه‌های زیادی به تملک بانک‌ها درآمدند، فارغ از اینکه بانک‌ها در تعطیلی یا نیمه تعطیلی آن‌ها نقش داشته‌اند یا این مشکل به دلایل دیگری به وجود آمده، این وظیفه بانک‌هاست که همت خود را صرف رونق دوباره این واحدها کنند. رئیس دستگاه قضا افزود: بانک‌ها برای راه اندازی این واحدهای تولیدی امکاناتی دارند که بخش خصوصی از آن‌ها برخوردار نیست و حتی اگر بانک‌ها بخواهند این واحدها را واگذار هم بکنند به سود آنهاست که چراغ تولید آن‌ها روشن باشد. آیت الله رئیسی با اشاره به بازدیدهای متعدد خود از واحدهای تولیدی تعطیل و نیمه تعطیل در سفرهای استانی گفت: درصد تعطیلی کارگاه‌ها و کارخانه‌ها بالاست و بخش مهمی از این واحدها نیز در تملک بانک‌ها قرار دارند. این بانک‌ها هستند که لازم است همه تلاش خود را برای راه‌اندازی آن‌ها در به حرکت درآمدن چرخه تولید و اشتغالزایی به کار گیرند. رئیس دستگاه قضا خاطرنشان کرد: اگر این مجموعه‌های تولیدی فعال شوند سپرده‌های مردمی و امکاناتی که در اختیار بانک‌ها قرار دارند در مسیر حمایت از تولید قرار می‌گیرند و این مسئله از کارهای مهم و اولویت‌ها است. آیت الله رئیسی اعتبارسنجی مشتریان برای پرداخت تسهیلات را نیز مورد تأکید قرار داد و گفت: کسی که می‌خواهد مبلغ کلانی از بانک تسهیلات بگیرد باید سوابق او و تعاملاتی که با بانک داشته و نحوه دریافت و بازپرداخت احتمالی تسهیلات به او مورد بررسی قرار گیرد. رئیس دستگاه قضا بر همین اساس راه‌اندازی سامانه اعتبارسنجی، مشتریان و دریافت کنندگان تسهیلات از بانک‌ها را امری مهم و ضروری خواند. «شفافیت در دریافت سود و جرایم آن» از دیگر نکات مورد تأکید رئیس دستگاه قضا بود و آیت الله رئیسی در این باره گفت: الان مشخص نیست که برخی مشتریان در چه فرایندی جریمه سود پرداخت می‌کنند و برای روشن شدن مسئله باید پرداخت تسهیلات و سود آن شفاف باشد. آیت الله رئیسی افزود: طبق قانون بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار مرجع تعیین نرخ سود بانکی هستند و هیچ بانکی نباید خارج از ضوابط و بیش از میزان تعیین شده سود بگیرد. رئیس قوه قضائیه این نکته را متذکر شد این حرف درستی است که بانک مرکزی باید در تعیین نرخ همه مقتضیات و مبانی شرعی و قانونی مد نظر قرار دهد، اما پس از تعیین و ابلاغ نرخ سود رقم اعلام شده باید ملاک عمل قرار گیرد. آیت الله رئیسی بر همین اساس خاطر نشان کرد که هم در بخشنامه صادره و هم بر اساس رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور هیچیک از واحدهای قضائی و قضات اجازه ندارند ضامن اجرای سود غیرقانونی در رسیدگی به دعاوی مطرح شده در این خصوص باشند. رئیس قوه قضائیه در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به عملکرد برخی بانک‌ها که موجب تعطیلی با نیمه تعطیلی واحدهای تولیدی شده اظهار داشت: اینکه گفته شود بانک‌ها نقشی در توقف فعالیت واحدهای تولیدی ندارند خیلی خوب است، اما گاهی بانک‌ها به گونه‌ای رفتار می‌کنند که شریان اقتصادی یک واحد تولیدی را قطع می‌کنند و آن واحد مجبور به تعطیلی می‌شود. آیت الله رئیسی افزود: تولید مسئله مهمی است و ما در رسیدگی به پرونده‌های قضائی واحدهای تولیدی نیز اعلام کردیم که به گونه‌ای عمل شود که فرایند دادرسی خللی در فعالیت واحدهای تولیدی ایجاد نکند. این خط قرمز ماست. رئیس قوه قضائیه ادامه داد: الان پرونده‌های زیادی در مراکز قضائی در دست بررسی است، اما اجازه نداده‌ایم که نفس واحدهای تولیدی و کارخانجات بریده شود بلکه تأکید کردیم چراغ تولید همواره باید در کشور روشن بماند و بانک‌ها هم در پیگیری مطالبات خود باید همین گونه عمل کنند. آیت الله رئیسی بانک‌ها را نظام مورد اعتماد حاکمیت خواند و گفت که بانک‌ها پشتیبانی از تولید و حکمرانی در حوزه بانکی اقتضا می‌کند که بانک‌ها به دنبال سوداگری و ورود به بازار ملک، طلا و ارز و خودرو نروند. رئیس دستگاه قضا افزود: انتساب بانک‌ها به حکومت ایجاب می‌کند که آن‌ها حقوق عامه را رعایت کنند و در مقام امانت‌دار پول مردم این سپرده‌ها و سرمایه‌ها و نقدینگی را به جای آنکه صرف سودآوری برای خود کنند به تولید سوق دهند. آیت الله رئیسی حرکت نقدینگی به سوی تولید را از ضرورت‌های کشور دانست و گفت: اینکه هم نقدینگی بالا است و هم تولید با مشکل مواجه است معلوم می‌کند در هدایت این نقدینگی اشکال وجود دارد و به همین دلیل این حجم از سرمایه هرجا برود مانند سیل بنیان‌کن آنجا را تخریب می‌کند. رئیس دستگاه قضا ادامه داد: یکی از موانع تولید این است که بانک‌ها به دنبال سود بردن و کسب منافع بدون توجه به مسئله تولید باشند و فراموش کنند که این امکانات می‌تواند موجب رفع موانع و رونق تولید شود. آیت الله رئیسی نقش بانک مرکزی را در نظارت بر عملکرد بانک‌ها مهم دانست و گفت: بانک مرکزی باید با ایجاد سامانه‌های لازم نظارت بر خط خود بر بانک‌ها را تقویت کند تا بانک‌ها در مسیری درست حرکت کنند. رئیس دستگاه قضا ایجاد سامانه‌های «ذینفع واحد» و «ثبت وثایق» را در این خصوص مورد توجه قرار داد و ابراز امیدواری کرد با ایجاد سامانه ملی ثبت وثایق، وثایق منقول دارای شناسنامه شده و به عنوان یک پشتوانه قابل اعتنا مورد استفاده قرار گیرند. آیت الله رئیسی توجه به مالیات تنظیمی برای کنترل نقدینگی را نیز مورد تأکید قرار داد و گفت: مالیات نباید فقط برای کسب درآمد به منظور رفع مشکلات دولت نباشد بلکه می‌تواند ابزاری برای تنظیم‌گری در نظام اقتصادی باشد. رئیس دستگاه قضا افزود: کسی که به دنبال سفته‌بازی در بازار می‌رود باید مالیاتی متفاوت از یک تولیدکننده پرداخت کند. آیت الله رئیسی در خصوص پرداخت تسهیلات به مردم نیز اظهار داشت: مردم باید به تسهیلات دسترسی داشته باشند، اما اینکه چگونه می‌توان مشکلات در این حوزه را حل کرد نیازمند تدبیر جدی است. رئیس قوه قضائیه افزود: گاهی برخی ترک فعل‌ها مشکلاتی به وجود می‌آورد که انجام یک فعل به آن اندازه مشکل‌زا نیست و به نظر می‌رسد باید در کنار دادسرای کارکنان دادسرایی هم برای «کارنکنان» ایجاد و به ترک فعل‌های مسئولان و دست‌اندرکاران که با عدم انجام به موقع وظیفه در زمان خود فرصت‌سوزی می‌کنند، رسیدگی کنیم. آیت الله رئیسی در بخش پایانی سخنانش تأکید کرد: در سال جاری باید با کار و تلاش مضاعف برای حمایت از تولید و رفع موانع از آن تلاش کنیم و با نیروی انسانی کارآمد و نخبگانی که در کشور داریم و با استفاده از ایده‌ها و نظرات اندیشمندان علم اقتصاد و ظرفیت‌های موجود در کشور می‌توانیم به موفقیت برسیم. رئیس قوه قضائیه گفت: اگر مردم آرامش یابند که مجموعه نظام بانکی و پولی و مالی کشور به سوی حمایت از تولید حرکت می‌کند و به دنبال رونق اشتغال و استقلال اقتصادی کشور است، دشمنان بیش از پیش مأیوس شده و دلدادگان انقلاب و آحاد ملت بیش از پیش امیدوار می‌شوند. آیت الله رئیسی بر همین اساس خاطر نشان کرد: که همه بخش‌های نظارتی و قضائی قوه قضائیه همچون سازمان بازرسی کل کشور، دادستانی کل کشور و دادگستری‌ها حامی و پشتیبان تولیدگران و همه کسانی خواهند بود که به دنبال رفع موانع تولید در کشور هستند. راهکارهای پیشنهادی مدیران شبکه بانکی برای کمک نظام بانکی کشور به روند تولید پیش از سخنان رئیس دستگاه قضا، مدیران بانکی کشور به همراه صاحب‌نظران حوزه‌های اقتصادی و تولیدی، نقطه‌نظرات خود را در خصوص رفع موانع تولید در کشور از طریق مشارکت بانک‌ها بیان کردند. تاکید شورای هماهنگی بانک‌ها بر عدم مصادره و تعطیلی واحدهای تولید فعال، ضرورت ایجاد سامانه تسهیلات نظام بانکی برای شفاف سازی شرایط سود و جرایم تسهیلات، ضرورت برقراری ارتباط بین سود تولیدکننده و سود پرداختی به بانک، استفاده از ابزارهای مالی کارآمد برای توزیع و مولدسازی دارایی‌ها، رفع مسئله بهره مرکب و معظل گرداب پولی، ضرورت نظارت برخط بانک مرکزی بر عملکرد بانک‌ها و اصلاح نظام نرخ‌گذاری تعیینی، ضرورت اصلاح الگوی اعتبارسنجی برای کسب و کارهای خرد و کوچک، ضرورت تزریق منابع جدید به تولید و ایجاد دسترسی همه مردم به تسهیلات، بهینه‌سازی کانال‌های هدایت نقدینگی به سمت تولید از طریق مالیات‌های تنظیمی، نهادهای مکمل و نوآوری‌های مالی، چاره‌اندیشی برای تحرک بی قید و شرط منابع پولی بین بانک‌ها و بخش‌های مختلف اقتصادی، ضرورت هدایت نقدینگی به سمت بخش‌های مولد از طریق الگوهای مالیاتی اثربخش، ضرورت رفع مسئله تسهیلات ارزی و فشار زیاد بر تولیدکنندگان بزرگ در بازپرداخت جهشی نرخ ارز، ضرورت همراهی شهرداری‌ها با تسریع در صدور پروانه ساخت برای تسهیل در جذب منابع تخصیص یافته در بخش مسکن و همچنین ضرورت کاهش نرخ سود بانکی و منع ورود بانک‌ها به عرصه‌های سوداگری، مهمترین مباحث مطرح شده در این جلسه بودند. حجت‌الله عبدالملکی دانشیار دانشگاه امام صادق (ع) با اشاره به اهمیت بانک در مقوله تولید اظهار کرد: همانگونه که بانک می‌تواند مهمترین پشتیبان مسیر تولید در کشور باشد ممکن است به بزرگترین مانع مسیر تولید نیز تبدیل شود. حسین‌زاده مدیرعامل بانک ملی و رئیس شورای هماهنگی بانک‌ها با اشاره به برگزاری جلسات گذشته مدیران عامل بانک‌ها با رئیس قوه قضائیه اظهار کرد: مباحث مطروحه در این جلسات در قالب چندین دستورالعمل در شورای هماهنگی بانک‌ها ارائه شده و اجرای آن‌ها به صورت مرتب رصد می‌شود. وی با اشاره به برگزاری مرتب جلسات شورای هماهنگی بانک‌ها با سازمان بازرسی کل کشور در راستای کاهش موانع تولید در کشور گفت: تاکید کرده‌ایم که هیچ بانکی اجازه ندارد یک واحد تولیدی فعال را هم تملیک کند. محمدکاظم چغازردی مدیرعامل بانک سپه نیز با اشاره به ادغام بانک‌های نیروهای مسلح در بانک سپه، ابراز امیدواری کرد که افزایش منابع شعبه‌ای، پرسنلی و مالی بانک سپه بتواند در افزایش روند تولید در کشور مؤثر باشد. وی همچنین بر لزوم ایجاد انگیزه برای صاحبان سرمایه‌های هنگفت در جهت سپرده‌گذاری در بانک‌ها به جای بازارهای ارز، طلا و... تاکید کرد. صالح آبادی نیز در این جلسه ضمن تاکید بر ضرورت کاهش فعالیت‌های سفته‌بازی از طریق بکارگیری قانون مالیات‌ها، گفت که راه اندازی سامانه ذی‌نفع واحد در کشور به سالم‌سازی فعالیت‌های اقتصادی در کشور کمک می‌کند. وی با اشاره به مشکلات ناشی از پرداخت وام‌های ارزی به شرکت‌های بزرگ گفت: تولیدکننده در مرحله بازپرداخت وام‌های ارزی که از محل صندوق توسعه ملی با عاملیت یک بانک تأمین مالی می‌شوند، با توجه به افزایش چند برابری قیمت ارز توان بازپرداخت را ندارد و دچار مشکلات بسیار زیادی می‌شود. رئیس قوه قضائیه در واکنش به این سخنان که در خصوص مشکلات وام‌گیرندگان وام‌های ارزی بود، گفت: پیشنهاد مشخصی باید در این زمینه ارائه شود تا در مجامع تصمیم‌گیری مورد بررسی قرار گیرد. طالبی دبیر کل بانک مرکزی نیز با بیان اینکه پیشنهادات و راهکارهای مطرح شده در جلسه امروز، در جلسه هیئت عامل بانک مرکزی مورد بررسی قرار خواهند گرفت، به اقدامات بانک مرکزی در خصوص جلوگیری از تملک واحدهای تولیدی از سوی بانک‌ها اشاره کرد و گفت: پس از تأکیدات رئیس قوه قضائیه در خصوص تملک واحدهای تولیدی از سوی بانک‌ها، این موضوع در شورای پول و اعتبار مطرح و در پی آن با کارگروهی که تشکیل شد، دستورالعملی تهیه و تدوین شد که به موجب آن حداقل صدمه به واحدهای تولیدی تملک شده از سوی بانک‌ها برسد. وی افزود: در سال گذشته اوراق «گام» به نوعی اعتبار را جایگزین تسهیلات کرد و ان‌شاالله در سال جاری استفاده از این اوراق گسترش پیدا خواهد کرد. طالبی همچنین گفت که بانک مرکزی نظارت خود را بر مقوله دریافت سود بانکی بانک‌ها از مشتریان بسیار بیشتر از قبل کرده و به این روند همچنان ادامه خواهد داد. محمود شایان مدیرعامل بانک مسکن نیز گفت: مجلس شورای اسلامی تکلیف کرده که در سال جاری 360 هزار میلیارد تومان تسهیلات در بخش مسکن برای یک میلیون و 200 هزار واحد مسکونی داده شود که رقم بسیار پایینی است. وی با بیان اینکه در «بانکداری تخصصی» سعی بر آن است که منابعی که تأمین می‌شوند به سمت تولید حرکت کنند، از شهرداری‌ها بابت عدم صدور پروانه ساخت واحد مسکونی در زمان مورد نظر انتقاد کرد. پرویز داودی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در این جلسه با اشاره به میزان رشد نقدینگی در کشور گفت: اختلاف میزان تولید با میزان نقدینگی کشور، منشأ بسیاری از مشکلات اقتصادی است. داودی با بیان اینکه سیستم‌های الکترونیکی و اطلاعاتی سامانه نظام اعتبارسنجی مشتریان آماده است و تنها نیازمند یک همت برای راه اندازی است، تصریح کرد که بانک مرکزی باید از ابزارهای نظارتی خود بسیار بیشتر از گذشته استفاده کند. وی ضمن انتقاد از آمار بالای شعب بانک‌ها در سراسر کشور گفت: چندین برابر متوسط دنیا شعبه بانکی در کشور ما وجود دارد؛ باید از تعداد شعبه‌ها کاسته شده و بر مدیریت بهتر شعب موجود تمرکز شود. رئیس قوه قضائیه در واکنش به اظهارات داودی گفت: تعداد شعب بانک‌ها در کشور ما بیش از آمار معمول است و باید فکری برای کاهش آن کرد. فرهاد رهبر عضو هیأت علمی دانشگاه تهران نیز «کفایت سرمایه» را یکی از مشکلات جدی بانکداری کشور عنوان کرد و گفت: باید در زمینه افزایش سرمایه واقعی سیستم بانکی از طریق مشارکت سرمایه گذاران، یک تدبیر جدی اندیشیده شود. وی علت اصلی عدم هماهنگی سیستم بانکی با برنامه‌های توسعه را نامناسب بودن مدل نظارتی بانک مرکزی دانست و گفت: متأسفانه مدل نظارتی بانک مرکزی، یک مدل منفعلانه و مبتنی بر خوداظهاری است که امیدواریم این مدل هر چه سریع‌تر اصلاح شود. سید مهدی نیازی دبیر ستاد تسهیل و رفع موانع تولید نیز در خصوص موانع تولید شناخته شده در کشور از سوی این ستاد گفت: عدم شفافیت میزان سود و جرایم و بدهی بنگاه‌ها، ایجاد فوری محدودیت برای بخش تولید، وضعیت صدور اجرایی‌ها و واحدهای تولید تحت تملک، عدم تأمین کافی سرمایه ثابت برای توسعه سرمایه گذاری، عدم تناسب تسهیلات بخش‌های تولیدی، ضعف نظام اعتبارسنجی در حوزه بانکی، غلبه اقدامات نظام بانکی به سمت میزان افزایش بدهی و همچنین نسبت کفایت سرمایه بانک‌ها و ذی نفعان واحد، از جمله موانع اصلی تولید در کشور هستند. وی با اشاره به اقدامات ستاد تسهیل و رفع موانع تولید در خصوص راه اندازی سامانه نظام تسهیلات بانکی برای شفاف سازی نرخ سود و میزان مطالبات و تسهیلات، ابراز امیدواری کرد که بانک‌ها در سال جاری سقف سرمایه در گردش بنگاه‌ها را تا 140 درصد سال قبل محاسبه کنند. ابوالحسنی استاد دانشگاه و از مدیران سابق شبکه بانکی نیز طی سخنانی ضمن ابراز تأسف از حرکت نکردن نقدینگی در مسیر افزایش تولید کشور، این سوال را مطرح کرد که تولیدکننده با توجه به نرخ مؤثر تسهیلات در شبکه تولیدی کشور که بالای 23 تا 24 درصد است، چقدر باید سود داشته باشد که بتواند این درصد را به بانک بازگرداند؟ وی ضمن انتقاد از عدم دسترسی آسان مردم به تسهیلات بانکی، بر استفاده از روش‌های نوین بانکی تاکید کرد و گفت: ضرورت دارد که قوانین متزاحم در راستای ارائه تسهیلات به مردم اصلاح شوند. یونس سلمانی مشاور بانک کارآفرین نیز ضمن انتقاد از عدم توزیع عادلانه تسهیلات بانکی در کشور گفت: حدود 80 درصد تسهیلات بانکی فقط در دست 20 درصد سپرده گذاران است و مشخص نیست که از این تعداد تسهیلات‌گیرنده چه میزان در بخش تولیدی فعال هستند. توتونچیان استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا (س) با بیان اینکه هر موقع ربا وجود داشته باشد سفته‌بازی صورت می‌گیرد، خواستار حذف بهره و غیرقانونی اعلام شدن ربا شد. وی با بیان اینکه نگرانی امروز مدیران واحدهای تولیدی، دریافت وام با بهره‌های مرکب است، عنوان کرد: متأسفانه معیار عملکرد بانک‌های کشور میزان دریافت سپرده است درحالیکه معیار آن‌ها باید میزان اشتغالزایی در کشور باشد. «عیوض‌لو» عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) نیز با بیان اینکه مشکل ساختاری نظام بانکی آن است که به صورت واقعی در خدمت بخش اقتصادی کشور نیست، گفت: مسائل بانکی صرفا با عقود حل نمی‌شود و بانک‌ها باید در ابتدا در خصوص خلق پولی که انجام می‌دهند فکری کنند. وی ضمن انتقاد از عملکرد بانک مرکزی در زمینه تعیین استانداردهای بانکداری اسلامی عنوان کرد: بانک مرکزی می‌توانست تنوعی از بانکداری در حوزه‌های مختلف را تعیین و برای آن‌ها استانداردهای متنوعی را مشخص کند و از این جهت تولید در کشور را رونق دهد، اما متأسفانه هیچگاه این اقدامات را انجام نداد. «محمد جلیلی» مدیرعامل شرکت مشاوره رتبه بندی و اعتبارسنجی ایران با اشاره به خوش‌حساب بودن اکثر قریب به اتفاق بنگاه‌های خرد در برابر سیستم بانکی، گفت: بنگاه‌های خرد و کوچک تفاوت‌های بنیادین بسیار زیادی با بنگاه‌های بزرگ دارند و ضرورت دارد که روش‌های اعتبارسنجی این بنگاه‌ها متفاوت از یکدیگر باشد. «درودیان» کارشناس امور بانکی نیز طی سخنانی در این جلسه با بیان اینکه بانکداری فعالیتی است که جنبه تصدی‌گرانه و حاکمیتی‌اش کاملا در همدیگر ممزوج است، عنوان کرد: مسئله اصلی در نظام بانکی، نسبت بانکداری با مقوله تولید است و ما باید توجه داشته باشیم که اگر بانک در خدمت تولید نباشد یقینا مانعی بر سر راه تولید است. مجید کریمی مشاور بازار متشکل ارزی نیز تخصیص منابع مالی را مساله اصلی نظام بانکی در کشور دانست و با بیان اینکه تسهیلات بانک‌های تجاری، بانک‌های توسعه‌ای و صندوق‌های تأمین مالی، کانال‌های هدایت نقدینگی در کشور هستند تصریح کرد: بنگاه‌داری و املاک‌داری بانک‌ها به این دلیل است که تخصیص منابع مالی در سیستم بانکی کشور ما ناکارآمد است. سعید عمرانی معاون دادستان کل کشور نیز در این جلسه ضمن قدردانی از همکاری بانک‌ها در زمینه رفع موانع تولید طی یک سال گذشته، بر لزوم همراهی همه بانک‌ها در جلوگیری از تعطیلی واحدهای تولیدی تاکید کرد. وی تصریح کرد: در شرایط جنگ اقتصادی که دشمن آن را بر ما تحمیل کرده است، بانک‌ها باید تا آنجا که امکان دارند در مقابل تولیدکنندگان کوتاه بیایند.