بحران پیری تهدید استان سمنان / کاهش رشد اقتصادی پیش بینی می‌شود

شاهرود - آمار ارائه شده از سوی مراجع رسمی نشان می‌دهد که دو شاخص ازدواج و همچنین سالمندی در استان سمنان، نسبت به گذشته و دیگر استان‌ها در مدار بحران قرار گرفته است.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: طبق اعلام مرکز آمار ایران در سال 99 میانگین نرخ عمومی ازدواج در کشور برابر شاخص هفت محاسبه شده که کمترین نرخ متعلق به استان سمنان با 4.7 ازدواج به ازای هر یک هزار نفر بوده است این امر نشان می‌دهد که در استان سمنان کاهش ازدواج داشته ایم.

این موضوع تنها نگرانی استان نیست بلکه از لحاظ سالمندی هم استان سمنان طی سال‌های اخیر روند رو به رشدی داشته تا جایی که طبق اعلام دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، شرق استان سمنان یکی از پیرترین جمعیت‌های تحت پوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور را دارد و وضعیت در سمنان نیز بهتر نیست.

افزایش سالمندی و کاهش ازدواج

اگر افزایش نرخ سالمندی و کاهش ازدواج را دو عامل پیرتر شدن جمعیت بدانیم، پیش بینی بسیاری از کارشناسان از آینده استان سمنان به خصوص در بخش‌های جمعیت، نرخ رشد اقتصادی و تولیدی، نیروی کار و... چندان روشن نیست. پیش بینی کارشناسان اما این است که در صورت مسن شدن نسل شاهد کاهش رشد اقتصادی به خصوص در بخش‌های تولیدی باشیم.

در این گزارش قصد داریم به شرایط سالمندی و همچنین موانع ازدواج در استان بپردازیم که در واقع سبب شده‌اند تا نرخ جوانی در این استان مستعد، کاهش یابد اما پیش از آن باید نگاهی به آمارهای ارائه شده از سوی مسئولان انداخت.

با توجه به اطلاعات دریافت شده از سازمان ثبت احوال، استان سمنان در زمینه ازدواج در رده 31 کشور قرار دارد که این موضوع در حالی است که این رتبه در زمینه طلاق بین 20 - 22 کشوری طی چند سال گذشته در نوسان بوده است.

آمار سالمندی در استان سمنان

مسئولان می‌گویند طبق سرشماری سال 95 حدود 9.98 درصد جمعیت استان سمنان را سالمندان تشکیل می‌دهند و استان دارای رتبه نهم در استان‌های کشور است از این رو است که مدیرکل بهزیستی استان سمنان با بیان اینکه بیش از 10 درصد جمعیت استان بالای 60 سال هستند، به خبرنگار مهر، می‌گوید: استان سمنان تقریبا 70 هزار سالمند دارد که بیش از سه هزار و 200 نفرشان در حوزه توانبخشی دارای پرونده هستند.

علیرضا ایزد پور با بیان اینکه استان سمنان 9 مرکز سالمندی شامل پنج مرکز شبانه روزی و چهار مرکز روزانه است که 600 سالمند را تحت پوشش قرار داده و به یک هزار و 200 سالمند نیز مستمری پرداخت می‌شود، ابراز کرد: در تمام استان سمنان به سالمندان خدمات ارائه می‌شود.

طبق آمارهای ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران میانگین سالمندی کشور بعد از سرشماری سال 95 به این شرح اعلام شد که 9.1 درصد جمعیت ایران بالای 60 و 6.1 درصد بالای 65 سال هستند که جمعیت سالمندان استان سمنان اندکی بیش از جمعیت میانگین سالمندی کشور است اما چندان اختلافی هم در این بین وجود ندارد اما نگرانی اصلی سیر افزایش میزان سالمندی است به صورتی که آمارها نشان می‌دهد که قبل از دهه 90 فقط شش درصد جمعیت استان سمنان بالای 60 سال داشتند اما یکباره این میزان نزدیک به چهار درصد رشد کرده که آماری قابل توجه است.

افزایش طلاق و عدم رشد جمعیت جوان

مدیرکل ثبت احوال استان سمنان درست در آخرین روزهای تابستان 1400 در نشستی در استانداری سمنان با بیان اینکه در سه ماهه نخست سال جاری 343 طلاق در استان رخ داده است، تاکید کرد: این آمار نشان می‌دهد که متأسفانه نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش چشمگیری شاهد هستیم.

عباسعلی قندالی با بیان اینکه تعداد طلاق در سه ماه بهار سال گذشته، 223 مورد بوده اما در بهار سال جاری این شاخص به 343 مورد افزایش یافته است، گفت: افزایش 9.6 درصدی طلاق در سال 99 هشدار جدی است.

اگر شاهرود را به عنوان بزرگترین شهرستان استان سمنان بخواهیم مثال بزنیم خواهیم دید که اوضاع در این شهرستان مشت نمونه خرواری از استان خواهد بود لذا باید گفت روابط عمومی بهزیستی نیز آماری را در اختیار رسانه‌ها گذاشته که طبق آمار ثبت‌احوال شهرستان و استان طی سال گذشته در مجموع یک هزار و 304 ازدواج و 490 مورد طلاق به ثبت رسیده که نسبت طلاق به ازدواج 38 درصد بوده است. طی سه‌ماهه نخست سال جاری 377 مورد ازدواج و 134 طلاق در شاهرود ثبت شد.

جمعیت رو به پیری گذاشته است

از سوی دیگر رضا چمن رئیس دانشگاه علوم پزشکی شاهرود نیز با بیان اینکه جمعیت تحت پوشش دانشگاه در زمینه سالمندی نسبت به سطح کشور از نرم بالاتری برخوردار است، گفت: نتیجه این شاخص رواج بیماری‌هایی مانند فشار خون، دیابت و... است که عموما بیماری‌های زمینه‌ای محسوب شده و بیشترین دلیل فوت بر اثر کرونا را نیز شامل می‌شود.

اما این رشد سنی جمعیت چه عواقبی دارد؟ علیرضا معصومی کارشناس مسائل اجتماعی درباره این موضوع به خبرنگار مهر، می‌گوید: رشد سالمندی را می‌توان از سه منظر مورد بررسی قرار داد نخست اینکه وقتی سن بالا می‌رود خواه ناخواه جمعیت کاهش یافته و مضرات اجتماعی آن نمایان می‌شود، مورد دوم این است که افزایش سن هزینه‌های درمان، بیماری و دارو و... را به دولت تحمیل می‌کند و سوم انسان قدرت مولد بودن اقتصادی خود را از دست داده و جمعیت مستعد کار و تولید در استان سمنان کاهش می‌یابد.

وی افزود: افزایش سالمندی در واقع تابع عوامل مختلفی است که از جمله آن می‌توان به کاهش ازدواج، افزایش سن ازدواج و عدم تمایل به فرزند آوری، تک فرزندی به دلیل مسائل اقتصادی و هزینه‌های گزاف زندگی، عدم نیاز به فرزند آوری با نیم نگاهی به فرهنگ غربی حاکم بر جوامع که به ایران نیز نفوذ کرده است، عدم آگاهی مردم از عواقب ناباروری خود خواسته، افزایش طلاق، ناپایداری زندگی‌ها و... اشاره کرد.

معایب افزایش سالمندی

این کارشناس علوم اجتماعی با بیان اینکه وقتی جامعه‌ای رو به پیری می‌گذارد کم کم احساس نیاز افزایش می‌یابد چرا که جامعه قدرت تأمین نیازهای خود را به مرور از دست می‌دهد، بیان کرد: در دراز مدت این امر به رکود جمعیتی، اجتماعی و حتی آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی منجر می‌شود.

معصومی گفت: افزایش سالمندی در واقع افزایش تقاضای نیروی خدمت رسان به این قشر را نیز به دنبال دارد در نتیجه ایجاد بازار کاری برای رفع نیازهای سالمندان و خدمت رسانی اجتماعی به آنها پدید می‌آید که به اندازه کافی برای آن جوان مستعد و متقاضی کار وجود ندارد در نتیجه در آینده یکی از دشواری‌هایی که خواهیم داشت این است که سالمندان افزایش و قدرت خدمت رسانی به این قشر برای ارتقای کیفیت زندگی شأن کاهش خواهد یافت.

مضرات اقتصادی افزایش سالمندی

در کنار موضوعات مرتبط با اجتماع، مهمترین پیش بینی که کارشناسان امر از سالمندی استان سمنان دارند، مسائل اقتصادی و مشکلات است. سیدرضا طباطبایی کارشناس اقتصادی در این باره به خبرنگار مهر، می‌گوید: افزایش سن سالمندی در واقع با کاهش نیروی مولد اقتصادی که بتواند چرخ تولید را چرخانده و اقتصاد حوزه تولید وابسته به نیروی کار را با مشکلات روبرو می‌کند.

طباطبایی با بیان اینکه افزایش سن ناخودآگاه کاهش توانمندی در زمینه کاری را به دنبال دارد، بیان کرد: با افزایش سن، احتمال مشارکت افراد میانسال و سالمند در زمینه اقتصاد کاهش می‌یابد در نتیجه استان از لحاظ نیروی انسانی مستعد اقتصادی دچار مشکل خواهد شد.

وی با بیان اینکه نسبت به سالمندی دو دیدگاه وجود دارد نخست اینکه تجربه سالمندی برای اقتصاد راهگشا است و می‌تواند مفید واقع شود و البته نظر دوم که می‌گوید به واسطه تغییر مکرر تکنولوژی اقتصاد نیاز به نیروی جوان مستعد و مهارت دیده دارد، بیان کرد: در هر دو دیدگاه باید گفت جایگاه سالمندان قابل تکریم و البته مفید است اما باید قبول داشت که اگر قرار باشد سرمایه گذاری در استان صورت گیرد یا چرخ اقتصادی یک کارخانه بچرخد ما نیاز به نیروی جوان مستعد و مهارت دیده داریم.

وی افزود: دیگر مضراتی که افزایش سن در زمینه اقتصادی دارد، تغییر اولویت‌های اقتصادی است، بیان کرد: وقتی جامعه رو به سالمندی می‌رود نسبت خدمات به تولید افزایش پیدا می‌کند چرا که جمعیت مستعد خدمت گیری در جامعه افزون می‌گردد پس در واقع بخشی از نیروی کار به جای تولید باید به بخش خدمات روی بیاورد که این موضوع هرچند می‌تواند اشتغال را افزایش دهد اما باید گفت به دلیل محدودیت نیروی کار، این اشتغال از تولید گرفته و به خدمات داده می‌شود لذا باید گفت ما در جامعه‌مان امروز نیاز داریم که اشتغال مولد و پایدار را در زمینه تولید داشته باشیم نه خدمات؛ متأسفانه امروز نزدیک 60 درصد اشتغال استان بر روی خدمات است و این ایراد بزرگی محسوب می‌شود چرا که بخش خدمات اشتغال پایداری نسبت به تولید ندارد.

کاهش اشتغال در دوران سالمندی

دیگر کارشناس اقتصادی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه در سال 95 طبق آخرین سرشماری 9.1 درصد جمعیت ایران سالمند بودند، گفت: پیش بینی‌های صورت گرفته از سوی مراکز آماری و دانشگاهی نشان می‌دهد که جمعیت بالای 60 سال کشور در سال 1430 در واقع 16.88 درصد خواهد بود که در این صورت استان سمنان اگر تا آن زمان یک میلیون نفر جمعیت داشته باشد در واقع 170 هزار سالمند خواهد داشت که قدرت کار و تولید از آنها گرفته شده و نیازمند ارائه خدمات هستند.

کوروش مدرسی با بیان اینکه جمعیت فعال اقتصادی کشور در سرشماری 95 بیش از 55 میلیون نفر سرشماری شده است یعنی افرادی که بین 15 الی 64 سال دارند و جمعیت بالای 64 سال بیش از چهار میلیون نفر که نشان می‌دهد درصد وابستگی سالمندان به این قشر نزدیک به 9 درصد است، ابراز کرد: طبق پژوهش‌هایی که صورت گرفته و تخمین آمار در سال 1430 جمعیت فعال اقتصادی کشور 67 میلیون نفر و جمعیت بالای 65 سال کشور نزدیک 19 میلیون نفر می‌شود و این نشان می‌دهد درصد وابستگی سالمندان به 28 درصد افزایش می‌یابد که دقیقا فاجعه اصلی اینجا تحقق پیدا می‌کند.

وی با بیان اینکه کارشناسان معتقد هستند که در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، رفاهی و سیاسی توجه به بعد کیفی جمعیت از اهمیت خاصی برخوردار است، لذا از لحاظ برنامه‌ریزی اقتصادی یکی از مهمترین فاکتورها در واقع جمعیت سالمندی است، افزود: باید تمام مسائل مرتبط با برنامه‌ریزی های اقتصادی و فرهنگی استان سمنان و کشور به سمتی برود که پیوست جمعیتی داشته باشد از سوی دیگر سیاست‌های تشویقی ازدیاد نسل تقویت شوند.

مسئولان برنامه‌ریزی کنند

درست است که آمارها نشان می‌دهند استان سمنان از لحاظ سالمندی روندی رو به رشد دارد اما شرایط هنوز بحرانی نیز نشده است از سوی دیگر اما در زمینه طلاق که یکی از موانع فرزندآوری است، کار استان از بحران نیز عبور کرده و از لحاظ ازدواج هم استان سمنان رتبه آخر را در بین استان‌های کشور دارد که این امر بسیار نگران کننده است.

اینکه بین استان سمنان که بالاترین نرخ سوادآموزی کشور، بیشترین درصد دانشجو به جمعیت و همچنین یکی از بالاترین نرخ میزان دسترسی ارتباط اینترنت را دارد و کاهش فرزندآوری ارتباط معنی داری وجود دارد یا خیر را باید در گزارش دیگری پرداخت اما مشخصا روند کنونی سبب می‌شود تا جمعیتی سالمند تر نسبت به گذشته داشته باشیم. جمعیتی که در آینده نه تنها در زمینه تولید دستی در آتش نخواهد داشت بلکه حتی نیازمند خدمات است.

در پایان باید از لحاظ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، برنامه‌ریزی گسترده با پیوست جمعیت در استان سمنان صورت گیرد. به نظر می‌رسد امروز زمان آن رسیده که هر برنامه‌ای از ورزش و جوانان، میراث فرهنگی و حتی جهاد کشاورزی و کمیته امداد و دیگر دستگاه‌ها، قرار است انجام شود، پیوست جمعیتی را نیز در آن لحاظ کرد تا بتوانیم شاهد ارتقا و ازدیاد جمعیت باشیم و در این بین نباید به مشوق‌ها نیز بی اعتنا بود.