تازه‌ترین آلبوم استاد حاشیه‌نشین، پس از 10 سال منتشر شد

محسن نفر نوازنده تار و استاد حاشیه‌نشین موسیقی ایرانی که فعالیت‌های ارزشمندی را در عرصه موسیقی ردیف دستگاهی ایران انجام داده پس از گذشت 10 سال از انتشار آلبوم پیشین خود، آلبوم «سرگردان» را توسط نشر موسیقی «کوک» منتشر کرد.

در این آلبوم بی‌کلام، قطعه‌های «سرگردان»، «تذکر»، «دریچه»، «بارقه»، «انتظار»، «گشایش»، «تردید»، «فروبسته»، «طلب» در دسترس مخاطبان قرار گرفته است. این اثر با مجوز شماره 5150- 1398 از دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین شماره واسپاری 26567 کتابخانه ملی ایران منتشر شده که کامران شریفی مدیر تولید، مرجان راجزی طراحی و گرافیک دیگر عوامل اجرایی آن را تشکیل می‌دهند.

محسن نفر که تاکنون آلبوم‌های «وصل مستان»، «شمس‌الضحی»، «باغ ارغوان»، «یاد یار»، «فکرنو»، «یاس»، «خاکستری، آبی» را منتشر کرده است، در بخشی از متن طولانی که برای آلبوم «سرگردان» منتشر کرده، آورده است: «سرگردان عنوانی برای آلبومی است که پس از 10 سال سرگردانی میان انتشار و عدم آن و بعد از آلبوم «خاکستری، آبی» منتشر می‌شود. سرگردانی من برای آن که آیا با مشاهده این همه نابسامانی اوضاع جهان و سرگردانی بشر آن را انتشار بدهم؟ و اینکه این اثر چه نقش و جایگاهی در این میانه می‌تواند داشته باشد.

بشر میان خیر و شر و نور و ظلمت، مهر و کین، جنگ و صلح، هجرت و اقامت، جهل و علم، عقل و مرک، هدایت و گمراهی، و اصلا هستی و نیستی سرگردان است. چگونه می‌توان این همه التهاب سرگردانی و تب و آن را ندید؟ و یا دید و به آن بی‌اعتنا بود. ظاهرا به نظر می‌رسد سرگردانی از آن افراد بی‌انگیزه، بی‌هدف، بی‌برنامه، بی‌همت، بی‌خیال، بی‌اشتیاق، بی‌عقل، بی‌پشتیبان است، آری اینها هست ولی در شرایط فردی و جزیی، در واقع جهان و شرق و غرب عالم، چنین وصفی دارد [...] تذکر سرگردانی در همه حالات و آنات، بایستگی و شایستگی دارد. از جمله حال و آن، هنر و از بین رشته‌های آن موسیقی است.

در این آلبوم که آوای سرگردانی با نغمه و نوا، ترنم شده، مراحل بروز و ظهور آن، زمزمه و منازل فراز و نشیب آن، نهیب شده است. در مقابل سرگردانی همیشه «تذکر» پیر و کارآزموده، کارساز است و «دریچه» رهایی را پیش روی سرگردان می‌نمایاند. با آرزوی رهایی است که «بارقه‌ای» از لطف و لبخند بر بخت خود مشاهده می‌کند و برای رهایی «انتظار» می‌کشید.

انتظار که آبدیدگی و صلابت صبر را می‌طلبد، برای سرگردان کمر شکن است. اما صحت تذکر پیر دنیا دیده، تجلی می‌کند و نجات و «گشایش»، رقم می‌خورد. همیشه در پی هر لطف و کرامتی، نابخردی هست و تردید که سپهسالار نابخردی است، نور را در بند ظلمت می‌کند و «فروبستگی» رخ می‌دهد. از آنجا که نور و ظلمت تهدید یکدیگرند، در قمر فروبستگی نجات و رهایی و آزادی، دعا و «طلب» می‌شود.

قطعه فروبسته، اثری است که نابهنگام و دفعتا در منزل (با یک ضبط صوت دستی) ضبط شده است. اما چون احوالش همان است که باید، مغتنما علی‌رغم نقیصه ضبط غیر استودیویی عینا در این آلبوم قرارش دادیم.»

محسن نفر در سال 1339 در تهران به دنیا آمد. آغاز فعالیت‌های موسیقایی این موزیسین، ردیف‌دان و نوازنده تار و سه تار، به سال 1350 خورشیدی مربوط می‌شود؛ سالی که به هنرستان عالی موسیقی ملی ایران راه یافت. نفر هفت سال در هنرستان به آموختن موسیقی پرداخت و توانست دیپلم هنرستان را به دست آورد. او در تمامی این سال‌ها به عنوان شاگرد اول کلاس خود دست یافت و همین امر سبب شد تا بعدها استاد محمود کریمی که با توانایی و خلاقیت نفرآشنا می‌شود، او را به مرکزحفظ و اشاعه موسیقی به مدیریت مرحوم داریوش صفوت معرفی می‌کند و نفر نوجوان که هنوز دو سالی به اخذ دیپلم هنرستانش باقی مانده بود، گام در وادی حرفه‌ای موسیقی می‌نهد. از جمله استادانی که او در هنرستان از آنها کسب هنر و دانش کرد می‌توان به رضا وهدانی، نخستین معلم تار او، حبیب الله صالحی یاد کرد.

به گفته نفر بعد از سه سال استاد رضا وهدانی او را به کلاس علی اکبرخان شهنازی استاد موسیقی و چهره نامدار عرصه تارنوازی و ردیف دان شناخته شده می‌برند.

نفر درباره حضور خود در کلاس شهنازی می‌گوید: «استاد شهنازی از من خواست قطعه‌ای را اجرا کنم. بنده نیز قطعه‌ای را اجرا کردم و استاد شهنازی مرا به شاگردی خود پذیرفتند. در حالی که این کار در قاعده و روال عادی کار هنرستان نبود و استاد شهنازی به دانشجویان، یعنی آنهایی که بالاتر از مقطع دیپلم را می‌گذراندند آموزش می‌داد. اما من سه سال مانده بود تا دیپلم بگیرم. آغاز تلمذ بنده در خدمت ایشان از سال 53-54 بود.»

ورود نفر به مرکز حفظ و اشاعه سبب شد تا او با هنرمندانی چون سعید هرمزی، یوسف فروتن، عبدالله خان دوامی و غلامحسین بیگجه خانی آشنا شود و از محضر استاد هرمزی و فروتن به شکل مستقیم بهره ببرد و در کنار آن به حشر و نشر با دیگر بزرگان موسیقی بپردازد. نفر در سال 1357 نیز با کسب رتبه نخست هنرستان و رتبه اول رشته موسیقی وارد دانشگاه هنرهای زیبای در رشته موسیقی شد. این در حالی بود که شرایط ابتدای انقلاب و تعطیلی دانشگاه‌ها و در ادامه توقف فعالیت رشته موسیقی در دانشگاه سبب شد تا نفر گرایش فلسفه را برای ادامه تحصیل انتخاب کند. او فلسفه غرب و الهیات را تا مقطع کارشناسی و فلسفه اسلامی را تا مقطع کارشناسی ارشد ادامه داد. او در سال 1359 قطعاتی را برای شبکه دوم تلویزیون ساخت و تکنوازی کرد که در همان زمان از این شبکه پخش شد.

سال 1360 و با تاسیس حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی (حوزه اندیشه وهنر اسلامی) وارد این مرکز شد و به همراه حسام‌الدین سراج در شکل گیری واحد موسیقی حوزه هنری نقشی تعیین کننده ایفا کرد که بعدها سید عبدالحسین مختاباد و رضا مهدوی هم به این جمع پیوستند.

نفر در سال‌های اولیه دهه شصت توانست مجموعه نینوا را با صدای حسام‌الدین سراج انتشار دهد. آثاری که از جمله قطعات خاطره‌انگیز زمان جنگ و انقلاب به شمار می‌روند. بعد از انتشار نینوای یک و دو با صدای سراج، نفر با سراج کاری ویژه انجام داد که همانا دو آلبوم وصل مستان و شمس الضحی را می‌توان نام برد؛ آثاری که درزمان انتشار خود به عنوان ابتکاری تازه در موسیقی بداهه نوازی نام گرفت و حتی محمدرضا لطفی، آهنگساز و نوازنده برجسته تار، از آنها به عنوان آثاری در خور اعتنا و مبتکرانه یاد کرد.

آلبوم باغ ارغوان، با صدای سراج و سرپرستی و آهنگسازی نفر و نیز البوم یادیار با یاد حضرت امام خمینی (ره) از دیگر کارهای نفر به شمار می‌رود. او سپس همکاری‌های جسته وگریخته‌ای را با هنرمندان دیگری سامان داد که از جمله آنها همکاری با شهرام ناظری در یک کنسرت و نیز اجرای چند کنسرت غیر رسمی با این خواننده شهیر در شهرستان بود. این در حالی است که آلبوم‌های فکر نو و یاس «خاکستری، آبی» در سه سی دی از جمله کارهای دیگر محسن نفر در عرصه تکنوازی و بداهه نوازی به شمار می‌رود.

نفر در زمینه آموزش ردیف و نیز درک و دریافتی که از ردیف دارد، نیز دستی چیره دارد، او را باید از چیره دست ترین نوازندگان تار و سه تار به شمار آورد که با نگاهی متفاوت به ردیف و نیز درکی پیچیده از موسیقی ایرانی، کارهای ارزشمندی را ارائه داده است. صدای ساز نفر از تشخص و استقلال خاصی برخوردار است و هویت خاص خود را دارد. ضمن اینکه انتشار ردیف موسی خان معروفی به روایت نفر در 20 سی دی از سوی مرکز موسیقی حوزه هنری از جمله کارهای شاخص او به شمای می‌رود. خود آموز تار و سه تار به صورت صوتی وتصویری، شامل 16 دی وی دی نیز از دیگر کارهای او به شمار می‌رود.

محسن نفر دستی هم در موسیقی فیلم دارد و موسیقی فیلم آثاری چون «بلمی به سوی ساحل»، «گورگن»، «مرگ دیگری»، «هودج» و نمایش «صابرین» از جمله کارهای او به شمار می‌رود. این هنرمند در سال‌های میانی دهه هشتاد یک گروه موسیقی به نام غوغا هم تشکیل داد که با صدای حسین علیشاپور جراهایی را در جشنواره موسیقی فجر به انجام رساند و بعد از آن هم چند اجرا در داخل و خارج از ایران با همین گروه به صحنه برد.

5757