ترکش جنگ به بورس
با بازگشایی بازار سهام پس از تعطیلی 9روزه، شاخص کل بورس با افت بیش از 2درصدی همراه بود. در روز گذشته، صف‌های فروش طولانی در بیش از 750نماد، دادوستدهای بورسی را قفل کرد. ارزش معاملات نیز به 3هزار و 500میلیارد تومان رسید که کمترین مقدار از ابتدای سال جاری است. همچنین غلبه هیجانات منفی موجب شد تا بیش از 2.4همت از گردونه معاملات خارج شود. بررسی تحولات سال‌های گذشته بورس تهران نشان می‌دهد...
به دنبال درگیری های اخیر، بورس به مدت 9 روز کاری تعطیل بود تا از نوسانات شدید جلوگیری شود. با اعلام آتش بس موقت، روز گذشته درحالی بورس بدون حمایت مالی کافی و با دامنه نوسان عادی بازگشایی شد که شاهد فشار فروش سنگین بود. فقدان برنامه ریزی دقیق، عدم‌تزریق نقدینگی انتقادات زیادی را متوجه سازمان بورس کرد. بر این اساس سرمایه‌گذاران انتظار داشتند با اقداماتی به مانند کاهش دامنه نوسان، تزریق نقدینگی و اطلاع رسانی شفاف، بازار با سرخ پوشی از این دست مواجه نمی‌شد و وضعیت متعادل تری را به ثبت می‌رساند.
تعطیلی و بازگشایی بورس در سایه جنگ
هاتف شاملو کارشناس بازار سرمایه در خصوص سرخ پوشی روز گذشته بازار اظهار کرد: در شرایطی که کشور در روزهای گذشته درگیر یکی از پرریسک ترین مقاطع تاریخی خود به دلیل درگیری مستقیم نظامی با اسرائیل و آمریکا بود، بورس ایران نیز تحت تاثیر این وضعیت اضطراری قرار گرفت. سازمان بورس و اوراق بهادار، در اقدامی که می‌توان آن را منطبق با شرایط اضطراری دانست، تصمیم به تعطیلی موقت بازار گرفت. این تصمیم، گرچه در ابتدا به عنوان گامی مثبت برای کاهش ریسک های ناشی از شرایط جنگی ارزیابی شد، اما بازگشایی زودهنگام و بدون برنامه ریزی مناسب بازار، موجی از انتقادات را به همراه داشته است.
وقوع جنگ، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین ریسک های بازار سرمایه، سازمان بورس را بر آن داشت تا با استناد به شرایط فوق، بازار را برای 9 روز کاری تعطیل کند. این اقدام، که با هماهنگی دولت و نهادهای تصمیم‌گیر انجام شد، با هدف جلوگیری از واکنش های هیجانی و خروج گسترده سرمایه از بازار اتخاذ شد. هفته گذشته صندوق‌های درآمد ثابت به صورت محدود بازگشایی شدند تا سرمایه‌گذاران بتوانند منابع مالی خود را مشابه حساب های بانکی برداشت کنند. این تصمیم به ویژه در شرایطی که نیازهای مالی فوری در میان مردم افزایش یافته بود، گامی مثبت و منطقی تلقی شد.
در واقع تعطیلی موقت بازار در چنین شرایطی، نه تنها از نظر اقتصادی بلکه از منظر روانی نیز به کاهش فشار بر سرمایه‌گذاران کمک کرد. با این حال، این اقدام تنها بخشی از ماجرا بود و چالش اصلی در مرحله بازگشایی بازار بود. شاملو در ادامه اظهار کرد: پس از اعلام آتش بس، سازمان بورس تصمیم به بازگشایی بازار در هفته جاری گرفت. فعالان بازار، که تجربه جنگ تحمیلی هشت ساله را در دهه های گذشته داشتند، این بار با جنگی مواجه شدند که پس از حدود چهار دهه، تجربه ای جدید و غیرمنتظره بود. این شرایط، نگرانی‌ها را در میان سهامداران و سرمایه‌گذاران تشدید کرد و انتظار می رفت سازمان بورس با برنامه ریزی دقیق و مدون، از تبعات منفی بازگشایی زودهنگام جلوگیری کند.
در این میان بازگشایی بازار بدون تامین منابع مالی کافی برای حمایت از آن و کاهش دامنه نوسان، به فاجعه ای در روز گذشته منجر شد. فشار سنگین فروش، که ناشی از نیاز مالی برخی سرمایه‌گذاران بود، حجم عظیمی از سفارش های فروش را به دنبال داشت. این حجم سنگین، که پیش‌بینی آن از سوی تحلیلگران و فعالان بازار دور از انتظار نبود، نشان دهنده عدم‌آمادگی سازمان بورس برای مدیریت این بحران بود. در واقع سازمان بورس و اوراق بهادار، به عنوان نهاد ناظر بر بازار سرمایه، در این مقطع حساس عملکردی منفعلانه و فاقد برنامه ریزی از خود نشان داد. انتظار می رفت که این سازمان، با هماهنگی صندوق‌های تثبیت و حمایت بازار سرمایه، حداقل 30 تا 40 همت منابع مالی برای حمایت از بازار در روز بازگشایی تامین کند.
این منابع می‌توانست از طریق تزریق نقدینگی توسط دولت یا بانک مرکزی تامین شود، اما نشانه ای از چنین اقدامی روی تابلوی معاملات مشاهده نشد. حتی در مورد سهام شرکت‌های بزرگ، که به طور معمول نقش لنگرگاه بازار را ایفا می‌کنند، حمایت قابل توجهی صورت نگرفت. علاوه بر این، حفظ دامنه نوسان 3 درصدی در شرایطی که بازار در اوج نااطمینانی قرار داشت، تصمیم دیگری بود که انتقادات گسترده ای را به دنبال داشت. تجربه های پیشین نشان داده که در شرایط بحرانی، کاهش دامنه نوسان به محدوده ای مانند مثبت و منفی یک‌درصد می‌تواند از شدت فشار فروش بکاهد و به تثبیت بازار کمک کند. با این حال، سازمان بورس نه تنها این اقدام را انجام نداد، بلکه برنامه مشخصی برای مدیریت حجم عظیم سفارش های فروش ارائه نکرد. از طرفی وزیر اقتصاد، که به تازگی این مسوولیت را بر عهده گرفته و بر بازگشایی سریع بازار تاکید داشت، نیز در این میان مورد انتقاد قرار گرفته است.
عملکرد منفعلانه سازمان بورس، که می‌توانست با جلسات اضطراری و هماهنگی با نهادهایی مانند بانک مرکزی به تزریق منابع مالی و کاهش ریسک های بازار منجر شود، فرصت های بسیاری را از دست داد. شاملو در پایان برای جلوگیری از تکرار چنین تجربه ای در بازار گفت: در شرایطی از این دست صندوق‌های تثبیت و حمایت بازار سرمایه باید در شرایط بحرانی فعال شوند و با تزریق نقدینگی، از ریزش شدید بازار جلوگیری کنند. همچنین کاهش دامنه نوسان در شرایط بحرانی می‌تواند به تثبیت روانی و اقتصادی بازار کمک کند. به نظر می‌رسد همکاری نزدیک با بانک مرکزی و دولت برای تامین منابع مالی در شرایط اضطراری ضروری است. در شرایطی که نااطمینانی همچنان بالاست، تمدید تعطیلی بازار تا تثبیت شرایط می‌تواند گزینه ای منطقی محسوب شود و سازمان بورس می‌تواند نسبت به این موضوع اقدامات لازم را انجام دهد.
عرفان کاظم زاده کارشناس بازار سرمایه در خصوص بازگشایی بازار سرمایه عنوان کرد: بورس ایران در روزهای گذشته نوسانات و تحولات قابل توجهی را به خود دیده است. تعطیلی روزهای گذشته بازار که به دلیل شرایط خاص کشور اعمال شد، فرصتی بود تا نهادهای مسوول از جمله وزارت اقتصاد، سازمان بورس و بانک مرکزی تمهیداتی برای حمایت از بازار و کاهش التهابات آن بیندیشند. بازار سرمایه در روز بازگشایی با افت شدید قیمت‌ها و فشار فروش قابل توجهی مواجه شد. این وضعیت نه تنها اعتماد سرمایه‌گذاران را خدشه دار کرد، بلکه تصویری از یک بازار رها شده و بدون حمایت را به نمایش گذاشت. این شرایط یادآور بازارهای مالی در کشورهای درگیر جنگ یا بحران‌های شدید اقتصادی بود، نه کشوری که به تازگی از یک تنش کوتاه مدت عبور کرده و به ثبات نسبی رسیده است. در این میان، انتظار می رفت نهادهای مسوول برنامه های مدونی برای حمایت از بازار تدوین کنند. بااین حال، به نظر می‌رسد که فرصت طلایی این دوره برای تزریق منابع مالی، تنظیم سیاست های کنترلی، و بازگرداندن اعتماد به بازار ازدست رفته است. این ناکامی، پرسش های متعددی را درباره کارآمدی نظام تصمیم‌گیری در حوزه اقتصاد و بازار سرمایه به وجود آورده است.
کاظم زاده در ادامه افزود: یکی از انتقادات اصلی به عملکرد نهادهای مسوول، عدم‌تامین منابع مالی لازم برای حمایت از بازار است. در شرایطی که بازار با فشار فروش مواجه است، تزریق نقدینگی یا ارائه بسته های حمایتی می‌توانست از شدت افت قیمت‌ها بکاهد. اما به دلیل محدودیت‌های مالی یا عدم‌هماهنگی بین نهادها، چنین اقدامی صورت نگرفته است. باتوجه به شرایط کنونی، به نظر می‌رسد که بازار سرمایه در روزهای آینده همچنان با نوسانات و فشار فروش مواجه باشد. بخشی از سهامداران که از ریسک های موجود و نبود حمایت کافی نگران هستند، در کوتاه مدت از بازار خارج خواهند شد. این خروج، هرچند طبیعی است، اما می‌تواند به کاهش نقدشوندگی و افزایش نوسانات منجر شود. در واقع برای بازگشت بازار به یک روند عادی و قابل تحلیل، نیاز به زمان و اقدامات موثر از سوی مسوولان است. بسته های حمایتی که می‌توانند شامل تزریق نقدینگی یا تنظیم مقررات جدید برای تسهیل معاملات باشند، نقش کلیدی در این فرآیند ایفا خواهند کرد. بااین حال، باتوجه به روند کنونی، احتمال می‌رود چندهفته ای طول خواهد کشید تا بازار به ثبات نسبی برسد و تحلیل پذیری خود را بازیابد.