ترکش های جنگ اوکراین بر پیکر برجام / فلاحت پیشه: ایران تنها بازنده این جنگ خواهد بود
دیپلماسی ایرانی نوشت: رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم می گوید: اینکه در ادامه، جنگ اوکراین با چه شدتی تداوم پیدا کند به همان میزان مذاکرات وین هم تحت الشعاع این امر قرار خواهد گرفت. لذا در این بین تنها کشوری که بازنده است ایران خواهد بود.
سرانجام پس از ماه ها گمانه زنی رسانه ای و خبری و تحلیل های کارشناسی از صبح امروز پنج شنبه تجاوز رسمی نظامی گسترده روسیه به خاک اوکراین، آن هم بعد سه روز از به رسمیت شناختن دو منطقه لوهانسک و دونتسک در شرق این کشور توسط کرملین آغاز شد. فارغ از تاثیرات ریز و درشت شروع این تجاوز روس ها بر مناسبات اقتصادی، تجاری، امنیتی، دفاعی و... اگر به صورت خاص روی تحولات دیپلماتیک و به ویژه مذاکرت وین تمرکز کنیم آیا تداوم تشدید جنگ اوکراین مذاکرات وین را به بن بست می کشاند؟
شما به تاثیرات ریزودرشت شروع جنگ اوکراین توسط روسیه اشاره داشتید. خوب بی شک نمی‌توان بدون بررسی این تاثیرات جهانی تنها به مسئله مذاکرات وین بسنده کرد. چون آغاز جنگ نظامی در اوکراین توسط روسیه تاثیراتی در ابعاد جهانی دارد. بنابراین در گام اول باید آثار و تبعات جهانی این تجاوز روسیه بررسی شود و بعد از آن آثار موضوعی در عرصه‌های مختلف مانند پرونده مذاکرات وین مورد واکاوی قرار گیرد. ببینید من چندین بار در مصاحبه با رسانه‌های مختلف من جمله در گفت وگو با شما عنوان کردم که کاش مذاکرات هسته ای در وین به موضوع اوکراین فروخته نمی شد.
یعنی شما معتقدید امکان دارد احیای برجام وجه المصالحه جنگ اوکراین شود؟
من بارها عنوان کرده ام که کاش زودتر از اینها مذاکرات وین به نتیجه می رسید تا امروز نگران وقوع جنگ در اوکراین و تاثیرات مخرب آن بر مسائل مختلف به خصوص مذاکرات هسته‌ای نبودیم. چون با آغاز جنگ در اوکراین، روسیه برای موازنه سازی علاوه بر ورود به خاک اوکراین تمام برگ های دیگر من جمله پرونده مذاکرات هسته‌ای در وین را هم در راستای منافع خود به کار خواهد گرفت تا این موازنه سازی انجام شود. بنابراین من معتقدم مذاکرات وین می‌تواند به شدت تحت الشعاع آغاز جنگ در اوکراین قرار گیرد. حال اینکه در ادامه، جنگ اوکراین با چه شدتی تداوم پیدا کند به همان میزان مذاکرات وین هم تحت الشعاع این امر قرار خواهد گرفت. لذا در این بین تنها کشوری که بازنده است تنها ایران خواهد بود.
چرا؟
چون روسیه به خوبی از قبل می دانست در صورت موفقیت مذاکرات وین، احیای برجام و لغو تحریم ها ایران می تواند در کمترین زمان به پتانسیل بالایی برای صادرات نفت و گاز به اروپا و دیگر کشورها بدل شود. لذا مسکو عملاً سعی کرد مذاکرات وین را از طرف جمهوری اسلامی ایران به دست بگیرد. در این بین متاسفانه و صد افسوس دولت رئیسی و باقری کنی هم به طور کامل مدیریت مذاکرات را به روس ها سپردند تا عملا فضای مناسبی برای کرملین شکل بگیرد که اهداف و منافع خود را در وین پیش ببرد و نتیجه آن این است که تا امروز برجام و مذاکرات وین به نتیجه نرسید تا این مذاکرات به عنوان یک کارت برنده در اختیار روسیه قرار بگیرد. از دیروز پنج شنبه هم که پوتین جنگ در اوکراین را آغاز کرد یقین بدانید که کرملین نگاه دیگری به مذاکرات وین خواهد داشت.
چه نگاهی؟
همان طور که گفتم اگر قبل از جنگ اوکراین برجام به نتیجه می‌رسید و تحریم‌ها لغو می شد ایران در وضعیتی که نفت به بالای 100 دلار رسیده است می‌توانست جایگاه خود را در بازار جهانی نفت و انرژی بازیابی کند و این مسئله هیچ گاه به سود روسیه نیست. چون ایران می توانست یک گزینه جدی برای صادرات گاز مایع به اروپا باشد. اما متاسفانه همانگونه که بارها و بارها در طول 43 سال گذشته شاهد بودیم مقامات جمهوری اسلامی ایران نسبت به تحولات جهانی غافلگیر شده است در جنگ اوکراین هم این غافلگیری به شدت مشهود بود. آن هم در شرایطی که بسیاری از کارشناسان داخلی و جهانی از آغاز جنگ و تجاوز روسیه به اوکراین از هفته‌ها و ماه‌ها قبل هشدارهای لازم را داده بودند. اما در این بین متاسفانه این کارشناسان توسط رسانه های معلوم الحال در داخل ایران که وابستگی جدی به روسیه و چین دارند با اتهام، توهین، افتراء و تهدید همراه شدند.
به عبارت غافلگیری تهران اشاره داشتید. این گزاره را قدری کالبدشکافی کنیم. مشخصا جمهوری اسلامی در جنگ اوکراین چگونه غافلگیر شد؟
موضع گیری دولت سید ابراهیم رئیسی و به خصوص وزارت امور خارجه در قبال تحولات اکراین یکی از بی خاصیت ترین و بی ارزش ترین موضع گیری های طول تاریخ دیپلماسی ایران است.
به چه دلیل این اعتقاد را دارید؟
چون این موضع گیری هایی که مقامات جهوری اسلامی طی 24 ساعت گذشته که از آغاز جنگ اوکراین می گذرد اتخاذ کرده اند با یک انفعال، وابستگی و سرسپردگی شدید ایران به روسیه همراه بود. وابستگی جمهوری اسلامی به روسیه تا آنجا بود که دولت رئیسی و حاکمیت در ایران دورغ ها و تزویر پوتین و لاوروف مبنی بر عدم حمله نظامی به اوکراین را باور کردند. لذا جمهوری اسلامی هیچ کاری برای خارج کردن اتباع ایرانی در اوکراین نکرد و دولت و وزارت امور خارجه امروز در کمال استیصال و درماندگی و با دستپاچگی با فرستادن هواپیما به دنبال بازگرداندن اتباع خود هم در بحبوحه جنگ است. در صورتی که بسیاری از کشورها از روزها و هفته ها پیش با تذکرات جدی تمام اتباع خود را از اوکراین فراخواندند. این نتیجه وابستگی و سرسپردگی جمهوری اسلامی ایران به روسیه است. لذا این سرسپردگی تهران به کرملین یعنی افتادن جمهوری اسلامی ایران در دام جنگ های بی پایان و چالش های بی انتهایی که مدیریت آن در دست روسیه است و در این بین جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از خاکریزها و برگ های برنده روسیه عمل خواهد کرد.
بیشتر بخوانید:
جناب فلاحت پیشه از تاثیرات جنگ اوکراین در مقیاس جهانی یاد کردید. مشخصا این تاثیرات در چه ابعادی خود را نشان می دهد؟
اولین بُعدش به احیای آنارشیسم جهانی باز می گردد. چون با وجود آنکه تا زمان الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه طی 70 سال اخیر هیچ مرزی در اروپا تغییر پیدا نکرده بود، اما من معتقدم آنچه که از دیروز پنجشنبه در اوکراین می‌گذرد بسیار متفاوت از مسئله شبه جزیره کریمه است. چون اوکراین، اولین تجاوز نظامی روسیه به کل خاک یک کشور برای اشغال کام آن با هدف چند پاره کردن یک دولت - ملت است. یعنی معتقدم روسیه بعد از نابود کردن زیرساخت‌های نظامی، دفاعی، امنیتی و اقتصادی اوکراین سعی خواهد کرد که ساختار سیاسی اوکراین را هم در مسیر مدنظر خود تعریف کند. یک حکومت سیاسی کاملاً وابسته به کرملین تا دیگر روسیه نگران نفوذ مجدد اروپا، ناتو یا آمریکا در خاک این کشور علیه خود نباشد. پس اگر در سناریوی بعد از اشغال اوکراین توسط روسیه، الحاق کامل این کشور به خاک روسیه شکل نگیرد حداقل وابستگی سیاسی و دیپلماتیک کیف به کرملین در دستور کار پوتین خواهد بود.
این سیستمی است که بسیاری از دیکتاتورها آن را در پیش می گیرند و پوتین هم در قامت هیتلر جدید و مدرن جامعه جهانی این مدل را پیاده می کند. به واقع روسیه به دنبال شبیه سازی مدل ژاپنی بعد از جنگ جهانی دوم در اوکراین است. یعنی اوکراین کاملاً وابسته و بدون ارتش و قدرت نظامی قابل توجه. در این مدل یک سامانه انتظامی برای مدیریت داخلی اوکراین توسط روس ها شکل می گیرد که تحت قیمومیت مسکو عمل می کندو به دنبال آن روسیه با بهانه مقابله با نفوذ ناتو و آمریکا در خاک اکراین پایگاه های نظامی را در کل خاک این کشور ایجاد خواهد کرد و این یک روند بی پایان است که روسیه در ادامه می‌تواند آن را به کشورهایی مانند استونی، لتونی و... تعمیر دهد. از این منظر جنگ اوکراین سرفصل جدیدی در شروع آنارشیسم جهانی است.
به چه دلیلی جنگ اوکراین می تواند شروعی بر آنارشیسم جهانی باشد. مسئله صرفا به تداوم تنش و جنگ باز می گردد یا دلایل دیگری برای وقوع این آنارشیسم متصورید؟
مسئله صرفا تداوم درگیری و جنگ نیست. ببینید از این به بعد چیزی به نام حقوق بین‌المللی و پیروی از مقررات سازمان‌های جهانی در راستای منافع ملی مشروعیت خود را از دست خواهد داد و کشورها بنا به اهداف خود حاضر به نادیده گرفتن این قوانین و حقوق بین الملل خواهند بود که در ادامه وقوع جنگ های جدید را به دنبال دارد و این نقطه عطفی در آغاز آنارشیسم جهانی است.
اگر به سوال قبلی شما پیرامون تاثیرات جنگ اوکراین در مقیاس جهانی بازگردیم نکته مهم دیگر این است که از این به بعد شاهد رشد قارچ‌گونه رهبران دیکتاتور و اقتدارگرا در تمام کشور های جهان خواهیم بود؛ رهبرانی که با مواضع پوپولیستی سعی در ایجاد یک حکومت اقتدارگرا، توتالیتر و دیکتاتور دارند که تحت عنوان مقابله با تهدید های جهانی به دنبال مشروعیت بخشی به حکومت و اقدامات سرکوب گرایانه و تجاوزکارانه خود خواهند بود و در این بین جهان نیز با جنگ های جدید و مسابقات تسلیحاتی مواجه خواهد شد. ضمنا باید گفت که قطعاً بعد از جنگ اوکراین دور جدیدی از جنگ سرد در ابعاد جهانی به وجود خواهد آمد که دامنه آن علاوه بر اروپا می‌تواند به آسیا، آفریقا و کل دنیا کشیده شود. با توجه به مجموعه همین دلایل است که معتقدم باید مذاکرات وین قبل از بحرانی شدن پرونده اوکراین به نتیجه می رسید تا در این شرایط که نفت به بالای 105 دلار رسیده است بیشترین سود آن نصیب کشور می شد.
حال به باور شما بن‌بست کامل مذاکرات وین در سایه آغاز جنگ اوکراین تا چه حد جدی است؟
اگر چه من نسبت به سایه سنگین آغاز جنگ اوکراین بر مذاکرات وین بدبینم، اما در همین شرایط باز هم اعتقاد دارم آغاز جنگ در اوکراین توسط پوتین این آمادگی و پذیرش مضاعف را در طرف های اروپایی و آمریکا ایجاد کرده است که مذاکره بر سر پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران هرچه زودتر به نتیجه برسد تا از یک طرف ایران بیش از پیش در زمین روسیه بازی نکند. دوما نفوذ مسکو در مذاکرات وین به پایان برسد و مهمتر از آن پرونده بسیار حساس و چالش برانگیز توان هسته‌ای ایران هرچه زودتر حل و فصل شود تا به تبعش انباشت چالش ها برای آمریکا و اروپا شکل نگیرد. از طرف دیگر اگر اروپا و آمریکایی‌ها هرچه زودتر مذاکرات وین را به نتیجه برسانند می‌توانند تمرکز بیشتری روی جنگ اوکراین و مقابله با روسیه داشته باشند.
در این بین سوالی که ذهن را درگیر می‌کند این است که ذیل تحلیل قبلی شما آیا با آغاز جنگ اوکراین، روسیه اجازه خواهد داد اروپا و آمریکا مذاکرات وین را هر چه زودتر به نتیجه برسانند که تمرکز جدی تری روی اوکراین داشته باشند. مضافا تا همین جای کار هم که تنها 24 ساعت از جنگ اوکراین گذشته است نشان می دهد این جنگ متفاوت از الحاق شبه جزیره کریمه و یا اقدامات روسیه در اوستیا و آبخازیا در گرجستان است. چون روسیه تجاوز تام و تمام به خاک اوکراین را عملیاتی کرد و در عین حال تمام زیرساخت های این کشور را نابود کرد. بنابراین جنگ اوکراین، چه به الحاق لوهانسک، دونتسک، دونباس و دیگر مناطق شرقی اوکراین بینجامد یا اینکه پوتین با اشغال کل این کشور سودای الحاق کامل آن را به خاک روسیه در سر داشته باشد عملاً تا همین جا گسل بی سابقه ای بین مسکو با غرب به وجود آمده است که شدیدتر از دوران جنگ سرد است. حال در این گسل توان اروپا و آمریکا برای به نتیجه رساندن مذاکرات وین بیشتر خواهد بود یا روز روسیه برای ایجاد بن بست در وین؟
به سوال بسیار مهمی اشاره کردید. اجازه دهید در این رابطه قدری صریح تر سخن بگویم. در این راستا تمام توییت های اولیانوف مبنی بر اینکه به زودی توافق در وین حاصل می شود دروغ بود و در عین حال تمام ادعاها و مواضع پوتین و لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه هم در خصوص توهم بودن حمله روسیه به اوکراین یک تزویر روسی بود. یعنی روسیه در هر دو مسئله به جهان دروغ گفتند. اما نکته اینجاست که این این دو دروغ به هم وابسته بودند.
چگونه این دو دروغ به هم ارتباط دارند؟
ببینید روسیه سعی می کرد با دروغ در مذاکرات وین و بحران اوکراین به طور همزمان هر دو پرونده را در جهت منافع ملی خود پیش ببرد. یعنی با این دروغ های اولیانوف عملا روسیه به دنبال مدیریت مذاکرات وین با هدف به بن بست کشاندن گفت وگوها، ایجاد چالش در احیای برجام و عدم لغو تحریم‌ها بود و از آن طرف پوتین هم با دروغ های خود در بحران اوکراین سعی کرد از یک طرف چهره ای دیپلماتیک از خود نشان دهد و در لایه‌های پنهان با اعزام نیروهای گسترده نظامی در کنار مرزهای اوکراین عملاً منافع خود را با حمله و تجاوز نظامی به این کشور محقق کند. بنابراین اگر امروز، هم به تحولات اوکراین و هم به مذاکرات وین نگاه کنیم می بینیم که هر دو مسئله در راستای منافع روسیه پیش رفتنند. متاسفانه نگاه غلط دولت دولت رئیسی و ضعف باقری کنی در پیشبرد مذاکرات با سپردن گفت وگوها به اولیانوف باعث شد که فضا به طور جدی در اختیار روس ها قرار بگیرد. پس جمهوری اسلامی ایران، چه خودآگاه و چه ناخودآگاه در زمین روسیه بازی کرده و می‌کند، آن هم در شرایطی که تجربه تاریخی از گذشته تا به حال نشان داده است که بازی کردن در زمینه روسیه هیچ گاه هیچ منفعتی برای ایران به دنبال نداشته است.
واقعیت امر آن است که آینده ای که روس ها برای ایران رغم بزنند به هیچ وجه با توسعه، پیشرفت، آبادانی، صلح، ثبات و امنیت همراه نخواهد بود. چون روسیه، جمهوری اسلامی را یک خاکریز برای توسعه نفوذ در برابر غرب تصور می‌کند از این منظر روسیه هیچگاه به دنبال ایرانی قوی، قدرتمند و پیشرفته نیست. موید این نکته به عملکرد روسیه در دوره تحریم های فعلی باز می گردد. در همین تحریم‌های فلج کننده آمریکا، روسیه حتی حاضر نشد 100 هزار بشکه نفت از ایران بخرد. بنابراین اگر جمهوری اسلامی ایران ابرچالش خود یعنی پرونده فعالیت‌های هسته‌ایش را به سرانجام برساند خیلی زود از سیبل چالش های غرب خارج می شود و به تبعش می تواند ازفرصت های مختلفی که در سایه احیای آنارشیسم جهانی شکل خواهد گرفت نهایت استفاده را ببرد.
البته در این رابطه قدری تردید دارم چون برخی جریان های ذی نفوذ و صاحب قدرت در ایران اجازه چنین کاری را نخواهند داد که ایران مستقل از روسیه عمل کند. به هر حال این جریان در داخل کشور منفعت خود را در تداوم و تشدید چالش با غرب تعریف کرده است. لذا جریان مذکور با تحمیل کردن هزینه‌های اقتصادی، معیشتی و امنیتی به ملت همواره مانع توسعه، پیشرفت و آبادانی کشور طی چهار دهه گذشته شده اند. تا زمانی که راهبرد تنش زدایی در خارج و توسعه، پیشرفت و آبادانی در داخل کشور در دستور کار جمهوری اسلامی ایران قرار نگیرد حتی اگر برجام به نتیجه برسد باز هم لغو تحریم ها سود چندان زیادی برای مردم ایران به دنبال ندارد.
به جریان ذی نفوذ در داخل کشور اشاره کردید. اگر چه در داخل کشور جریان هایی مانند کاسبان تحریم، دلواپسان، اقتدارگرایان و... وجود دارند که مصداق همان جریان ذی نفوذ مدنظر حضرتعالی هستند، اما در کنار آنها دو جریان پرقدرت روسوفیل و چینوفیل هم نفوذ و قدرت بالایی در بدنه حاکمیت جمهوری اسلامی ایران دارند که البته در مواقعی همپوشانی با کاسبان تحریم، دلواپسان، اقتدارگرایان و... دارند. حتی بخشی از این جریان ها را هم شامل می شوند. حال اگر وقوع جنگ سرد بعد از بحران اوکراین اجتناب ناپذیر باشد ایران به واسطه نفوذ این جریان ها تا چه اندازه به روسیه وابسته و سرسپرده خواهد شد؟
اگر به توان و قدرت داخلی در کشور بازگردیم به نظر من ایران جزو معدود کشورهایی است که در جهان مجبور خواهد شد که در جنگ سرد پیش رو انتخابی بین شرق و غرب داشته باشد. چون تمام دستاوردهای ایران یک دستاورد ملی است. همین دستاوردهای ایران باعث شده است که قدرت های جهانی پای میز مذاکره با ایران بنشینند. دسته اول دستاوردهای ایران به دستاوردهای هسته‌ای باز می گردد و دسته دوم دستاوردهای دفاعی است که نتیجه اتکا به توان داخلی است. بنابراین نباید با این قدرت خوداتکا تا به این اندازه خود را وابسته و سرسپرده به برخی کشورها به خصوص روسیه کنیم.
در همین مسئله هسته‌ای نیروگاه های خود ساخته ما در نطنز، فوردو و... نسبت به نیروگاه اتمی بوشهر که توسط روسیه تجهیز و مدیریت شد به شدت مدرن تر و مجهزتر است. بنابراین ایران دلیلی ندارد که خود را ملزم به سرسپردگی به روسیه در این جنگ سرد پیش رو بکند. منفعت ملی ایجاب می‌کند که ایران نباید به هیچ وجه خود را وابسته به روسیه و سرسپرده به مسکو در جنگ سرد پیش رو بکند. باید سیاست توسعه در دستور کار قرار گیرد، به ویژه آنکه جنگ سرد جدید بعد از جنگ اوکراین به شدت متفاوت از جنگ سرد گذشته است. چون این جنگ به شدت متکثرتر از جنگ گذشته خواهد بود و کشورها انتخاب های زیادی دارند.
لذا در این بین ایران هم می‌تواند وارد مناسبات اقتصادی گسترده با همه کشورها و همه بلوک ها شود، بدون آنکه تعهد و سرسپردگی به کشور خاصی داشته باشد. مضافا واقعیت این است که روسیه در همه ابعاد به خصوص در حوزه نظامی و امنیتی، ایران را متحد و شریک راهبردی برای خود تعریف نکرده و نمی‌کند. چون مسکو زمانی کشوری را متحد راهبردی خود می داند که قدرتی در حد قدرت نظامی روسیه داشته باشد، اما جمهوری اسلامی ایران، نه این توان نظامی پیشرفته و هم طراز با روسیه را دارد و نه از آن طرف روسیه هم کمک و حمایتی برای افزایش توان نظامی ایران دارد.
شما دیدید که در پرونده فروش موشک های اس - 300 همین روسیه چه بازی ها و منت هایی بر سر ایران گذاشت و بعد از سال ها این موشک‌ها را به ایران تحویل داد، در صورتیکه از قبل کدهای این موشک‌ها را به اسرائیل داده بود. اما در عین حال همین روسیه با خواهش و التماس موشک‌های پیشرفته اس - 400 و اس - 500 خود را به ترکیه به عنوان شریک آمریکا فروخت. بنابراین مسئولین جمهوری اسلامی ایران باید از این خواب دن‌کیشوت وار در سایه وابستگی و سرسپردگی به روسیه بلند شوند و واقعیت دنیا را بهتر ببینند. وقتی ایران با دو توان بومی و ملی یعنی توان هسته ای و توان دفاعی برای خود قدرت ایجاد کرده است دلیلی ندارد وابسته و سرسپرده کشوری مانند روسیه باشد و به جای آن می‌تواند راهبرد تنش زدایی در خارج و توسعه در داخل را عملیاتی کند.
اگر چه شما در یک سناریوی ایده‌آل مسئله تنش زدایی در سیاست خارجی و توسعه در داخل را به جای وابستگی و سرسپردگی به روسیه و حتی چین مطرح کردید، اما عملاً ما شاهد هستیم که جریان چینوفیل و روسوفیل در داخل کشور به قدری قدرتمند هستند که در همین اثنای حواشی رسانه‌ای در خصوص تصویب کلیات مربوط به طرح بی خاصیت صیانت عملاً مسئله استقراض 5 میلیارد دلاری از توسط مجلس یازدهم روسیه گم شد. آیا همین یک نقطه کوچک مبین و مویدی بر این نیست که جمهوری اسلامی ایران علاوه بر وابستگی دیپلماتیک، نظامی، امنیتی و دفاعی حتی در حوزه اقتصادی و تجاری هم خود را سرسپرده و وابسته به روسیه کرده است؟
ببینید سال هاست که مسئله استقراض ایران از روسیه در دستور کار مسئولین جمهوری اسلامی قرار داشته است، اما این استقراض در واقع همان خریدهای یک طرفه جمهوری اسلامی از روسیه است که هیچ سودی برای ملت ایران ندارد. چون آنچه که در سایه استقراض از روسیه مطرح می شود یک نظام یک طرفه تعهدات برای ایران است. در عین حال هیچ وقت جزئیات این استقراض جمهوری اسلامی از روسیه و چین رسانه‌ای نمی‌شود که بر خلاف قوانین اساسی است چرا که قطعا با مخالفت گسترده داخلی همراه می شود. این استقراض ها می توانند وابستگی ایران را به شدت افزایش دهند که به سود هیچ کس جز جریان اندک کاسب تحریم نیست. به هر حال قطعاً این نوع استقراض بیش از همه تامین کننده منافع روسیه و چین است تا ایران.
21219
کد خبر 1606588