تصویب "قطعنامه اجلاس تهران" در سازمان ملل؛ الزام جهانی برای اقدام علیه گرد و غبار

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، واژه گرد و غبار که در سال‌های اخیر بعضاً با عنوان ریزگرد نیز مطرح می‌شود، برای کشور ما واژه غریبه‌ای نیست و به واسطه موقعیت جغرافیای و اقلیم خشک و نیمه خشک کشورمان، مردم مناطق مختلف به‌ویژه در استان‌های جنوبی کشور، بارها و بارها طعم آن را چشیده‌اند.

اگرچه کشورما سال‌هاست با گرد و غبار دست و پنجه نرم کرده است اما این موضوع در بهار و تابستان سال 1401 بیشتر از همیشه به چشم آمد و از همان روزهای ابتدایی سال 1401 شاهد درگیر شدن 26 استان کشور با این پدیده بودیم و شدت آن به حدی بود که بسیاری از شهرهای کشور ازجمله پایتخت در آن زمان شاخص آلایندگی 500 را تجربه کردند!

در آن زمان اعلام شد که این گرد و غبار شدید تنها مختص به ایران نیست و کل منطقه را درگیر کرده است. همچنین تحقیقاتی که انجام شد نشان داد که کشور ما تحت تأثیر 270 میلیون هکتار کانون گرد و غبار در خارج از مرزهای کشور است.

این مطالعات نشان داد که هر اقدامی جهت مقابله با گرد و غبار نیازمند همکاری کشورهای منطقه است و به تنهایی کاری از دستمان برنمی‌آید؛ به دنبال این اتفاق رییس دولت سیزدهم در همان سال سازمان حفاظت محیط زیست را مأمور کرد تا در همنشینی با کشورهای همسایه این مشکل را در اسرع وقت حل کند و به دنبال این دستور، نشست منطقه‌ای مقابله با گرد و غبار در شهریورماه سال 1401 در ایران با حضور اکثر کشورهای منطقه برگزار شد و طرفین در خروجی اجلاس بر تشکیل صندوق منطقه‌ای مقابله با گرد و غبار، مرکز منطقه‌ای مقابله با گرد و غبار و... تأکید کردند.

پس از برگزاری موفق اجلاس منطقه‌ای، به پیشنهاد سازمان ملل متحد، ایران در شهریورماه 1402 میزبان اجلاس بین‌المللی مقابله با توفان‌ها ماسه و گرد و غبار شد که این اجلاس نیز با حضور کشورهای مختلف جهان برگزار شد. نکته‌ای که درخصوص این اجلاس وجود داشت، نامشخص بودن خروجی آن بود که مورد انتقاد بسیاری از متخصصین قرار گرفت؛ بیانیه نهایی این اجلاس با گذشت دو هفته پس از برگزاری نشست منتشر شد و در این بیانیه بدون اینکه ضمانت اجرایی داشته باشد تنها به مسائل کلی و مبرهنی ازجمله لزوم همکاری بین‌المللی تأکید شده بود.

اکنون با گذشت 6 ماه از برگزاری اجلاس تهران، قطعنامه اجلاس تهران در ششمین مجمع محیط زیست ملل متحد که از 7 تا 11 اسفند ماه سال جاری در مقر برنامه محیط زیست ملل متحد در شهر نایروبی کشور کنیا برگزار شده بود، تصویب شد که با توجه به این موضوع که این مجمع بالاترین مرجع سیاستگذاری در حوزه محیط زیست در سطح جهان محسوب می‌شود، تصویب قطعنامه اجلاس تهران، گام بزرگی در جهت پیشبرد دیپلماسی محیط زیست ایران و مهمتر از آن اقدامی عملی و مهم برای مشارکت جهانی در کاهش گرد و غبار است.

تصویب این قطعنامه از 3 منظر اهمیت بسیار زیادی دارد که در ادامه بیان می‌شود:

1. قطعنامه‌ای برای کاهش آلام هموطنان مرزنشین

اگر تنها یک‌بار در زمانی که هشدار توفان گرد و غبار صادر می‌شود به استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان، خراسان رضوی، ایلام و... سفر کنید، حجمی از گرد و غبار را می‌بینیم که برایمان غیرقابل باور است. توفان‌های سنگین گرد و غبار در کسری از ثانیه شعاع دید را به جلوی پایتان محدود کرده و امان نفس کشیدن را می‌برد. این توفان‌ها که در اکثر روزهای سال در استان‌های مرزی هموطنانمان را درگیر کرده است، آثار غیرقابل جبرانی بر سلامت آنها دارد و باعث بروز انواع بیماری‌های قلبی، ریوی، تنفسی، چشمی و... در این استان‌ها شده است.

نکته حائز اهمیت این است که عمده گرد و غباری که این استان‌ها را درگیر کرده است، منشأ خارجی دارد؛ به عنوان مثال گرد و غبار سیستان برخاسته از پاکستان و افغانستان، گرد و غبار سرخس از صحرای قره‌قوم ترکمنستان و گرد و غبار ایلام نیز از عراق و سوریه نشأت می‌گیرد. تصویب این قطعنامه می‌تواند کشورهای مذکور را برای همکاری با کشور ما در جهت کنترل بسترهای گرد و غبار ملزم کرده و اقدامی در راستای کاهش آلام هموطنان مرزنشین باشد.

2. الزامی جهانی برای اقدام علیه گرد و غبار

پیش از تصویب این قطعنامه، ایرادی که به خروجی اجلاس تهران وارد بود، عدم ضمانت اجرایی آن بود که اکنون با تصویب قطعنامه تمام کشورهای عضو سازمان ملل متحد ملزم به اجرای مفاد آن، اطاعت از تصمیمات جهان در این خصوص و در واقع ملزم به اقدام علیه گرد و غبار هستند.

این موضوع از این نظر حائز اهمیت است که پیشتر دیده‌ایم که برخی کشورهای همسایه ما چگونه از همکاری با ایران برای کنترل کانون‌های گرد و غبار مشترک سر باز زده و در واقع دست ما را در حنا گذاشته‌اند اما با تصویب این قطعنامه دیگر بهانه‌هایی که پیشتر این کشورها برای توقف مذاکرات داشتند مانند عوض شدن یک دولت یا یک مسئول دیگر پذیرفته نیست و همه کشورهای باید در همکاری با یکدیگر برای کاهش این معضل جهانی همکاری داشته باشند.

3. ایران؛ پیشتاز جهانی دیپلماسی محیط زیست

درحالی که رسانه‌های غربی اینطور به جهان القا شده که ایران کشوری است که کوچک‌ترین اهمیتی برای محیط زیست قائل نیست و نپذیرفتن قطعنامه پاریس نیز از همین دیدگاه نشأت می‌گیرد، تصویب قطعنامه تهران نشان داد که ما نه تنها محیط زیست را می‌دانیم و اهمیت می‌دهیم، بلکه پیشتاز جهانی دیپلماسی محیط زیست نیز هستیم و اکنون هرجا که در محافل جهانی تریبونی محیط زیستی در اختیار ایران قرار بگیرد، نه‌تنها نظرات خود را که بر پایه داده‌های دقیق علمی است بیان می‌کنیم، بلکه جهان نیز پذیرای این نظرات بوده و برای راهکارهای ایران در جهت اعتلای شرایط محیط زیست جهان، اهمیت ویژه‌ای قائل است.