تنش زدایی در محور عربی به جای غربی

فرارو - در سایه تشدید تنش‌ها میان ایران و غرب، ایران و عربستان هر دو برای حل و فصل اختلافات از طریق گفتگو ابراز علاقه کرده اند و ممکن است به زودی گفتگو‌های دو جانبه را آغاز کنند. به گزارش فرارو، ریاض و تهران در روز‌های اخیر سیگنال‌هایی برای تنش‌زدایی به یکدیگر ارسال کرده اند. در جدیدترین سیگنال‌ها، وزرای خارجه ایران و عربستان از آمادگی خود برای گفتگو با طرف مقابل خبر دادند. شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان، که برای شرکت در نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد به داووس سوئیس رفته بود، به خبرگزاری رویترز گفته کشورش از گفتگو با ایران استقبال می‌کند. به گفته بن فرحان «کشور‌های زیادی» پیشنهاد وساطت میان دو کشور داده اند و عربستان به همه این‌ها گفته است که از گفتگو با ایران استقبال می‌کند. اما به واسطه‌ها اطلاع داده که گفتگو باید زمانی شروع شود که ایران بپذیرد رفتارش را تغییر دهد. بن فرحان ادعا کرد که فراهم کردن شرایط گفتگو «واقعا» بر عهده ایران است. فیصل بن فرحان، همچنین از اینکه بعد از پاسخ موشکی ایران به آمریکا در عراق، منطقه درگیر تنش‌های بیشتر نشد، ابراز خوشحالی کرد. از سوی دیگر، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، ظاهرا در پاسخ به موضع اخیر همتای سعودی‌اش در توئیتی به زبان عربی نوشت: «ایران همچنان به گفتگو با همسایگان خود علاقمند است. ما آمادگی خود را برای مشارکت در هر اقدام هم افزا برای تامین منافع منطقه اعلام می‌کنیم. ما از هر گامی که امید را به مردم منطقه بازگرداند و ثبات و شکوفایی به ارمغان آورد استقبال می‌کنیم.» یک روز قبل از اظهارات بن فرحان، محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهور ایران، خواستار بهبودی روابط با عربستان شده بود. وی گفت: «عربستان یک کشور اسلامی است در گذشته روابط خوبی با ریاض داشتیم اکنون نیز معتقدیم که به نفع منطقه است که دولت و ملت دو کشور است که مشکلات خود را با یکدیگر حل کنیم و اجازه ندهیم رژیم صهیونیستی و دشمنان کشور‌های اسلامی از این شکاف سوءاستفاده کنند.» تهران و ریاض از گفتگو با یکدیگر استقبال کردند. تبادل پیام هیچ گاه قطع نشد تاکنون، کشور‌های متعددی نظیر پاکستان و عراق تلاش کرده اند میان تهران و ریاض میانجیگری کنند. رفت و آمد‌هایی انجام شد. حتی گفته شد که وقتی سردار قاسم سلیمانی در بغداد ترور شد، حامل پیامی از ایران به عربستان بود. اما به رغم تمایل دو طرف به تنش زدایی، هیچ تحول ملموسی اتفاق نیفتاد. هنوز معلوم نیست که آیا این بار دو کشور می‌توانند بر اختلافات غلبه کنند یا نه. سعودی‌ها از ایران می‌خواهند که رفتارش را تغییر کند. چنین درخواستی، با سیاست آمریکا در منطقه همخوانی دارد. آمریکایی‌ها نیز از ایران می‌خواهند رفتارش را تغییر کند. با این حال، هنوز به طور دقیق معلوم نیست که منظور سعودی‌ها از تغییر رفتار ایران چیست و اینکه آیا این درخواست، پیش شرط اعاده روابط دیپلماتیک است یا نه. برخی ناظران معتقدند که سعودی‌ها تا چند ماه پیش، تمایلی برای از سرگیری گفتگو‌ها با ایران نداشتند، چون منتظر نتایج سیاست «کارزار فشار حداکثری» آمریکا علیه ایران بودند و امیدوار بودند که در صورت وقوع درگیری با ایران، آمریکا از آن‌ها حمایت کند. اما بعد از حمله 14 سپتامبر به تاسیسات نفتی شرق عربستان، محاسبات سعودی‌ها درباره حمایت دولت دونالد ترامپ از آن‌ها به هم ریخت. آمریکا و کشور‌های اروپایی، ایران را مسئول این حمله دانستند، اما از اتخاذ اقدام نظامی علیه ایران خودداری کردند. امری که سعودی‌ها را نسبت به آمادگی ترامپ در استفاده از ابزار‌های نظامی علیه ایران مردد کرد. در نتیجه، به تنش‌زدایی با ایران متمایل شدند. به طوری که بعد از ماجرای ترور سردار سلیمانی، عربستان شاهزاده خالد بن سلمان، پسر کوچکتر پادشاه و معاون وزیر دفاع، را به واشنگتن و لندن اعزام کرد تا غربی‌ها را به عدم تشدید تنش نظامی با ایران ترغیب کند. به نظر می‌رسد که ایران همزمان با تیره شدن روابطش با آمریکا و اروپا، از تغییر محاسبات سعودی‌ها خرسند شده و به فکر تنش‌زدایی با آن‌ها افتاده است. خصوصا که بعد از فعال سازی مکانیسم حل اختلاف توسط اروپایی‌ها، احتمال تشدید انزوای دیپلماتیک ایران بیشتر شده است. ظاهرا ایران با هدف جلوگیری از تشکیل جبهه متحد علیه خود در خاورمیانه، از سیگنال آشتی جویانه سعودی‌ها استقبال کرده است. گذشته از این، ایران نمی‌خواهد روابطش با عربستان، به سرنوشت روابطش با آمریکا دچار شود. از همین رو، تبادل پیام با سعودی‌ها را قطع نکرد. این در حالی است که روابط ایران با آمریکا قطع شده و هرگونه تبادل پیام میان دو طرف، مستلزم استفاده از واسطه است. طبق برخی گزارش‌های رسانه‌ای عربی، به تازگی یوسف بن علوی، وزیر امور خارجه عمان، از جانب آمریکا به ایران پیشنهاد داده که روسای جمهور ایران و آمریکا در عمان دیدار و مذاکره کنند. به گفته محمود واعظی، روابط ایران نباید به چنین سرنوشتی دچار شود. واعظی گفت: «هیچ وقت بحث این نبوده که میان ایران و عربستان پیامی تبادل نشود و ارتباطی نداشته باشیم، موضوع رابطه با عربستان نباید شبیه رابطه تهران و واشنگتن شود. عربستان همسایه ما است.»