توافق هسته ای را سیاسی نکنید
سرنوشت احیای برجام هنوز مشخص نیست و تهران و واشنگتن در حال بررسی متن پیشنهادی اتحادیه اروپا هستند. با وجود این، جناح ها و طیف های مختلفی در ایران باید خود را برای سناریوی ایجابی نیز آماده کنند. این در حالی است که در یکی، دو هفته اخیر بعد از شروع مذاکرات وین، شاهد چندصدایی اصولگرایان در این خصوص هستیم؛ از یک‌سو چهره‌های متنفذی چون ابوالفضل عمویی و محمد مرندی از این سخن می گویند که غرب...
وی در بخشی از یک توییت با اشاره به اتفاق اخیر حمله به سلمان رشدی، نویسنده کتاب «آیات شیطانی»، و مطرح شدن ادعاهایی در مورد حمله به بولتون از سوی آمریکا، نوشت: «آیا عجیب نیست که با نزدیک شدن به توافق هسته ای احتمالی، ایالات متحده ادعاهایی در مورد حمله به بولتون داشته باشد و سپس این اتفاق می افتد؟» بعد از این توییت، برخی از چهره های اصولگرا واکنش‌های تندی نسبت به آن داشتند و ضمن اشاره به ناکارآمد بودن برجام از عباراتی مانند التماس ذلیلانه، عطش برای احیای برجام و تمنای احیای توافق استعماری استفاده کردند.
ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، روز سه شنبه 18 مردادماه در گفت‌وگویی با «ایسنا» با اشاره به سفر بایدن، رئیس جمهور آمریکا به منطقه پیش از آغاز دور جدید مذاکرات هسته ای، تاکید کرد: «از نظر تحلیلگران آمریکایی و صاحب نظران، سفر بایدن به اراضی اشغالی و جده موفقیت آمیز ارزیابی نشده است، بنابراین فکر می کنم یکی از دلایلی که این روزها شاهد برخی نرمش ها در مواضع غربی ها هستیم، به این موضوع برمی گردد که آنها به نیاز بازار انرژی جهانی برای عرضه بیشتر نفت ایران پی برده و آماده برداشتن گام هایی در این زمینه هستند.» همچنین محمد مرندی، مشاور رسانه ای هیات مذاکره کننده در طول مذاکرات وین در گزارشی که روز پنج‌شنبه
20 مردادماه در روزنامه «دنیای‌اقتصاد» منتشر شد، به این روزنامه گفت: «متن پیش نویس فعلی محصول چند ماه زحمات تیم هسته ای است که غربی ها را در حوزه های مختلف همچون تحریم ها، تضمین ها، تضمین های ذاتی که متفاوت از تضمین هاست، راستی آزمایی و برخی دیگر از مسائل مربوط به آژانس مجبور به عقب نشینی کرد.» مرندی تاکید کرد: «در تمامی این حوزه ها آنچه چند ماه پیش مدنظر غربی ها بود، با آنچه در پیش نویس فعلی آمده بسیار متفاوت است. » به گفته استاد دانشگاه تهران، اکنون مسوولان جمهوری اسلامی باید این پیش نویس را بررسی کنند و ببینند آیا مواردی که لحاظ شده است کفایت می‌کند یا خیر. این در حالی است که حسین شریعتمداری، مدیر مسوول روزنامه کیهان، در یادداشتی که روز سه شنبه 18 مردادماه در این روزنامه منتشر شد، نوشت: «برخلاف آنچه مقامات و رسانه های غربی اعلام می‌کنند، تا کنون مذاکرات وین به نتیجه ای که تضمین کننده منافع ملی کشورمان و مخصوصا تامین کننده انتفاع اقتصادی ایران باشد، نرسیده و مذاکرات درباره چهار محور اصلی، کماکان بی نتیجه مانده است.» به گفته شریعتمداری، «پادمان، لغو تحریم ها، تضمین آمریکا که تعهدات خود را نقض نمی کند و اجرای مرحله ای توافق که پیشنهاد - بخوانید حیله - آمریکاست و تیم هسته ای ایران با شناخت هوشمندانه ای که از حریف دارد، به شدت با آن مخالفت می ورزد» چهار محور اصلی اختلافات است. اکنون پرسش این است که ریشه اختلاف نظرها در جبهه اصولگرایان کجاست و اگر نهادهای بالادستی مانند شورای عالی امنیت ملی تصمیم به احیای برجام بگیرند، چقدر ضرورت دارد که این اختلافات حل و فصل شود.
رئیسی شجاعت به خرج دهد
محمد مهاجری، تحلیلگر سیاسی اصولگرا درباره نگاه جامعه به امضای توافق به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «امضا کردن برجام در بین مردم یک مطالبه حداکثری است؛ به دلیل اینکه توافق برجام می تواند به‌طور بالقوه بخشی از تحریم ها را کم کند و وقتی تحریم نباشد، ایران هم در صادرات نفتی و هم در صادرات غیرنفتی می تواند درآمدهای بیشتری وارد کشور کند و زندگی مردم دچار رونق خواهد شد.» مهاجری با اشاره به اینکه ممکن است این اتفاق را در کوتاه‌مدت شاهد نباشیم، گفت: «اما آثار آن تا یک سال پس از احیای برجام معلوم خواهد شد.» این تحلیلگر سیاسی در خصوص مخالفان برجام، آنها را به دو گروه کاملا مجزا تقسیم کرد و توضیح داد: «یک دسته از آنها کاسبان تحریم هستند و گروه دیگر، گروهی هستتد که به صورت ایدئولوژیک با برجام مخالفند.» وی افزود: «مخالفان ایدئولوژیک با این مساله که برجام می تواند منافع ملی داشته باشد کاری ندارند و صرف اینکه برجام یعنی توافق با آمریکا به زعم آنها چیزی نجس و نحس است نباید زیر بار آن رفت.» به گفته این روزنامه نگار سیاسی اصولگرا، چه آنها که به صورت ایدئولوژیک با برجام مخالفند و چه کاسبان تحریم، مانند هم هستند و خروجی کارشان تفاوتی با یکدیگر ندارد.
مهاجری در ادامه تاکید کرد اگر شورای عالی امنیت ملی دستور امضای برجام را صادر کند، در بین اصولگرایان رادیکال و دلواپس اختلاف نظرهایی با دولت و امضاکنندگان برجام به وجود خواهد آمد. وی ادامه داد: «شاید طیف مخالفان، گستره بزرگی نداشته باشد؛ اما شامل افرادی می‌شود که در این مسیر سنگ اندازی خواهند کرد.» این تحلیلگر سیاسی اصولگرا با بیان این موضوع که این عده در زمان امضای برجام در سال 94 نیز سنگ اندازی های بسیاری کردند، تشریح کرد: «اکنون مخالفت آنها از باب مخالفت با دولت نیست، بلکه می خواهند امتیازات بیشتری از دولت بگیرند.» وی در پاسخ به اینکه آیا این گروه از مخالفان برجام می توانند در روند اجرای آن مشکل ساز شوند، نیز گفت: «اگر مخالفان ایدئولوژیک و کاسبان تحریم که به لحاظ اقتصادی پرقدرت هستند دستشان در یک کاسه باشد، می توانند در برخی موارد سنگ اندازی کنند؛ اما اگر دولت بتواند کاسبان اقتصادی را راضی نگه دارد، این گروه کوچک از مخالفان ایدئولوژیک صدایشان به جایی نخواهد رسید.» مهاجری در نهایت گفت که توافق برجام به اقدام متهورانه و شجاعانه از طرف شخص رئیسی نیاز دارد. وی افزود: «اگر روحانی یا ظریف به صورت قاطعانه برای پیشبرد برجام ایستادند، امروز نیز آقای رئیسی اگر می خواهد محبوبیتش افزایش پیدا کند، لازمه آن پذیرفتن و امضای برجام است.»
انتقادها باید فقط قبل از توافق باشد
حمیدرضا ترقی، قائم‌مقام حزب موتلفه، نیز در پاسخ به این پرسش که اگر توافق حاصل شود، آیا اجماع ملی ایجاد می‌شود و همه جناح ها پشت توافق خواهند ایستاد، به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «اگر در این توافق، نظرات مقام معظم رهبری تامین شود، خط قرمزها رعایت شود و منافع اقتصادی ملت ایران به گونه ای لحاظ شود که قابل خدشه دار شدن توسط آمریکا نباشد، اجماع ملی صورت می‌گیرد.»
ترقی با اشاره به اینکه زیرساخت برجام زیرساختی است که در دولت اعتدال تهیه شده است، افزود: «این زیرساخت به طور کل خسارت آمیز است. منتها اکنون تلاش تیم مذاکره کننده این است که اولا خسارت ها را به حداقل برساند؛ ثانیا منافع آن را افزایش دهد؛ ثالثا تمام نکات و خطوطی را که مقام معظم رهبری تعیین کرده اند رعایت کنند. در این صورت قطعا اجماع در مورد توافق را شاهد خواهیم بود.»
قائم‌مقام حزب موتلفه در نهایت در پاسخ به اینکه اکنون برخی افراد تحلیل های ناامیدکننده ای از فضای مذاکرات دارند و از باقی ماندن اختلافات و فاصله‌گرفتن از توافق سخن می گویند، آیا این عده بعد از امضای توافق احیای برجام همچنان به انتقادهایشان ادامه خواهند داد نیز گفت: «این نقدها تا قبل از امضای برجام است و حکم چانه زنی را دارد. درواقع این تقاضاها به نفع تیم مذاکره کننده است و آنها مبتنی بر این خواست ملی، قدرت چانه زنی شان بالا خواهد رفت. اما همچنان که اشاره کردم، این نقدها باید مختص به پیش از امضای توافق باشد.»
همه جناح ها پشت توافق بایستند
همچنین ناصر ایمانی، تحلیلگر مسائل سیاسی کشور در گفت‌وگویی، با اشاره به نیاز به ایجاد اجماع ملی درباره توافق هسته ای، گفت: «همه جناح های سیاسی باید پشت توافق هسته ای احتمالی باشند.» وی در گفت وگو با «ایسنا»، ادامه داد: «من نسبت به ایجاد اجماع ملی که مورد انتظار است، ناامید هستم در حالی که واقعیت این است که درباره این توافق بزرگ کشور با سایر قدرت‌های دنیا باید اجماع داخلی شکل بگیرد؛ ولو از نظر برخی جناح های سیاسی این توافق ایراد داشته باشد. من با شناختی که از جناح های سیاسی دارم، امکان ایجاد اجماع ملی را ضعیف می دانم، در حالی که همه جناح های سیاسی باید پشت توافق باشند.»
این تصمیم حاکمیت است
اکنون کشور در شرایطی است که ایجاب می‌کند اگر شورای عالی امنیت ملی، تصمیمی درباره توافق گرفت و تصمیمی ایجابی بود، همه جریانات سیاسی به‌ویژه اصولگرایان که اختلاف نظرها درباره احیای برجام بین آنها بیشتر است، از این تصمیم پشتیبانی کنند و آن را به عنوان تصمیم حاکمیت در نظر بگیرند؛ چون اگر بعد از احیای توافق، همچنان اختلاف نظرها بین جریانات حاکم باشد، در اجرای بهینه توافق دچار مشکل خواهیم شد.