حیات نهضت حسینی، وامدار شجاعت حضرت زینب (س)
تهران - ایرنا - حضرت زینب (س) بانوی بزرگ اسلام نقشی مهم در واقعه عاشورا داشت و از رسالت خود که همانا ترویج اسلام و برملا ساختن حقایق کربلا بود، غافل نشد. از این رو لزوم تبیین مقام و جایگاه عقیله بنی‌هاشم (س) به عنوان حافظ حماسه کربلا امری انکارناپذیر برای آحاد جامعه اسلامی به ویژه بانوان به شمار می‌رود.
وجود آدمی بدون مواجهه با سختی ها و رنج ها به کمال غایی خویش دست نخواهد یافت زیرا مصائب و سختی ها صیقل دهنده روح و جان انسان است. با وجود این بدون سلامت روان این مصائب نه تنها عامل تعالی انسان نخواهد بود، بلکه به عنوان عاملی مخرب، تعادل روح و جان انسان را نیز برهم می‌زند و او را با تنش های فراوانی مواجه می‌سازد به گونه‌ای که این تنش ها گاه زندگی آدمی را تهدید می‌کند. بارزترین تجلی عزت نفس در مصائب و سختی ها در واقعه عاشورا تبلور یافته است؛ واقعه‌ای که بنا بر فرمایش امام صادق (ع) سوگناک‌ترین‌روزهاست. نهضت حضرت سید الشهدا (ع) یک حماسه بزرگ اسلامی بود که عزت و کرامت انسانی را در میان مسلمانان زنده ساخت. با وجود این، تبلور عزت نفس در سپاه به ظاهر مغلوب امام حسین(ع) و بازماندگان ایشان، آنها را به فاتحان همیشه تاریخ مبدل ساخت. بدون شک، عقیله بنی‌هاشم حضرت زینب کبری(س) از جمله تأثیرگذارترین شخصیت های این واقعه است که با عزت و اقتدار، رسالت شهدای کربلا را به سر منزل مقصود رساند.
صدیقه کبری (س) پس از شهادت پدر بزرگوار خویش، همراه و همیار امام حسن مجتبی (ع) شد و در دوره 10 ساله امامت آن بزرگوار، همواره به پشتیبانی از ایشان پرداخت و پس از به امامت رسیدن امام حسین (ع)، همراه سومین پیشوا در مسیر رسالت الهی شد و در تمام لحظه ها یار و یاور ایشان بود و پس از شهادت سیدالشهدا (ع)، حضرت زینب (س) رهبری کاروان خاندان نبوت را بر عهده گرفت و از امام سجاد (ع) برادر زاده خویش حمایت کرد. پس از واقعه کربلا، حضرت صدیقه کبری (س) برای رساندن پیام قیام امام حسین (ع) به همراه امام زین العابدین (ع) خطبه هایی را ایراد کرد و این گونه جنایت های بنی امیه را آشکار ساخت و با تدبیر به همگان نشان داد که یزید با اسلامی که به نام آن بر تخت حکومت تکیه زده است، هیچ همگونی ندارد. حضرت زینب (س) روایت گر حماسه عاشورا، سرانجام در 15 رجب 63 قمری دیده از جهان فروبست و اینک آرامگاه ایشان در سوریه زیارتگاه دوستداران خاندان نبی (ص) است.
زندگی آگاهانه مبتنی بر شناخت
با اینکه حضرت زینب(س) به عنوان پرورش یافته خانه امامت در دامان مادرش زهرا (س) و با تربیت علوی، عزت و کرامت را در درون خویش پرورانده بود اما حضور آگاهانه‌اش در جریان قیام کربلا و عملکرد مدبرانه امام حسین (ع) در آماده‌سازی ایشان برای مواجهه با مصائب یکی از علل رفتارهای مدیریت شده و مدبرانه ایشان محسوب می‌شود. صیانت از بازماندگان شهدای کربلا یکی از وظایف زینب کبری (س) بود. از این رو، در راستای حمایت از آنها، خود را سپر تازیانه‌های دشمن می‌کند. همچنین مسوولیت پاسداری از جان امام سجاد (ع) نیز بر عهده زینب (س) است اما بزرگ ترین رسالت این بانوی بزرگ پیام‌رسانی نهضت عاشورا بود که تداوم این قیام در گرو این پیام رسانی قرار داشت. پذیرش این مسوولیت‌های خطیر از یک طرف، حاکی از عزت نفس بالای حضرت زینب (س) است و از سوی دیگر بر اقتدار و هیبت او می‌افزاید. از همین رو است که وی مقتدرانه اعمال و گفتار خود و دیگران را در راستای تحقق اهداف نهضت مدیریت می‌کند.
حضرت زینب (س) که پرورش یافته مکتب علوی است، هدفی جز رضای خدا و پاسداری از دین جدش ندارد. این در حالی است که عشق به ولایت در قالب عشق حضرت زینب (س) به برادرش امام حسین (ع) متجلی شده است. بنابراین با عزمی راسخ در راستای تحقق هدف متعالی خویش که همان یاری امام معصوم زمان خویش است، آگاهانه او را همراهی می کند و از همین‌رو اراده خویش را نیز تقویت می‌کند.
عملکرد عزت محور حضرت زینب (س)
حضرت زینب (س) به عنوان پیام‌رسان عاشورا، تنها زنی است که در یک مقطع زمانی به عنوان نایب امام معصوم (ع) انجام وظیفه کرده است. در اثبات الوصیه مسعودی آمده است: «حسین (ع) به خواهرش زینب (س) وصیت کرد و زمان امام چهارم، علوم آل محمد از زبان زینب (س) دختر علی، نشر می‌شد؛ برای پرده‌پوشی بر امام چهارم و حفظ جان او.» انجام این وظایف خطیر نیازمند صلابت علی گونه‌ای بود که دوست و دشمن را مقهور خود می ساخت. همچنین در ناسخ التواریخ در احوالات حضرت زینب (س) آمده است: «چنان خطبه‌ای را که فصحای بلاغت آثار و بلغای فصاحت شعار از اتیان شطری بلکه سطری عاجزند به آن تسلط و قدرت بیان فرمود و در ضمن آن مراتب شهدا و مقامات سید الشهدا را باز نمایاند و مرتکبین آن اعمال ناخجسته منوال را توبیخ و ملامت کرد.»
مهم‌ترین عوامل استوارکننده عزت و اقتدار در وجود مقدس حضرت زینب(س) توکل و اتصال به سرچشمه عزت و اقتدار، صبر در مصائب، شجاعت، حق‌گرایی و بی‌نیازی جستن از خلق بودند. حضرت زینب (س) عارفی وارسته بود که همه جهان را جلوه‌گاه حق می‌دانست و از همین‌رو در اوج مصائب جز زیبایی، چیزی نمی‌بیند. بنابراین آن‌هنگام که ابن‌زیاد او را مورد خطاب قرار می‌دهد و می‌گوید: «نظرت در مورد کار خدا با برادر و اهل بیتت چیست می‌فرماید: «جز زیبایی چیزی ندیدم.» از دیدگاه زینب(س) خدا برترین پشتیبان است. از این‌رو در حضور یزید بی‌اعتنا به شکوه و مقام ظاهری او، وی را مورد خطاب قرار می‌دهد و می‌فرماید: «من از تو به خدا شکایت می‌کنم و به او پناه می‌برم... و خدا بهترین پشتیبان برای ماست.»
حضرت زینب (س) که رشد یافته مکتب عزت محور، امام حسین (ع) است در برخورد با ابن‌زیاد و یزید به‌گونه‌ای رفتار می‌کند که هیبت دروغین آنها درهم شکسته می‌شود زیرا عزت و اقتدار عقیله بنی‌هاشم از حق‌گرایی او نشات گرفته است و انسان حق‌طلب از عزت و اقتدار بالایی برخوردار است و عزت نفس بالا در رفتار و گفتار او متبلور می‌شود. در تواریخ نقل شده است که حضرت زینب(س) هنگام ایراد خطبه در کوفه به مردم اشاره کرد که ساکت شوند. همه ساکت شدند پس از پایان خطبه او، راوی می‌گوید: «مردم کوفه از استماع این کلمات در حیرت شده بودند و می‌گریستند و دست ها به دندان می‌گزیدند و پیرمردی را همی دیدم که اشک از چشمش بر روی و موی می‌دوید.»
اقتدار و صلابت علی‌گونه حضرت زینب (س) طوری بود که حتی آن هنگام که در لباس یک اسیر به ظاهر شکست خورده به ایراد خطبه می‌پردازد، دوست و دشمن در برابر عزت و اقتدار ایشان و خاندانش سر تعظیم فرود می‌آورند. حماسه حسینی احیای کرامت و عزت انسانی است و سید الشهدا (ع) و یارانش مظهر عزت و کرامت هستند زیرا در راستای زندگی شرافتمندانه از جان، مال و عزیزان خویش گذشتند. حضرت زینب (س) به عنوان قافله سالار این کاروان، نقش بسزایی در حفظ عزت و کرامت اسراء داشت، عملکرد عزت‌مدار حضرت زینب (س) به‌گونه‌ای بود که نه تنها مردم کوچه و بازار را به تکریم شهدا و بازماندگان آنها وادار می‌سازد، بلکه با عملکرد مقتدرانه خویش در برابر یزید و ابن‌زیاد که هیبت و شکوه ظاهری آنها، لرزه بر اندام همگان می‌اندازد، اقتدار دروغین آنها را در هم می‌شکند و آنها را به ذلت و خواری می‌کشاند.
حضرت زینب (س) نمود واقعی از گفتار و گفتمان علوی
یکی دیگر از ویژگی‌های مهم حضرت زینب (س)، الگوی مدیریتی آن حضرت است؛ با مطالعه تاریخ زندگی این بانوی پرهیزکار می‌بینم که ایشان تا پیش از واقعه عاشورا، فعالیت سیاسی مشهودی نداشته‌اند اما رفتارش در واقعه عاشورا و پس از آن، نشان از آگاهی او از زمانه و بصیرت و مدیریت این واقعه دارد زیرا حضرت زینب (س) با شناخت دقیق عصر امیرمومنان (ع) و امام حسن (ع) توانست ضمن مدیریت اتفاقات و مصائب واقعه بر اهل بیت (ع) و امام حسین (ع)، دست به افشاگری حوادث پس از عاشورا بزند و اهداف قیام امام حسین (ع) را برای مردم روشن کند. بدیهی است برای شناخت واقعی و عمیق از حضرت زینب (س) باید سخنان ایشان در برهه های مختلف تاریخی مورد تحلیل و واکاوی قرار گیرد، لیکن خطبه های آتشین آن حضرت در کوفه و شام را باید از جمله شاخصه های کلیدی در مقام شامخ وی در صیانت از اسلام نبوی و سیره علوی مورد توجه قرار داد. آیت الله جوادی آملی در تبیین این مسأله می گوید: «اینگه می گویند حضرت زینب (س) همانند حضرت علی (ع) حرف می زند، نه تنها در فصاحت و بلاغت زبانی، بلکه محتوایش هم این است.»
منابع:
1. قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قشمه‌ای. قم: مرکز انتشارات قرآن کریم، 1382 خورشیدی.
2. نهج البلاغه. ترجمه جعفر شهیدی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1380 خورشیدی.
3. ابن النعمان بغدادی، ابو عبد الله(شیخ مفید). الارشاد فی معرف حجج الله علی العباد، ترجمه رسولی محلاتی. تهران: اسلامیه، 1431 قمری.
4. باقری، خسرو. نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران: مدرسه، 1368 خورشیدی.
5. مطهری، مرتضی. حماسه حسینی. ج 1. تهران: انتشارات صدرا، 1378 خورشیدی.
6. نجفی، محمد جواد. زندگانی حضرت امام حسین علیه السلام. تهران: انتشارات اسلامیه، 1364 خورشیدی.
*س_برچسب‌ها_س*