دانش‌بنیان‌های ایرانی "جهش" می‌کنند؟!/ طرح "جهش تولید دانش‌بنیان" در ایستگاه پایانی مجلس

به گزارش خبرنگار علمی خبرگزاری تسنیم؛ "جهش تولید دانش‌بنیان" عنوان طرحی است که برای بررسی مشکلات و تسهیل کارکرد شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور کشورمان در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است.

سال گذشته "محسن دهنوی" رئیس فراکسیون اقتصاد دانش‌بنیان مجلس شورای اسلامی در نشست خبری تشریح ابعاد طرح "جهش تولید دانش‌بنیان" که در خبرگزاری تسنیم برگزار شد، به سؤالات خبرنگاران درباره جزئیات این طرح پاسخ داد.

دکتر دهنوی با اشاره به برنامه منسجم مجلس در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان گفته بود: از زمان انتخابات مجلس اعلام کردیم برای حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان برنامه خاص داریم که آن را هم در شورای ائتلاف عنوان کردیم و هم اینکه آقای قالیباف نیز مباحثی را مطرح کرد تا مجلس برای دوران جدید شرکت‌های دانش‌بنیان، قانون مناسب وضع کند که امروز در مجلس روند قانون‌گذاری این طرح را آماده کرده‌ایم.

رئیس فراکسیون دانش‌بنیان مجلس با اشاره به جزئیاتی از طرح مجلس برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان نیز گفت: در تدوین اولیه این طرح 105 مشکل شرکت‌های دانش‌بنیان را با همراهی جمعی از همکاران در مجلس و فراکسیون دانش‌بنیان، مرکز پژوهش‌های مجلس، صاحب‌نظران و نیز معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری، احصاء‌کردیم.

دکتر دهنوی درباره تاثیر تصویب این طرح در افزایش شرکت‌های دانش‌بنیان از 5 هزار به 400 هزار شرکت که مطالبه مقام معظم رهبری است، متذکر شد: من به یک اصل مبنایی انقلاب اسلامی که امام فرمودند و مقام معظم رهبری نیز بر روی آن تاکید دارند، اشاره می‌کنم که آن هم "مردمی‌سازی" است یعنی انقلاب، اقتصاد و همه شئون آن مردمی بشود و برای رسیدن به افق 400 هزار شرکت دانش‌بنیان باید جریان وسیع مردمی شکل بگیرد.

رئیس فراکسیون اقتصاد دانش‌بنیان مجلس تاکید کرد: باید از یک حوزه صرفا نخبگانی به بطن جامعه برسیم و این نیاز به ظرفیت‌سازی‌هایی دارد که ما سعی داریم در این قانون به آن توجه کنیم؛ اگر بخواهیم یک حوزه دانش‌بنیان را توسعه بدهیم باید برای آن بازار ایجاد کنیم به‌عنوان مثال سالانه بیش از 20 میلیارد دلار خرید خارجی داریم که نزدیک به 500 هزار میلیون تومان بازار می‌شود و اگر این بازار ایجاد شد، جریان شکل می‌گیرد و ظرفیت‌های جامعه به آن سمت سرازیر می‌شود؛ بعد از ایجاد بازار نیز رفع موانع را داریم و باید به این موضوع نیز توجه ویژه‌ای شود.

دهنوی با بیان اینکه احتمالا اواخر آذر ماه این طرح در صحن علنی مجلس مطرح شود، تاکید کرد: کمک به ایجاد زیرساخت نیز موضوعی است که اگر این قانون تصویب و ابلاغ شود در کمتر از 3 ماه، شاهد اثرات مثبت این قانون خواهیم بود.

وحید ضرغامی؛ مشاور و دبیر اجرایی فراکسیون اقتصاد دانش‌بنیان مجلس شورای اسلامی نیز چند روز بعد از این نشست خبری در گفت‌و‌گو با خبرنگار علمی خبرگزاری تسنیم اظهار کرد: بعد از اعمال نظرات کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری درباره طرح "جهش تولید دانش‌بنیان"، متن نهایی منتشر شده است و این طرح برای تصویب در صحن علنی مجلس مطرح خواهد شد.

با توجه به این سخنان دهنوی رئیس فراکسیون اقتصاد دانش‌بنیان مجلس و ضرغامی دبیر اجرایی این فراکسیون، اینطور به نظر می‌رسید که طرح جهش تولید دانش‌بنیان به زودی تصویب خواهد شد اما امروز بعد از گذشت یکسال از مطرح شدن این طرح، همچنان مجلس درگیر جزئیات این طرح است و حتی بر سر اینکه کدام کمیسیون، کمیسیون اصلی این طرح است، اختلاف وجود دارد.

فروردین امسال بود که حجت‌الاسلام "احمدحسین فلاحی" سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفت‌و‌گو با خبرنگار علمی خبرگزاری تسنیم گفت: کمیسیون اصلی این طرح، کمیسیون آموزش است ضمن آنکه طرح جهش تولید دانش‌بنیان از ابتدای شروع مجلس توسط دکتر دهنوی ارائه و اعلام وصول شد و بعد هم به کمیسیون صنایع رفت اما در آنجا اعلام شد که کمیسیون اصلی این طرح، کمیسیون آموزش مجلس است و بعد از آن به کمیسیون آموزش ارجاع داده شد و در این کمیسیون بیش از 4 هفته بر روی آن زمان گذاشته شده است.

فلاحی ادامه داد: پارک‌های علم و فناوری، معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری، وزارت علوم، مرکز پژوهش‌های مجلس و... در بررسی مواد این طرح حضور داشتند ضمن اینکه دکتر اختیاری نماینده مردم یزد نیز که خود از بنیانگذاران پارک‌های علم و فناوری در کشور است در روند بررسی این طرح، در کمیسیون حضور داشته است.

سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه روح این طرح "مانع‌زدایی" است، تصریح کرد: در هفته‌های گذشته، زمان زیادی بر روی طرح‌های این مواد گذاشته شد که در نهایت به 16 ماده رسیدیم و تمام تلاشمان این است که بحث مانع‌زدایی که شعار امسال است در این طرح رعایت شود و در واقع مواد این طرح همگی در راستای تسهیل‌گری برای مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری است تا دانش‌بنیان‌ها بتوانند به راحتی در این مسیر قدم بگذارند.

وی با اشاره به موضوع دو شوری بودن این طرح خاطرنشان کرد: در ابتدا، اولویت این طرح، به تصویب مجلس رسید و بعد از آن به عنوان دو شوری بودن رای گرفت که مجددا در کمیسیون به آن پرداخته شود؛ ما مجددا صاحب‌نظران و کمیته‌های علمی قوی را دعوت خواهیم کرد تا با تدوین یک قانون قوی، انشالله تحولی در عرصه علم و فناوری به وجود بیاید.

فلاحی با اشاره به مخالفت دولت (دولت روحانی) با این طرح گفت: طرح جهش تولید دانش‌بنیان در ابتدای ارائه، توسط بیش از 10 الی 15 وزارتخانه پشتیبانی شده بود اما دولت با آن مخالف است؛ دولت مدعیست که علت مخالفتش، کاهش اختیارات وزارت علوم است! در واقع دولت می‌گوید نباید اختیارات وزارت علوم به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری محول شود چراکه معاونت علمی ارگانی است که هر لحظه ممکن است منحل شده و بعد از آن متولی نخواهد داشت اما وزارت علوم سرجایش خواهد ماند.

سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی ادامه داد: دولت به غیر از این مورد، در باقی مواد، مشکلی با این طرح ندارد و در جلسات نیز همین موضوع را مطرح می‌کردند؛ با توجه به موضوع دانشگاه‌های نسل چهارم، درست است که وزارت علوم متولی آنها است اما معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نسبت به وزارت علوم بیشتر پای کار است و گیر و دارش نیز کمتر است؛ یک اشکال دیگری را نیز که بعضی دوستان مطرح می‌کردند این بود که در معاونت علمی امکان سؤال و بازخواست وجود ندارد اما در وزارت علوم امکان سؤال و بازخواست وجود دارد!

این سخنان سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، آشفتگی و بروکراسی سنگین در راه تصویب طرح جهش تولید دانش‌بنیان در مجلس را نشان می‌داد اما نکته‌ای که بسیار در این میان قابل تامل بود مخالفت صریح دولت سابق با طرح جهش تولید دانش‌بنیان بود!

"حجت عبدالملکی" وزیر فعلی کار، در آن مقطع زمانی که مسئله مخالفت دولت با این طرح مطرح شده بود، با انتشار یک نامه در صفحه شخصی خود نوشت: "وقتی گفته می‌شد دولت حسن روحانی در حوزه "دانش‌بنیان" موفق عمل کرده است عرض می‌کردم خیر، این عملکرد دولت روحانی نیست؛ این نتیجه اقدامات جوانان انقلابی حوزه مدیریت فناوری کشور است که دولت ایشان موفق به حذفشان نشده است واقعیت و ذات دولت لیبرال حسن روحانی در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان همین نامه است که می‌بینید. ذات همان دولتی که فناوری هسته‌ای را با برجام به فنا داد، با سایر بخش‌های فناوری هم مهربان نبود و نیست؛ راه‌آورد لیبرالیسمی که این دولت به آن افتخار می‌کند خام‌فروشی است و بس! مسیر بندگی ملت برای خوش‌خدمتی به کدخدا!"

نامه‌ای که عبدالملکی در صفحه شخصی خود منتشر کرده است، نامه محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور، خطاب به دکتر غلامی وزیر علوم تحقیقات و فناوری، دکتر ستاری معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور، دکتر امیری معاون امور مجلس رئیس‌جمهور و دکتر وحدت رئیس هیئت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی بود.

در این نامه آمده است: "یادداشت جناب آقای دکتر ملک‌زاده با موضوع درخواست "جلوگیری از تصویب طرح نمایندگان محترم مجلس با عنوان "جهش تولید" که تصویر آن به پیوست ارسال می‌شود، به استحضار ریاست محترم جمهوری رسید، پی‌نوشت فرمودند: "مراقب شود که خلاف سیاست‌های دولت هیچ اقدامی صورت نپذیرد"

اما چند هفته‌ای است که جزئیات طرح جهش تولید دانش‌بنیان در مجلس به صورت کاملا جدی در حال بررسی است و به نظر می‌رسد این طرح بعد از کش و قوس‌های فراوان به ایستگاه پایانی خود یعنی تصویب در مجلس شورای اسلامی نزدیک می‌شود.

نمایندگان در جلسه علنی سه‌شنبه 14 دی ماه مجلس شورای اسلامی، در جریان بررسی طرح جهش تولید دانش‌بنیان برای مقابله با دخالت دولت و عدم رقابت دستگاه‌های دولتی با شرکت‌های دانش‌بنیان دست به کار شدند؛ نمایندگان مجلس با ارجاع بند (پ) ماده 10 این طرح به کمیسیون آموزش و تحقیقات جهت بررسی بیشتر با 171 رأی موافق، 15 رأی مخالف و 3 رأی ممتنع از مجموع 225 نماینده حاضر در صحن موافقت کردند.

دکتر "محمدباقر قالیباف" رئیس مجلس شورای اسلامی درخصوص بند (پ) این ماده گفت: با توجه به حساسیت‌هایی که در این بند وجود دارد، لازم است این بند به کمیسیون آموزش ارجاع داده شده تا این کمیسیون به دقت این بحث مهم را بررسی کرده و مجدد به صحن علنی ارائه کند.

براساس بند (پ) ارجاع شده به کمیسیون آموزش، به منظور ایجاد امنیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، اقدامات وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته دولتی و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی در تامین زنجیره ارزش و تولید اقلام موضوع بند «الف» ماده (1) قانون، نباید موجبات رقابت با شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری را فراهم آورد. تشخیص مصداق رقابت با شورای راهبردی فناوری‌های و تولیدات دانش‌بنیان است؛ چنانچه اصل وجود رقابت محرز شد باید مرکز مذکور بلافاصله نسبت به توقف فعالیت اقدام کند.

اوایل هفته نیز نمایندگان مردم در مجلس این هفته در جریان بررسی طرح جهش تولید دانش‌بنیان با تشکیل شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان به ریاست رئیس‌جمهور و نایب رئیسی معاون علمی و فناوری رئیس جمهور موافقت کردند.

آخرین قانون مربوط به شرکت‌های دانش‌بنیان، حداقل مربوط به 11 سال پیش است و لزوم تدوین و تصویب قانون جدید یا بروزرسانی قانون قدیم، بیش از پیش احساس می‌شود. این طرح مدت زیادی را برای بررسی جزئیات در کمیسیون‌های تخصصی مجلس چرخش کرده است و در هفته‌های اخیر، این بررسی‌ها سرعت بیشتری به خود گرفته است و امیدواریم با تصویب هر چه زودتر این طرح، زیرساخت‌های مراحل قانونی زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان کشور فراهم و تسهیل شود.