دمای جهان تا 25 سال دیگر به شدت کاهش می‌یابد

یک اقلیم شناس با اشاره به اینکه با کاهش لکه های خورشیدی دوره سرمایش زمین آغاز می شود، گفت: پیش بینی شده این اتفاق بین سال های 2025 -2030 آغاز شده و دمای زمین به شدت افت پیدا خواهد کرد.

خبرگزاری مهر؛ گروه جامعه: «تغییر اقلیم» یکی از پر بسامدترین واژه‌های سیاست محیطی روز جهان است، این واژه معرف تغییرات غیرعادی در اقلیم درون اتمسفر زمین و پیامدهای ناشی از آن است این اصطلاح اغلب به تغییراتی که در اقلیم کنونی زمین رخ می‌دهد اطلاق شده است، اجماع در این موضوع باعث شکل گیری کنوانسیونی تغییر اقلیمی تحت عنوان UNFCCC شد که به تبع آن در سال 2017 یک توافق نامه جهانی به نام «توافق نامه پاریس» شکل گرفت. پیمان پاریس در رابطه با کاستن از انتشار گازهای گلخانه‌ای، و پیش بردن ساز وکارهای مالی برای رسیدن به این هدف جهانی بر اساس لزوم اقدام مشترک برای حفظ افزایش دمای کره زمین حداکثر تا دو درجه نسبت به پیش از انقلاب صنعتی است. ایران هم یکی از شرکت کنندگان در این توافق نامه بود.

مساله الحاق ایران به این توافقنامه باب گفتگوها درباره تغییرات اقلیمی را در میان صاحب نظران و شخصیت‌های سیاسی باز کرد. الزام‌آور بودن و ایجاد محدودیت‌های حقوقی، امنیتی و اقتصادی این پیمان باعث شد، از تصویب قانونی آن در مجلس جلوگیری شود و تا به امروز الحاق ایران به این توافق نامه در هاله ابهام است.

عده از محققان و اقلیم شناسان نوع رویکرد حاکم بر هیأت جهانی تغییرات اقلیمی IPCC را سیاسی دانسته و معتقدند این ارگان بین دولتی و علمی نتایج جهت داری از تحقیقات علمی گرفته و به دنبال محدود کردن کشورهای در حال توسعه از جمله ایران از مسیر توسعه هستند. و عده‌ای دیگر از این صاحبنظران نتایج منتشر شده از تغییر اقلیم را یک حقیقت علمی دانسته و معتقدند برای ادامه حیات بشری راهی جز محدود کردن فعالیت‌های صنعتی و تغییر الگوی مصرف منابع فسیلی نداریم.

میزگرد تغییر اقلیم در خبرگزاری مهر به منظور تبادل نظر در این باره میان موافقان و مخالفان مفهوم رایج تغییر اقلیم شکل گرفت و با دعوت از یوسف قویدل اقلیم شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس و احد رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی سعی کرد به تبیین بهتر این موضوع بپردازد. متن پیش رو بخش نخست گزارشی از میزگرد برگزار شده است که در ادامه خواهید خواند.

قویدل: بحث تغییر اقلیم یک بعد علمی و آکادمیک و یک بعد سیاسی دارد. آنهایی که علمی بررسی می‌کنند، تغییر اقلیم را به گونه‌ای می‌بینند و مردم عوام اقلیم را طور دیگری تحلیل می‌کنند. برای مثال گاهی از زبان مردم می‌شنویم در دهه‌های گذشته زمستان‌های طولانی و سردی وجود داشته که دیگر آنها را تجربه نکرده‌اند، و آن را دلیل بر گرم شدن زمین می‌دانند، این اطلاعات در واقع حسی بوده و مبتنی بر آمار و اطلاعات هواشناسی نیست، از بعد سیاسی هم این گمانه زنی‌ها انجام می‌شود که برداشت علمی از مسائل تغییر اقلیم نیست و سیاستمداران براساس مسائل سیاسی روز این پدیده را تبیین می‌کند و به همین دلیل یک رئیس جمهور آمریکا این مسئله را قبول کرده و رئیس‌جمهور بعدی آن‌را قبول نمی‌کند.

از نظر آب و هواشناسان، تغییر اقلیم به معنی جابجایی موقت یک ایستگاه هواشناسی در سیستم طبقه بندی اقلیمی است اما باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که در دنیا، رسانه‌ها و سازمان‌ها و مؤسسات بزرگی مثل ناسا که تحت سلطه کشورهای پیشرفته فعالیت می‌کنند داده‌ها و اطلاعاتی را در در مسائل علمی به ما منتقل می‌کنند که ممکن است بر مبنای سیاست‌های این کشورها دستکاری شده باشد. بعید است که با هزینه‌هایی که برای این سازمانها می‌شود به همین راحتی و بدون دریافت امتیازی اطلاعات در اختیار دیگر کشورها قرار بگیرد. مسائل مربوط به تغییر اقلیم هم اینگونه است، داده‌های موجود عموما از طریق undp (برنامه عمران سازمان ملل متحد) که یکی از سازمانهای وابسته به سازمان ملل متحد است، ارائه می‌شود که کاملا سیاسی و تحت نظر و تدبیر کشورهای غربی اداره می‌شود که مسلما منافع خاص خودش را دنبال می‌کند.

از نظر آب و هواشناسان تغییر اقلیم به معنی جابجایی موقت یک ایستگاه هواشناسی در سیستم طبقه بندی اقلیمی است و تنها به تغییرات دما و بارش توجه نمی‌شود، یعنی دما و بارش باید به نحوی تغییر کند که جای آن ایستگاه در سیستم طبقه بندی اقلیمی جابجا شود مثلا اگر امروز آب و هوای تهران گرم و خشک است در این طبقه بندی به گرم و مرطوب تبدیل شود. یعنی باید با تغییرات وسیعی دما و بارش به صورت توأمان مواجه شویم، در صورتی که اکنون بسیاری از ایستگاه‌های سنجش ما فقط در مقدار بارش مورد مطالعه قرار می‌گیرند و بر این مبنا گفته می‌شود که دچار تغییر اقلیم شده‌ایم. درست است که بارش تغییر کرده اما نه به آن مقدار که تغییر اقلیم صورت گرفته باشد

گرمایش جهانی محلی از اعراب ندارد، زمین رو به سردی می‌رود مهر: آیا این تغییرات یکباره اتفاق می‌افتد؟

قویدل: وقتی از آب و هوا صحبت می‌کنیم در سیستم تغییر اقلیم مقیاس زمانی دارند و سیکل‌های هواشناسی در آن اتفاق می‌افتد. برای مثال سیکل لکه‌های خورشیدی 11 ساله است و هر 11 سال یکبار یک تغییر ایجاد می‌کند. سیکل‌های بلند مدتی نیز مثل سیکل 22 ساله وجود دارد یا و سیکل‌هایی که از بدو پیدایش زمین وجود داشته‌اند نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد که این سیکل‌ها آب و هواهای مختلفی را بر سال‌های عمر زمین حاکم کردند. اگر از این دید نگاه کنیم می‌بینیم که گرمایش جهانی محلی از اعراب ندارد؛ چون در حال حاضر با توجه به گرماهایی که در دوران‌های گذشته زمین شناسی مواجه بودیم، رخ نداده بلکه در حال حاضر زمین رو به سردی می‌رود.

مهر: مگر چه حد گرمایی باید رخ دهد؟

قویدل: زمانی که ما (انسان) روی کره زمین نبودیم، دی اکسید کربن از میزان حال حاضر 3 - 4 برابر بیشتر بوده در این شرایط اما دما هم پایین‌تر بوده است. اینکه می‌گویند دی اکسید کربن عامل گرمایش جهانی است با این پیش زمینه‌ها یک پارادوکس خیلی شدید به وجود می‌آورد.

مهر: می‌توان برعکس به این مسئله نگاه کرد که گرمایش باعث افزایش دی اکسید کربن می‌شود؟

قویدل: این مسئله را باید موشکافانه بررسی کنیم، اینکه می‌گویند دی اکسید کربن عامل گرمایش جهانی است در جدیدترین کتاب منتشر شده درباره «فرضیه ظهور و افول دی اکسید کربن در نظریه تغییر اقلیم» مورد نقد قرار گرفته است.

سطح دی اکسید کربن زمین از 250 ppm به 430 ppm افزایش یافته است، این افزاش باعث شد سال 2016 به عنوان گرم‌ترین سال زمین ثبت شود

وظیفه: اقلیم مؤلفه‌های مختلفی دارد و انسان در طول زمان یاد گرفته است، بسیاری از مؤلفه‌ها را ثبت کند که از مهمترین این کمیت‌ها، دما و بارش است که بسیار اهمیت دارد چون زندگی ما به آن وابسته است. در مقیاس جهانی حتی جنگ‌ها و نبردهای کشورها بسیاری بر سر مسئله آب شکل گرفته است. در حال حاضر هم اتیوپی سودان و مصر بر سر سدی که در اتیوپی ساخته شده است، درگیر شده‌اند. دما هم کیفیت زندگی را تعیین می‌کند هرچند درجه افزایش و کاهش دما باعث تغییرات زیادی در استفاده از انرژی می‌شود. در حال حاضر در مناطقی از قطب که هزاران سال یخ انباشت شده داشتند می‌بینیم که یخ‌ها آب شدند. در قطب شمال و جنوب و مناطقی از خشکی از 650 هزار سال یخی بودند ولی با افزایش سطح دی اکسید کربن زمین، این یخ‌ها آب شدند.

براساس آخرین بررسی‌های انجام گرفته هیچ گاه مشاهده نشده سطح دی اکسید کربناین یخ‌ها از 11 هزار و 700 سال قبل، چنین بالا رود و از حدود 250 ppm بیشتر باشد، در حالی که در حال حاضر تعداد ذرات دی اکسید کربن به حدود 430 ppm رسیده است که سرعت رشد آن در سال‌های 2014 به بعد افزایش چشمگیری یافته است. و این افزاش باعث شد در سال 2016 گرم‌ترین سال ثبت شده بر روی کره زمین را داشته باشیم.

تب زمین با استفاده از داده‌های هواشناسی که بیش از 60 هزار دستگاه در کره زمین با دقت 1.10 درجه از ثبت می‌شوند و هیچکس عمدا آنها را تغییر نمی‌دهد، انداره گیری می‌شود، مگر اینکه دچار خطای سهوی شوند. ماهواره هواشناسی هم به کمک آمدند و این اطلاعات را ثبت می‌کنند، هرچند به دقت داده‌های ایستگاههای زمینی نیستد، ولی دقت قابل اعتنایی دارند و بعید می‌دانم در دنیا داده‌ها را تغییر دهند و با آنها بازی کند تا نشان دهند، زمین گرم می‌شود.

کشورهای تولید کننده دی اکسید کربن عاملان اصلی گرمایش شناخته شده‌اند و این مساله باعث شده یخ‌های قطب جنوب بسیار سطحشان تغییر کرده و در قطب شمال هم از سال 1970 تا سال‌های اخیر سطح یخی به نزدیک صفر رسیده به طوری که کشتیرانی در این منطقه رونق گرفته است. در کنار این مسائل اسیدیته اقیانوس‌ها هم افزایش یافته صخره‌های مرجانی به شدت تخریب شده‌اند و حدود یک درجه به احتمال زیاد به دمای زمین افزوده شده است. میانگین 0.8 درجه تا 1.2 دهم درجه نسبت به عصر صنعتی شدن افزایش دما را داشته‌ایم و این افزایش در سطح جهانی رخ داده است.

ایران در طول 100 سال گذشته 4 درجه افزایش دما داشته است و میانگین بارش‌ها 40 میلیمتر طی 50 سال اخیر در کشور کاهش داشته است

در دهه‌های 50 ساله گذشته ایران هم مشاهده می‌کنیم که هر دهه 0.4 درجه سلیوس افزایش دما داشتیم که در طول 100 سال 4 درجه سلسیوس افزایش را نشان می‌دهد. طوفان‌های دریایی و قاره‌ای در سال‌های اخیر فرکانس بیشتری یافته‌اند و الگوی بارش‌ها تغییر کرده و در مجموع می‌توان گفت، گرمایش زمین در برخی از مناطق به نفع ساکنین آن شده است یعنی مناطقی که یخ بودند قابل کشت شدند. ولی برای برخی مناطق از جمله ایران اینگونه نیست. طی 50 سال گذشته میانگین بارش‌ها از 275 میلی‌متر بوده و در سال‌های اخیر این میانگین به 235 میلی متر کاهش یافته است. این 40 میلی متر کاهش، هر سال یک میلی‌متر برآورد شده که از حد متوسط بارش‌های کشور کاسته شده است و می‌توان نتیجه‌گیری کرد که مجموعه این اتفاقات بر روی زمین، تغییر اقلیم ایجاد شده است. یک درجه تغییر عدد کوچکی نیست. وقتی یخی به مساحت قطب شمال و صفحات یخی گرینلند که 300 میلیارد تن هستند آب می‌شوند. افزایش دمای اقیانوس‌ها را به وجود می‌آورند. سیاستمدارانی که به منافع ملی کشورشان اهمیت می‌دهند تصمیم می‌گیرد در مقابل این تغییرات اقلیمی واکنش نشان دهند.

اینکه گفته می‌شود دمای زمین در زمان‌های بیش از حال حاضر با بوده است اطلاعاتی درباره آن در دسترس است اما با توجه به گزارش‌های آی پی سی اندازه‌گیری‌ها هیچ وقت تعدادشان فراتر از 50 ppm نرفته است.

مهر: مبنای اندازه گیری‌ها چیست؟ این اندازه‌گیری‌ها به چه زمانی باز می‌گردد؟

وظیفه: مفهوم که درباره تغییر اقلیم صحبت می‌کنیم در واقع مربوط به زمان پس از عصر صنعتی شدن است.

قویدل: من با موارد مورد اشاره ایشان موافقم و می‌دانم صنعتی شدن پیامدهای را ایجاد می‌کند اما علت تغییر و ساز و کار تغییر اقلیم چیست؟ IPCC آن را اصلی انسانی و انسان ساز می‌داند. در حالی که ایجاد تغییرات آب و هوایی خیلی سخت است و بعید است انسان در این حد وسیع بتواند آب و هوا را تغییر دهد چون اگر این قدرت را داشت می‌توانست آب و هوا را به نفع خودش هم تغییر دهد. پروژه‌های در کشورهایی مثل آمریکا وجود دارد که در مقیاس محدود می‌تواند آب و هوا را تغییر دهند.

نگاه IPCC به مساله تغییر اقلیم سیاسی است و برخلاف تبلیغات موجود، گرما عامل افزایش دی اکسید کربن است نه برعکس

مهر: همان چیزی که از آن به عنوان «هارپ» یاد می‌شود؟

قویدل: این موضوع به بخش تخیلی جنگ ستارگان باز می گرد و جنبه روانی دارد. آن طور که تبلیغ می‌کنند در آن حد و اندازه نیست، اگر آمریکایی‌ها می‌توانستند با هارپ زلزله ایجادکنند، تا حالا ایران را نابود کرده بودند آقای وظیفه می‌گویند یخ‌های قطبی در حال آب شدن هستند در حالی که این مسئله برای جغرافی دانان امری طبیعی است. در شاخه‌ای در علم جغرافیا به نام "ژئومورفولوژی" وجود دارد که آثار به جای مانده از یخچال‌های طبیعی در طول دوران‌های زمین شناسی را بررسی می‌کند، در این بررسی‌ها می‌بینیم که حتی در تهران هم یخچال طبیعی وجود داشته است. من معتقدم میانگین جهانی دما آنچنان تغییر نکرده و باید مسئله تغییرات آب و هوایی پیچیده‌تر نگاه کنیم. در میان گازهای گلخانه‌ای که عامل گرمایش جهانی می‌دانند، متان عامل گرمایش بیشتری نسبت به دی اکسید کربن است ولی IPCC آن را عامل اصلی نمی‌کند چون مساله سیاسی است.

هرچند نمی‌خواهم وارد این حیطه شود اما خواه‌ناخواه اتفاق افتد ماجرا از این قرار است که اگر دی اکسید کربن را عامل گرمایش بدانیم به صورت طبیعی محدودیت انتشار به سمت کشورهای نفت خیز و تولیدکننده نفت می‌رود و اگر متان را عامل اصلی معرفی کنیم انگشت اتهام به سمت کشورهای پیشرفته و غربی است. به اضافه اینکه متان علاوه بر اینکه قدرت گرمایش بالاتری دارد به صورت غیر مستقیم هم به تولید دی اکسید کربن کمک می‌کند. در واقع عامل گسیل متان، دامپروری است، در دامداری صنعتی برای اینکه دام‌ها را تغذیه کنند، جنگل‌های طبیعی که تله اصلی دی اکسید کربن هستند را از بین برند و در واقع طبیعت را به زمین کشاورزی تبدیل می‌کنند. در حالی که مخزن اصلی دی اکسید کربن اقیانوس‌ها هستند، اینکه می‌بینیم بین دما و دی اکسید کربن هماهنگی وجود دارد به خاطر این مسئله است که وقتی هوا گرم‌تر می‌شود آب اقیانوس‌ها تبخیر می‌شوند و دی اکسید کربن محلول در آب از آن آزاد شده و وارد جو می‌شود و به صورت طبیعی دی اکسید کربن با دما بالا می‌رود. بنابر این گرما عامل افزایش دی اکسید کربن است نه برعکس.

مهر: آقای وظیفه می‌گویند مبنای اطلاعاتی که می‌دهند IPCC است، مستندات شما از چه منبع علمی است؟

قویدل: همان کتابی که در ابتدا گفتم، کتابی هم درباره ایمیل‌های هک شده دانشمندان ناسا وجود دارد که کمک کننده است، اگر کلمه رسوایی اقلیمی (Climategate) را در گوگل سرچ کنید به این دستکاری های داده‌ای پی می‌برید. در این کتاب کاملا توضیح داده که چطور داده‌های تغییر اقلیم دستکاری شده‌اند. درباره افزایش دما باید بگویم این مساله طبیعی است. معتقدم به صورت طبیعی ما در دوره گرمایش قرار داریم و در دوره بعد به دوره سرمایش می‌رسیم. ما در دوره بین یخبندانی قرار داریم، هوا به صورت طبیعی گرم است و دوباره به سمت سرمایش حرکت می‌کند. پیش بینی‌های موثق از لکه‌های خورشیدی وجود دارد که می‌گوید در حال ورود به سیکل بیست و ششم این لکه‌ها قرار داریم که با کاهش لکه‌های خورشیدی دوره سرمایش آغاز می‌شود.

پیش بینی شده این اتفاق بین سال‌های 2025 تا 2030 آغاز شود و دمای زمین به شدت افت خواهد کرد. وقتی از لکه‌های خورشیدی صحبت می‌کنیم باید به این مسئله توجه داشته باشیم که عوامل تغییر دهنده اقلیم به دو دسته تقسیم می‌شوند، اولیه و ثانویه. وقتی از دسته اولیه صحبت می‌کنیم منظور خورشید است که با کوچک‌ترین فعالیت خورشیدی روی آب و هوا تأثیرات عمیق می‌بینیم اما عامل ثانویه مثل گازهای گلخانه‌ای هستند که انرژی که وارد جمع و زمین می‌کنند، کم و زیاد می‌شود اما عامل اصلی و خورشید است و فاکتور آن لکه‌های خورشیدی هستند. پیش بینی‌ها نشان می‌دهد در حال نزدیک شدن به سیکل بیست و ششم هستیم که به شدت با کاهش دما مواجه می‌شویم.

باید بر این موضوع تاکید کنم که اگر دی اکسید کربن نباشد، جهان وجود ندارد چون بخش عمده‌ای از جمعیت جهان از غلات تغذیه می‌شوند که میزان دی اکسید کربن از حد طبیعی پایین بیاید، دچار قحطی می‌شویم.

می‌خواهم بگویم تا مقداری تبلیغات سیاسی در این زمینه انجام شده است، سیستم آب و هوای کره زمین پیچیده و غیر خطی عمل می‌کند و به شدت آشوب مند است یعنی برای پیش بینی فعالیت‌های آتی این سیستم باید به طور کلی آن را بشناسید و بر اساس آن پیش‌بینی کنیم اما آیا ما کل سیستم اقلیمی زمین را می‌شناسیم؟ مسلما ما کل داده‌های زمین را در اختیار نداریم، این مساله باعث خطای ما می‌شود. اگر بخواهیم زمین را با 4 میلیارد و 800 میلیون سال عمر به درستی بشناسیم، باید کل داده‌های این دوران را داشته باشیم. اینکه درباره آب و هوای جهان از دوره صنعتی صحبت می‌کنیم، مثل این است که قسمت انتهایی سیر زمین را در نظر بگیریم و نسبت به کل تحولات آن اظهار نظر کنیم. در حالی که این نوساناتی که از آن صحبت می‌شود، دائمی است. برای اینکه کمی این موضوع به ذهن نزدیک بشود، تصور کنید که اقلیم کره زمین دارای چهار فصل است. الان در تابستان زمین قرار داریم و عمر انسان تنها به یکی از این فصول بر می‌خورد، مشکل اصلی ما این است که تحولات زمین را نسبت به سن خودمان می‌سنجیم. البته بنیان‌های اقلیمی بخشی از این مسئله هستند و بخشی از آن مربوط به جامعه و کاربرد آن است از آنجایی که انسان به کوچک‌ترین تغییرات آب و هوایی واکنش نشان می‌دهد این مسائل را منفعت طلبانه می‌سنجد.

مهر: اگر تغییرات اقلیمی موردنظر را با رویکرد آثار آن به جامعه انسانی و کاربردی آن برای حیات بشر بدانیم، آیا این تغییرات کاملا برای کشور ما منفی محسوب می‌شود؟

وظیفه: بله صددرصد. کشور ما گرم و خشک است و میانگین بارش ما 1.4 دهم میلی متر و از متوسط جهانی است و هر سال یک میلیمتر بارندگی ما کاهش می‌یابد. بنابراین حساسیت این تغییرات آب و هوایی برای ما بیشتر از دیگر کشورهاست. اینکه در دوره‌های طولانی چه اتفاقی برای زمین افتاده مطمئن نیستم. اما این را می‌دانم زمین نسبت به گذشته در شرایط بدی است. ایستگاه‌های بسیاری در دنیا راه اندازی شده که در آنها وضعیت تغییرات اقلیمی زمین سنجش می‌شود. چون آب و هوا از بعد اقتصادی برای جهان مؤثر است و به همین دلیل تا سال 2040 تا 2045 برای ماهواره‌های سنجش برنامه‌ریزی شده است.

کسانی که درباره سرمایش زمین و اثر لکه‌های خورشیدی بر آن صحبت می‌کنند فیزیک اقلیم را نمی‌توانند تشریح کنند

مهر: آقای قویدل می‌گویند بر اساس پیش‌بینی‌های لکه‌های خورشیدی دوره‌های یخبندان داشته‌ایم و در حال نزدیک شدن به این دوران هستیم آیا این مسئله را قبول دارید؟

وظیفه: پس از دوره صنعتی شدن چندین بار لکه‌های خورشیدی را داشته‌ایم کسانی که می‌گویند این لکه‌ها در حال نزدیک کردن زمین به حالت سرمایش است فیزیک مسئله نمی‌تواند تشریح کنند اینکه آیا لکه‌های خورشیدی باعث می‌شود، تشعشعات خورشیدی کمتری به زمین برسد. اساسا در 50 سال گذشته که دوره‌های 11 ساله لکه‌های خورشیدی زمین هم وجود داشتند، با روند گرمایشی مواجه بوده‌ایم.

مهر: سال پایه اندازه‌گیری‌ها چی زمانی بوده است؟

قویدل: 1961 تا 1991 یک دوره 30 ساله که غلط است.

وظیفه: میانگین سال‌هایی که به شدت ما در شرایط صنعتی شدن بودیم و دی اکسید کربن مبنای گرمایش قرار گرفته است. در گزارش‌های IPCC که هزاران دانشمند درباره آن اظهارنظر می‌کنند و مقالات مقبولی در مجلات دنیا از این اظهارات به چاپ رسیده است و این موضوع را تأیید شده است. تاکید من بر روی دیده‌بانی است، نمی‌توان مسائل علمی را حاشا کرد. کسی معتقد نیست تنها دی‌اکسید کربن زمین را گرم می‌کند، افزایش متان هم به دلیل افزایش جمعیت زمین بوده است. چندین ماهواره در مدار به طیف‌سنجی گازها مشغولند و می‌توان متوجه شد در کدام مناطق، دی اکسید کربن بیشتر است و کجا دیگر گازها افزایش یافته‌اند.

اگر همه چیز را سیاسی بدانیم پس باید دست روی دست بگذاریم و زمین را با همین بهم ریختگی رها کنیم

ما زمین را یکپارچه می‌بینیم بخش عمده‌ای در سطح زمین زیر لایه‌های شهرسازی است. مسئله ما این است که در تغییرات آب و هوایی با عدم قطعیت مواجه ایم، ولی عدم قطعیت نباید باعث بی برنامگی شود. در عالم هواشناسی همین‌گونه است ممکن است در پیش بینی‌های روزانه دقت اندازه‌گیری مدل‌ها 100 درصد نباشد اما این مساله باعث نمی‌شود که ما به پیش‌بینی نپردازیم. گاهی هم خطا دارد و ممکن است خروجی مدل‌ها با واقعیت فرق داشته باشد، این مسئله در همه جای دنیا رایج است و به همین دلیل در هواشناسی به سمت پیش‌بینی‌های توده‌ای گرایش پیدا کرده‌ایم. ضمن اینکه عملکرد جو برای همه کشورها یکسان نیست امسال منطقه‌ای در شمال و مرکز دچار ترسالی ملموس شدند در حالی که غرب کشور که سال گذشته ترسایی استثنایی را تجربه کرده بود امسال به حد زیر نرمال بارش داشته است. در کشور ما 50 سال داده از ایستگاه‌های که مطمئن هستیم درست اندازه‌گیری می‌شوند جمع‌آوری شده و نباید با آن‌ها بی‌توجه باشیم اینکه از عدم قطعیت صحبت کنیم و تغییر اقلیم را به مسائل سیاسی ربط دهیم درست نیست اگر این‌طور باشد باید دست روی دست بگذاریم و زمین را با همین به هم ریختگی به حال خود رها کنیم.

قویدل: بخشی از دانش آب و هواشناسی مربوط به دیرینه شناسی است که اقلیم زمان‌های گذشته را بررسی می‌کند، این علم بسیار دقیق است نمونه ساده آن مربوط به حلقه‌های ایجاد شده در درختان کهنسال است که آثار دما و رطوبت در آنها مشخص است و بر خلاف داده‌های هواشناسی این داده‌ها خطا ندارند.

مهر: اگر توافق پاریس را بزنگاه فعالیت‌های جهانی در زمینه تغییرات اقلیمی بدانیم، شرایط کشور ما چگونه خواهد بود؟

قویدل: در مسئله توافقنامه پاریس باید بگویم، اگر قرار است کار علمی انجام شود باید اقلیم شناسان وارد عمل شود که کارشان بر روی تغییر اقلیم است، چون همه اقلیم شناسان در موضوع تغییر اقلیم تخصص ندارد و از دید علمی، هواشناسی کاملا مقابل تغییر اقلیم است چون مسائل جوی کوتاه‌مدت را بررسی می‌کند در حالی که مقیاس تغییر اقلیم بلندمدت است.

مهر: پس بنابراین آمارهای پنجاه سال کافی نیست؟

وظیفه: نه کافی نیست. گاهی داده‌های ما به 184 سال قبل باز می‌گردد آمار به ما دروغ نمی‌گوید ما می‌خواهیم از آمار و داده‌ها چیزی را استنباط کنیم.

قویدل: سردمداران مسئله تغییر اقلیم در دنیا دانشمندان IPCC هستند در حالی که گروهی به نام NIPCC وجود دارند که کاملا نظر مخالف آنها را بیان می‌کنند، IPCC تحت لوای سازمان ملل متحد فعالیت می‌کند و می‌دانیم که هیچگاه این سازمان‌های جهانی به نفع کشور ما توافق و تفاهمی نمی‌کند. اگر نگاه انتقادی داشته باشیم باید بپرسیم چرا مدل‌ها همیشه نشان می‌دهند که خاورمیانه با بیشترین میزان مخاطرات تغییر اقلیم مواجه می‌شود آیا این مسئله تصادفی است؟ زمانی که با مدل‌های GCM (ریزمقیاس‌نما) برای بررسی تغییر اقلیمی کار می‌کردم و از طرفداران نظریه تغییر اقلیم بودم به این نتیجه رسیده‌اند که این مدل‌ها در اصطلاح بلک باکس هستند یعنی ورودی و خروجی نامشخصی دارند و مشخص نیست بر سر داده‌ها در این مدل‌ها چه آید.

علت اینکه ما نمی‌توانیم پیش‌بینی درستی داشته باشیم این است که در مقیاس‌های کلان به بررسی اوضاع نمی‌پردازیم می‌گویند دی اکسید کربن که وارد جو می‌شود باعث گرمایش زمین است سوال این است که آیا در آینده هم باعث گرمایش زمین می‌شود در حالی که ما در جو چیزی به نام سینرژی داریم. ما سیستم اقلیمی و تمام عوامل مؤثر آن را نمی‌شناسیم. آیا در مدل‌ها انفجار هسته‌ای که این همه انرژی وارد جو می‌کند اندازه شدیدی شده است؟ در کنار این مسائل نظریه به نام «گایا» وجود دارد که می‌گوید سیستم اقلیمی کره زمین خود تنظیم است تا حدی ناملایمات را تحمل می‌کند و پس از آن خود تنظیم می‌شود، برای مثال می‌توان سیل را مورد مثال قرار داد که به همین شکل اتفاق می‌افتد در واقع سیل به نوعی سیستم خودتنظیم زمین است هیچ وقت در IPCC به این مباحث توجه نمی‌شود.

جدیدترین نظریه‌هایی که مربوط به اثرات کیهانی بر اقلیم است تا به حال در این مجمع مطالعه نشده در حالی که برای نتیجه‌گیری صحیح باید همه نظریات در مسائل علمی دخالت داده شود. ضمن اینکه در کشور ما کسانی درباره تغییر اقلیم اظهارنظر می‌کنند که در این زمینه تخصص ندارند و ما به این روش به نتیجه نمی‌رسیم. من معتقدم افزایش سطح دی اکسید کربن آنچنان بر دمای ایران تأثیر ندارد، این را بر اساس فعالیت‌های علمی ام می‌گویم. در رساله دکتری روی این مسئله کار شده است. تأثیر لکه‌های خورشیدی شاید در هواشناسی مورد توجه قرار نگیرد اما یکی از فاکتورهای تغییرات آب و هوایی محسوب می‌شود؛ لزومی ندارد تحقیقات را که IPCC انجام دهد. مبنای تصمیم‌گیری در کشور خودمان قرار دهیم اگر دی اکسید کربن را عامل افزایش دمای ایران در نظر بگیریم، در بهترین حالت 16 درصد تغییرات گرمایشی ما مربوط به آن است آن هم در 8 ایستگاه، یعنی از میان 32 ایستگاه، در 24 ایستگاه هیچ همبستگی با دی‌اکسید کربن دیده نمی‌شود.