دوئل «برج» و «باغ» در منطقه گردشگری
ایده اولیه این بود که باغ گیاه‌شناسی در همان محلی احداث شود که پارک ملت اکنون قرار دارد ، با این حال پیش‌بینی ها حکایت از آن داشت که در این منطقه ساخت‌وسازها بالا می‌گیرد و برج ها ماهیت این باغ را زیر سوال می‌برند. با همین استدلال ها سال 1348 این مجموعه را در غرب تهران و در منطقه ای که اکنون به نام منطقه 22 شناخته می‌شود احداث کردند. با این حال بیش از دو دهه است که این باغ با چالشی...
مرتضی هادی جابری مقدم، عضو هیات علمی دانشکده شهرسازی دانشگاه تهران معتقد است باید نگاه مان به این باغ به مثابه یک سمبل و نماد باشد. او در برنامه «فرامتن» شبکه افق می گوید: باغ گیاه‌شناسی یک سرمایه ملی و گنجینه‌ای است که در ایران و خاورمیانه نظیر ندارد. در جهان نیز تنها چند نمونه مشابه باغ گیاه‌شناسی ملی سراغ داریم. چند سال پیش دغدغه‌مندان محیط‌زیست، منابع طبیعی و شهرسازی نگران این بودند که چرا به باغات و اراضی کشاورزی و منابع طبیعی جسارت می‌شود. حالا جسارت به حدی رسیده که مرواریدی مثل باغ گیاه‌شناسی را هم شامل می‌شود و شاهدیم که چطور این مجموعه در معرض خطر و نابودی است. از این روست که باید دولت و مردم با همراهی هم از آن حفاظت کنند.
او با اشاره به اینکه این باغ نمادی است از رویه‌ها و فرآیندها و روندهایی که منجر به این وضعیت شده، می‌افزاید: با اطمینان و یقین می‌گویم چنین رویه‌ای تنها مربوط به باغ گیاه‌شناسی نیست بلکه در سراسر کشور در بخش هایی که درباره زمین تصمیم‌گیری می‌شود مشابه چنین تصمیمی را شاهدیم. به همت دغدغه‌مندان محیط‌زیست، باغ گیاه‌شناسی در عرصه عمومی مطرح شد، اما برخی اراضی و باغات حتی این فرصت را هم پیدا نکردند که به آنها در رسانه ها توجه شود. متاسفانه شاهدیم که منابع طبیعی ما به شکل ساعتی از بین می‌روند آن هم در شرایطی که ما به لحاظ اقلیمی با انواع چالش ها مواجهیم. از این رو واکاوی روندها و گلوگاه های مفسده زایی که موجب تخریب ها می‌شود، ضروری است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: سال 1348 آغاز فعالیت باغ گیاه‌شناسی است. بسیاری از دلسوزان و دغدغه‌مندان که این مُلک و کشور برایشان اهمیت داشت آن را ایجاد کردند و حالا هر ایرانی به وجود این باغ افتخار می کند. باغی که با 150 هکتار وسعت گنجینه ذخایر ژنی کشورمان است و در کنار آن از جنبه های تحقیقاتی و آموزشی و توریستی نیز اهمیت دارد. او درباره تاریخچه برج سازی در محدوده این باغ می گوید: بحث ساخت‌وساز پیرامون باغ گیاه‌شناسی را بدون توجه به اتفاقاتی که در منطقه 22 تهران افتاده نمی‌توانید ببینید. آنچه در این منطقه روی داده مشکلاتی در نظام برنامه‌ریزی تهران در سال های آتی به وجود می‌آورد و چالش‌هایی را برای ساکنان این منطقه و سایر ساکنان تهران در پی خواهد داشت. بنابراین آغاز این پدیده متخلفانه و ابهام‌آمیز به تصمیمی برمی گردد که برای منطقه 22 گرفته می‌شود.
جابری مقدم در این باره که چرا از این تصمیم ها به عنوان تخلف یاد می کند، توضیح می دهد: تمام طرح های فرادست مربوط به تهران، محدوده‌هایی که به منطقه 22 مربوط می شوند را برای جبران کمبود خدمات تهران نظیر گردشگری، تفریحی ، ورزشی و فضای سبز لحاظ کرده بودند. منتها شهرداری تهران در یک جلسه کمیسیون ماده 5 که جلسه عبرت آموزی است و در تاریخ باقی می ماند تصمیم گرفتند یکباره اراضی این منطقه زیر بار ساخت‌وساز بروند و در همان جلسه تصمیم به ساخت برج 23 طبقه گرفته شد. او افزود: اولین صورت‌جلسه مربوط به سال 77 می‌شود و بعد در دهه 80 ادامه پیدا کرد. از سال 77 تا 80 مجوز داده شد که برخلاف اصول است. در مصوبه اول در بند یک آمده بود که منطقه 22 با اراضی وسیع و قابل ساخت خود تنها فرصت گسترش پیوسته تهران به عنوان مجموعه شهری نمونه با اتکا به ارزش‌های ایرانی و اسلامی است. سوال من این است که کجای منطقه 22 ارزش ایرانی و اسلامی دارد؟
به گفته این استاد شهرسازی در این مصوبه خواسته شده بود طرح تفصیلی این منطقه که باید در این محدوده فضای سبز می شد کنار گذاشته شود. او می‌گوید: در تمام مصوباتی که درباره این منطقه وجود دارد ردی از باغ گیاه‌شناسی نمی‌بینید گویی که این باغ وجود ندارد. در این اراضی یکسری توافقات و تهاترها و روندهای ابهام‌آمیز وجود دارد که ملاک عمل شده و شهرداری به آن حق مکتسبه می‌گوید. وقتی صحبت از حق مکتسبه می‌کنیم حقوق عامه چه می‌شود؟ مصداقی بارز‌تر از باغ گیاه‌شناسی درباره حقوق عامه هست؟ این باغ متعلق به همه است و کاری که در حریم آن انجام می‌شود چه توجیهی دارد؟
این عضو هیات علمی دانشگاه می گوید: در این سال‌ها پیرامون مجادلات درباره پرونده باغ گیاه شناسی تمام مکاتبات به پروانه‌ای اشاره شده که محل قانونی ندارد. گزارشی که سازمان بازرسی کل کشور و دادستانی هم ارائه کرده نشان می دهد که تخلف صریح رخ داده است. پرسش اصلی ما این است چرا با همه دستورهایی که داده شده شهرداری دستور توقف ساخت به سازندگان این برج ها نمی‌دهد. متاسفانه حسب گزارشی که کارشناسان باغ گیاه‌شناسی داده‌اند، گودبرداری صورت گرفته اطراف باغ گیاه‌شناسی باعث ایجاد مشکل در چاه‌های آب تامین‌کننده آب این مجموعه شده است.
او با اشاره به اینکه دستگاه‌ها معمولا بعد از وقوع جرم وارد صحنه می‌شوند می‌گوید: این رویه باعث می‌شود هر دستگاهی، مشکل را گردن دیگری بیندازد. باغ گیاه‌شناسی 54 سال سابقه دارد و اثر ملی طبیعی است، چرا باید وزارت میراث فرهنگی تازه آن را سال1395 ثبت و برایش حریم تعریف کند. وزارت جهاد کشاورزی تا به حال کجا بوده؟ مستندی هست که همین وزارتخانه درباره اراضی شرق در راستای جهش مسکن مجوز برای تغییر کاربری داده است. متاسفانه در کشورمان به هیچ وجه درباره باغات و جنگل‌ها مشکل نقص قانون نداریم بلکه با نقض قانون مواجهیم. محمد درویش فعال محیط‌زیست نیز در این برنامه می‌گوید: وقتی به عکس‌های هوایی دهه 30 تا الان نگاه کنید تنها لکه‌ای در تهران که از آن زمان تاکنون وضعیتش بهتر شده همین باغ گیاه‌شناسی و پارک چیتگر است. متاسفانه ما 70درصد پوشش گیاهی ایران را از دست داده‌ایم و با نرخ بالای بیابان زایی مواجهیم.
او با اشاره به تلاش های صورت گرفته در دهه 80 برای حفاظت از این باغ اضافه می کند: جلسات متعددی بین کارشناسان، مدیران موسسه تحقیقات جنگل‌ها، باغ گیاه‌شناسی و مسوولان شهرداری برگزار شد و کار به دادگاه و حکمیت کشیده و سعی شد با ثبت باغ به عنوان اثر طبیعی و تاریخی و فرهنگی حریم آن را حفظ کنند. بر اساس چنین مستنداتی رئیس‌جمهور زمستان 1401 دستور صریح برای توقف ساخت‌وساز داد و در شهریور 1402 نیز دادستان به شکل واضح تخلف‌ها را تایید کرد و از شهرداری خواست که اجازه ساخت‌وساز ندهد. با وجود این دستورها به گفته درویش ساخت‌وساز به شکل شبانه روزی در باغ گیاه‌شناسی ادامه دارد. متاسفانه اگر نتوانیم جلوی این کار را بگیریم می‌تواند به رویه غلطی بدل شود که ما رویشگاه‌های شهری‌مان را از دست دهیم و دچار خسران ابدی شویم.
شهردار: انتظار از من مبنای قانونی ندارد
علیرضا زاکانی شهردار تهران اخیرا درباره نقدهایی که به «انفعال مدیریت شهری در برابر برج سازی مقابل باغ گیاه‌شناسی» مطرح است در مصاحبه‌ای اعلام کرد: مجموعه‌ای که بالای باغ گیاه‌شناسی ساخته می‌شود تمام مجوزها و پروانه ساختش را از قبل گرفته است و نسبتی با مدیریت فعلی شهرداری تهران ندارد. او با اشاره به اینکه جلوگیری از ساخت‌وساز از مسوولیت ما خارج است، گفت: برای ممانعت از برج سازی در این محدوده رای دستگاه قضایی یا تفاهم بین مجموعه وزارت جهاد کشاورزی و وزارت میراث فرهنگی و مجموعه سازنده نیاز است که ارتباطی با شهرداری و مدیریت فعلی آن ندارد. شهردار تهران اضافه کرد: انتظاری که از من به عنوان شهردار برای جلوگیری از ساخت‌وساز دارند دارای مبنای قانونی نیست، کشور را هم با قانون اداره می کنند نه با سلیقه.
--> اخبار مرتبط
