دوستی با ژاپن یا روسیه؟! / رازگشایی همتی از علل ناکارآمدی دولت روحانی / سیاست بحران در بحران مدیریت کرونا

به گزارش «تابناک»؛ روزنامه‌های امروز یکشنبه دهم مردادماه در حالی چاپ و منتشر شد که اوضاع فوق وخیم بیمارستان‌ها در تهران و استان‌های قرمز کرونایی از یک سو و انتقاد از اولویت های مجلس و رسیدگی به مشکلات معیشتی مردم، و وعده شکستن انحصار‌ها علیه شکاف طبقاتی توسط رئیس دستگاه قضا در صفحات نخست روزنامه‌های امروز برجسته شده است.

در ادامه تعدادی از یادداشت‌ها و سرمقاله‌های منتشره در روزنامه‌های امروز را مرور می‌کنیم:

محمدرضا محبوب‌فر، عضو انجمن علمی آموزش بهداشت طی یادداشتی در شماره امروز روزنامه آرمان ملی نوشت: رنگ بندی جدید شهر‌های ایران حکایت از وخیم‌ترین آمار بستری از ابتدای کرونا دارد و فقط یک کلمه را در ذهن تداعی می‌کند: «بحران کرونا»؛ اما در روز‌هایی که همه حواس‌ها به بهارستان و طرح صیانت از فضای مجازی معطوف شده است، جمعی از رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی به‌همراه برخی اساتید و پزشکان کشور خواستار تعطیلی فوری شهر‌هایی شده‌اند که در صورت غفلت، با بحران انسانی مواجه خواهند شد. آن‌ها گفته اند کادر درمان زیر بار کرونا خسته و فرسوده شده است. همزمان کارشناسان مستقل و غیردولتی حوزه سلامت نسبت به وقوع یک فاجعه و نسل‌کشی در کشور هشدار می‌دهند و می‌گویند کرونا و عوارض آن به حالتی درآمده که اگر تا دیروز سالمندان از دست می‌رفتند، امروز شاهد پرپر‌شدن جوانان و حتی کودکان هستیم. سیاست بحران در بحران مسئولان سلامت کشور در نبود‌راهکار قرنطینه محکم کشور به نقطه‌ای رسیده که بحران دارو و ازدحام در داروخانه‌های شبانه روزی هم بر مشکلات مردم افزوده است. آخرین وضعیت بیماری کرونا در ایران دلالت از آن دارد که ویروس کووید - 19 از نوع «دلتا» با سرعتی بی سابقه در حال پیشروی است. نمودار‌های پیشروی پاندمی کرونا نشان می‌دهد شیوع کرونا در سه معیار اصلی از جمله میزان سرایت‌پذیری، تعداد مبتلایان و تعداد جان‌باختگان از بهمن ماه سال گذشته بی سابقه بوده است.

همچنین این روز‌ها شاهد افزایش 40‌درصدی در موارد مثبت بستری به علت کرونا و افزایش 25 درصدی در تعداد بیماران فوت شده نسبت به هفته‌های گذشته و حتی پیک‌های اول تا چهارم بیماری بوده‌ایم. نوار شرقی و جنوبی کشور و استان‌های خراسان‌شمالی، خراسان‌رضوی، خراسان‌جنوبی، سیستان‌و‌بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان به ترتیب دارای بیشترین میزان موارد مرگ‌و‌میر ناشی از ویروس کرونا هستند. پیک‌پنجم در استان‌های شمالی، سنگین‌تر از موج‌های قبلی است و تعداد بستری‌های روزانه از تعداد ترخیصی‌ها بیشتر شده است. تعطیلی‌های تهران و البرز هم نتیجه عکس داشته است و شانس افزایش ابتلا به کرونا در سطح کشور را در این دو استان و استان‌های شمالی کشور افزایش داده است. طی هفته جاری و دو هفته آینده در اثر تعطیلی بدون‌ضابطه در دو شهر تهران و کرج تعداد مبتلایان کرونا صعودی خواهد بود. به‌نظر می‌رسد تعطیلی‌های اخیر بیشتر ناشی از نحوه مدیریت کرونا بوده است تا مدیریت و کنترل بیماری کرونا و تنها درآمد برخی ارگان‌ها و نهاد‌ها از محل تعطیلی‌ها به مناسبت کرونا و اخذ جرائم تردد در جاده‌های مواصلاتی افزایش داشته است. در کشور‌های همسایه تا 70‌درصد واکسیناسیون به‌طور کامل انجام شده است، اما در کشور ایران کمتر از 5‌درصد واکسیناسیون انجام شده است. به رغم نمایش و تبلیغات درخصوص رکورد‌شکنی واکسیناسیون در کشور، اما اخبار دریافتی حکایت از توقف سیر صعودی واکسیناسیون روزانه در کشور داشته است.

بررسی آمار روزانه واکسیناسیون در کشور نشان می‌دهد در شبانه‌روز گذشته 210هزارو418 دوز واکسن تزریق شده است که در مقایسه با روز قبل، کاهش تقریبا 50درصدی را نشان می‌دهد. موجودی واکسن کشور چه واکسن‌هایی که در این مدت وارد کشور شده است و چه واکسن‌های ساخت داخل تا دو هفته دیگر به اتمام خواهد رسید و این باعث می‌شود کرونا و تعداد مرگ‌ها در کشور به اوج خود برسد. در‌خصوص مهار کرونا متاسفانه باید اعلام کرد کشور وارد بن‌بست شده و کنترل این بیماری از دست مسئولان خارج شده است. ترکیب انفجاری جنگ در مرز‌های شرقی ایران، مهاجرت، تحریم، کرونا، تغییرات آب‌و‌هوایی در نقشه جغرافیایی ایران و ناکارآمدی اقتصادی و اجتماعی و ورود سازمان‌های بین‌المللی، به ماجرای کرونا در ایران دامن زده است. کنترل پاندمی در جهان مستلزم تعیین‌تکلیف، کنترل و مهار بیماری کروناست که ایران به‌عنوان کانون انتشار بیماری و رتبه نخست مبتلایان دنیاست. پس از ورود موج اول ویروس کرونا به ایران، بیماری آن هیچ‌گاه خاموش و کنترل نشد و هم اکنون در پیک پنجم به‌سر می‌برد و در هفته‌های آینده نیز پیک ششم بیماری از راه خواهد رسید.

احسان شادی طی یادداشتی در شماره امروز روزنامه جهان صنعت نوشت: در خبر‌ها آمده بود که میزان واکسن هدیه داده شده از سوی کشور ژاپن به ایران از میزان واکسنی که روسیه به ایران فروخته، بیشتر شده است. این خبر شاید در نگاه نخست اهمیت چندانی نداشته باشد، اما می‌تواند در کانون توجه دقیق مدیران سیاست خارجی قرار گیرد و شاید در آینده برای تغییر در ریل دوستیابی ایران از میان کشور‌های گوناگون به کار آید. به این معنی که می‌توان با برانداز کردن آسیب‌هایی که هر کشور به ایران رسانده یا می‌تواند برساند و نیز فایده‌هایی که یک کشور در بلند‌مدت می‌تواند به ایران برساند، در انتخاب شرکای راهبردی دقت بیشتری کرد. در این نوشته کوتاه به صورت خام و از سر اشاره می‌توان دو کشور ژاپن و روسیه را مقایسه کرد و از فایده - هزینه دوستی راهبردی با این دو کشور به نتایج نخستین رسید. پیش از ادامه بحث یادآور می‌شوم این مقایسه بیشتر با نگاه اقتصادی انجام شده و البته می‌دانیم که دوستی و نادوستی‌ها با هر کشور برای ایرانیان فایده اقتصادی است. در این صورت باید یادآور شویم اقتصاد ایران و اقتصاد روسیه هرگز نمی‌توانند یکدیگر را پوشش داده و به یکدیگر سودی برسانند. ایران و روسیه دو کشوری هستند که بیشترین دارایی‌شان منابع نفت و گاز است و از این نظر نه‌تن‌ها با هم ست نخواهند شد بلکه به طور ذاتی رقبای سرسختی هستند که علاقه دارند دیگری در زمینه صادرات نفت و گاز در مخمصه باشد.

به همین دلیل است که کارشناسان و متخصصان عموما باور دارند تحریم ایران از سوی آمریکا بیشتر از هر کشوری، روسیه را خرسند کرده و ادامه تحریم‌های نفت و گاز ایران به معنای ادامه خرسندی روسیه است تا به ویژه هیچ بازار بالقوه‌ای برای گاز را برای صادرات ایران بازنگذارد. اما اقتصاد ژاپن از این نظر برعکس اقتصاد روسیه تکمیل‌کننده اقتصاد ایران است و دهه‌های متوالی است که ژاپن از ایران نفت خریداری می‌کند و در صورتی که ایران روزگار دیگری داشته باشد، تا چندین دهه می‌تواند از ایران نفت و فرآورده‌های نفت و گاز خریداری کند. تجربه نشان می‌دهد اگر فضای مناسب باشد شرکت‌های کوه‌پیکر ژاپنی برای آینده بلند‌مدت تامین انرژی خود تمایل به شکل‌های گوناگون سرمایه‌گذاری در ایران را دارند. از سوی دیگر ژاپن با وجود همه دشواری‌های دهه‌های تازه‌سپری‌شده هنوز سومین اقتصاد بزرگ دنیا به حساب می‌آید و توانایی سرمایه‌گذاری در همه بخش‌های اقتصاد ایران از نظر داشتن تکنولوژی روزآمد را دارد. این در حالی است که روسیه تنها تکنولوژی‌ای که در اختیار دارد در صنایع نظامی است و در همین بخش هم آزمایش قابل‌قبولی در ایران نداشته است. در حالی که نیروگاه بوشهر می‌توانست در یک دوره معقول و اقتصادی به سرانجام برسد، دیدیم که روس‌ها با ایران برخورد مناسبی نداشتند و در ساخت نیروگاه دوم نیز گامی به جلو نمی‌گذارند. ایران در حالی که بار‌ها اظهار علاقه کرد سامانه موشکی اس‌399 و اس‌400 را در اختیار داشته باشد، روس‌ها در این باره نیز رفتار مناسبی نداشتند. ژاپن یکی از نوآورترین کشور‌ها در بخش صنعت است و می‌توان با شتاب بخش صنعت ایران را با تکنولوژی ژاپنی نوسازی کرد، اما روسیه در این بخش هیچ تکنولوژی صنعتی ندارد. این داستان را می‌توان ادامه داد و راه را برای اندیشیدن به مساله باز کرد.

کیهان در یادداشتی نوشت: همزمان با آخرین جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، رئیس کل پیشین بانک مرکزی نسبت به وضعیت اقتصادی که دولت حسن روحانی خالق آن بوده‌است، ابراز نگرانی کرد و با اشاره به بودجه‌ریزی غلط دولت و تأمین مالی مبتنی بر استقراض از بانک مرکزی در مورد تشدید تورم و کمبود کالا هشدار داد.

روزنامه جوان ضمن مرور هشدار‌های عبدالناصر همتی درباره عملکرد دولت می‌نویسد: بودجه‌ریزی غلط در دولت روحانی چنان استهلاک، استقراض و بدهی برای اقتصاد ایجاد کرده است که در بعد کلان استهلاک و تأمین هزینه‌های جاری و فقدان سرمایه‌گذاری عمرانی گریبان اقتصاد را گرفته است و در بعد خرد تعادل دخل و خرج خانوار بیش از پیش آن‌ها را در تنگنا قرار داده‌است، در این میان چاق‌شدن هزینه‌ها در بودجه سال جاری و در شرایطی که خبری از رفع تحریم و درآمد‌های نفتی نیست، روند استقراض از بانک مرکزی را به گزینه تورم‌آفرین تأمین بودجه تبدیل کرده است.

اگر تنها متوسط رشد اقتصادی را طی هشت سال گذشته شاخصی برای سنجش عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم قرار دهیم، باید گفت رشد اقتصادی تقریبا هیچ بوده است، با این مشخصه که حتی به اندازه جبران استهلاک سیستم اقتصادی نیز سرمایه‌گذاری ثابت در بخش ماشین‌آلات و ساختمان انجام نگرفته است و در بعد خلق نقدینگی در این سال‌ها از محدوده 500 هزار میلیارد تومان به محدوده 4 هزار هزار میلیارد تومان نزدیک شده‌ایم، به همین جهت تورم سنگینی در سال‌های سپری شده از دولت حسن روحانی گریبانگیر اقتصاد شد، به شکلی که تعادل بین حقوق نیروی کار و بازنشستگان و مستمری بگیران و هزینه‌های مرتبط با یک زندگی معمولی چنان به هم خورده‌است که امکان حضور بسیاری از مردم در برخی از بازار‌ها همانند مسکن، خودرو‌های خارجی مدل روز و برخی از خودرو‌های مدل داخلی نو نیز حتی با تأمین مالی بانکی نیز وجود ندارد.

اگر قرار باشد یک اقتصاد را تنها همانند سال قبل از نظر بعد میزان تولید حفظ کنیم، باید هزینه‌های استهلاک و جاری تقبل شود، اما طی هشت سال گذشته چندان هزینه‌های استهلاک سیستم اقتصادی تأمین نشده است و هزینه‌های جاری کشور نیز به دلیل تحریم، بی‌تفاوتی به اصلاح نظام مالیاتی و بودجه‌ریزی‌های غلط غیر‌عملیاتی از محل‌هایی، چون سرمایه‌فروشی و ایجاد بدهی‌های ملی و آینده‌فروشی تأمین شده‌است، بدین ترتیب دولت سیزدهم با یک وضعیت مستهلک و همچنین بدهکار روبه‌رو است، در بعد اقتصاد خرد نیز تورم شدید و فزاینده نرخ کالا و خدمات خانوار را با یک پدیده کسری ممتد بودجه برای پوشش هزینه‌های ضروری زندگی روبه‌رو کرده‌است.

یادآور می‌شود عبدالناصر همتی اخیرا تصریح کرد: قصد نداشتم تا پایان دولت دوازدهم نقدی بر سیاست‌های اقتصادی دولت مستقر داشته باشم. ولی نگرانی از تأثیر عمیق برخی بی‌عملی‌ها که احتمالا به دلیل نبود انگیزه کافی و وجود برخی ناهماهنگی‌ها در تیم اقتصادی فعلی حادث شده و تبعات ناگوار آن بر معیشت مردم و آینده اقتصاد کشور، ناگزیرم نکاتی را تذکر بدهم. این نکات را البته پیش از این به نوعی به صورت خصوصی به دولتمردان مستقر تذکر داده‌ام، اما به دلیل مشاهده نکردن تغییر در رویه تصمیمات اقتصادی، به صورت عمومی آن‌ها را منتشر می‌کنم، شاید مؤثر افتد و گرهی از زندگی مردم بگشاید. همتی در این نوشته، روند پرحجم انتشار پول از سوی دولت در 4 ماه اول سال را نگران‌کننده و تورم‌زا تعریف کرده و رشد بی‌سابقه هزینه‌ها را مورد انتقاد قرار می‌دهد او افزایش 60 تا 100 درصدی قیمت کالا‌های اساسی را مورد توجه قرار داده و خواستار رسیدگی فوری به وضعیت نقدینگی و نحوه واگذاری ارز برای واردات کالا شد.