دو سیاست راهبردی جدید ایران

از سرگیری روابط با عربستان

به گزارش «ایرنا»، سید‌کمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی در گفت‌وگویی که به گفته الجزیره طی روزهای آینده به صورت کامل پخش خواهد شد، اظهار کرد: از اظهارات عربستان درباره دراز کردن دست دوستی به ایران استقبال می‌کنیم و آماده گفت‌وگو برای از سرگیری روابط با این کشور هستیم. به گفته وی ایران و عربستان دو کشور مهم در منطقه هستند و حل اختلافات آنها به یک تحول منطقه‌ای منجر خواهد شد.

او گفت که صحبت درباره ناتوی خاورمیانه یک تفکر سطحی است و عربستان هم تاکید کرده که این موضوع مطرح نیست. وزیر خارجه عربستان سعودی روز شنبه و پس از پایان اجلاس جده با حضور آمریکا و کشورهای عربی تاکید کرد دست این کشور همچنان به سمت ایران دراز است و ما خواهان برقراری روابط عادی با این کشور هستیم. فیصل بن فرحان افزود: مذاکرات با ایران مثبت است اما هنوز به هدف نرسیده است و امیدواریم در آینده شاهد تحولاتی باشیم. بن فرحان تصریح کرد راه حل های دیپلماتیک بهترین و تنها راه برای تعامل با ایران است.

مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای

رئیس شورای راهبردی روابط خارجی در ادامه گفت‌وگو با الجزیره تنها راه‌حل برای بحران‌های منطقه را تشکیل مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای برای حل اختلافات سیاسی و امنیتی دانست و تاکید کرد که قطر پیشنهادهای مهمی را درباره گفت‌وگوی منطقه‌ای ارائه کرده است و ما آمادگی خودمان را در این خصوص اعلام کرده‌ایم. ما برای برگزاری گفت‌وگوی منطقه‌ای از کشورهای مهم منطقه همچون عربستان، ترکیه، مصر و قطر دعوت می‌کنیم. خرازی در عین حال گفت که با هیچ‌کس درباره برنامه‌های موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای خود گفت‌وگو نخواهیم کرد، چرا که این امر به معنی تسلیم شدن است. به گفته او گفت‌وگوی مستقیم با واشنگتن زیر سایه دیوار بلند بی‌اعتمادی و سیاست‌های آمریکا دشوار است.

ایده مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای را نخستین‌بار محمد‌جواد ظریف وزیر خارجه سابق ایران در سال 1392 مطرح کرد و هدف آن را تنش‌زدایی و رسیدن به تعامل و همکاری با دولت‌های عربی خلیج فارس دانست. با وجود استقبال قطر، کویت و عمان در آن مقطع از این ایده، اما عربستان، امارات و بحرین به دلیل تحولات متاثر از بهار عربی در منطقه عملا واکنشی به این موضوع نشان ندادند و بعدها با شکل‌گیری توافق برجام، روابط ایران و عربستان قطع و در دوره ترامپ و متاثر از راهبرد فشار حداکثری تا مرز تنش فراگیر پیش رفت. به‌نظر می‌رسد طرح دوباره این ایده حول محور تنش‌زدایی کنونی میان بازیگران در منطقه و پیشرفت در مذاکرات ایران و عربستان از یکسو و گفت‌وگوهای تهران و ابوظبی از سوی دیگر می‌چرخد.

توانایی فنی ساخت بمب

سید‌کمال خرازی در ادامه گفت‌وگو با الجزیره درباره توانایی هسته‌ای ایران نیز گفت که طی فقط چند روز ما درصد اورانیوم غنی شده را از 20 به 60 رساندیم و رساندن آن به 90 درصد به سادگی انجام می‌شود. لذا بر هیچ کسی پوشیده نیست که ما توانایی فنی ساخت بمب اتم را داریم، اما تصمیمی در این خصوص نگرفته‌ایم. در همین خصوص محمد‌جواد لاریجانی دبیر سابق ستاد حقوق بشر نیز در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری گفت: طبیعتا ما مطابق فتوای رهبر انقلاب و شرع اجازه نداریم به دنبال تولید سلاح‌های کشتار جمعی از جمله سلاح اتمی برویم، اما اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم کسی نمی‌تواند جلوی ما را بگیرد. مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده‌اند که هیچ قصدی برای تولید سلاح هسته ای ندارند و تولید تسلیحات کشتار جمعی در دکترین این کشور جایگاهی ندارد. با این حال این دو اظهارنظر باعث طرح واکنش‌هایی در رسانه‌ها و فضای مجازی شده است. عمده رسانه‌های غربی و رسانه‌های فارسی‌زبان خارج‌نشین نوشتند که دو دیپلمات اسبق ایرانی از آمادگی این کشور برای ساخت بمب اتم خبر دادند. العربیه نیز با تیتر افزایش تنش در منطقه؛ تهدید تهران به تولید بمب اتم در ادعایی نوشت: مقامات ایرانی تنها به اظهارنظر پیرامون سفر بایدن بسنده نکردند و تنها دو روز پس از پایان سفر رئیس‌جمهوری آمریکا از خاورمیانه، جهان و منطقه را به تولید «بمب اتم» تهدید کردند.

پیش‌تر محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی 24 اسفند 1396 در مصاحبه با برنامه 60 دقیقه شبکه سی بی اس نیوز، مدعی شده بود «عربستان سعودی خواهان به دست آوردن هیچ سلاح اتمی نیست اما بدون تردید اگر ایران یک بمب اتمی بسازد، ما در اسرع وقت این کار را خواهیم کرد.» همزمان با آب و تاب رسانه‌ها نسبت به اظهارات خرازی و لاریجانی، «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین اتریش در پیامی توییتری به جنجال برخی رسانه‌ها درباره پیشرفت‌های هسته ای ایران واکنش نشان داد. او در این پیام توییتری نوشت: «برای اینکه دقیق باشیم، ایران مدت‌هاست در پاسخ به سیاست فشار حداکثری که توسط ترامپ آغاز و توسط بایدن ادامه یافت، اورانیوم را تا 60 درصد غنی سازی می‌کند.» اولیانوف در ادامه تاکید کرد: «اما عالی ترین مقام های ایران مدت‌ها پیش، به صراحت اعلام کرده اند که تهران تولید سلاح هسته ای را رد می‌کند.» مقام معظم رهبری در بیانات خود همواره بر حرمت و ممنوعیت سلاح هسته ای تاکید فرموده‌اند. ایشان در بیاناتی در شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در سال 1391 فرمودند:«جمهوری اسلامی ایران استفاده از سلاح هسته ای و شیمیایی و نظایر آن را گناهی بزرگ و نابخشودنی می‌داند. ما شعار «خاورمیانه عاری از سلاح هسته ای» را مطرح کرده ایم و به آن پایبندیم. این به معنی چشم پوشی از حق بهره برداری صلح آمیز از انرژی هسته ای و تولید سوخت هسته ای نیست. استفاده صلح آمیز از این انرژی، بر اساس قوانین بین‌المللی، حق همه کشورها است. من تاکید می‌کنم که جمهوری اسلامی هرگز در پی تسلیحات هسته ای نیست، و نیز هرگز از حق ملت خود در استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای چشم پوشی نخواهد کرد. شعار ما «انرژی هسته ای برای همه، و سلاح هسته ای برای هیچ‌کس است.» این بیانات رهبر معظم انقلاب باعث طرح مباحث گسترده‌ای در دولت دموکرات باراک اوباما شد و رئیس جمهور سابق آمریکا در سخنان خود در مجمع عمومی سازمان ملل که همزمان با بحبوحه مذاکرات هسته‌ای بود، به فتوای مقام معظم رهبری درباره سلاح هسته‌ای اشاره کرد و گفت که از این سخنان خشنود است.

رهبر معظم انقلاب همچنین در بیاناتشان در دیدار با خبرگان رهبری در بهمن 1399 فرمودند: «[غربی ها] می‌گویند ما با سلاح هسته ای مخالفیم، دروغ می‌گویند، این هم مساله شان نیست شاید بسیاری از آنها یا همه شان می‌دانند که ما دنبال سلاح هسته ای نیستیم، حتی با سلاح متعارف ما مخالفند، با امکانات دفاعی ما مخالفند. می خواهند مولفه‌های قدرت را از ایران بگیرند.»

با این حال، تحلیلگران هدف از اظهارات کمال خرازی و محمد‌جواد لاریجانی را فشار به غرب برای پذیرش شروط ایران در مذاکرات احیای برجام می‌دانند که در شرایط کنونی و با وجود گفت‌وگوهای ماه گذشته در دوحه قطر، با بن‌بست مواجه شده است.