رشد گردوخاک همزمان با افزایش دما و کاهش بارش

سحر تاجبخش، معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواشناسی کشور با اشاره به شعار سازمان هواشناسی جهانی مبنی بر هشدار سریع برای همه، اظهار کرد: در این راستا دستورالعمل‌های زیادی از جمله راه‌اندازی پیش‌بینی‌های تاثیر محور و راه‌اندازی سامانه هشدار سریع چند مخاطره‌ای از سوی این سازمان مورد تاکید قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه سازمان هواشناسی هشدارهای خود را به این سمت هدایت کرده، افزود: راه‌اندازی یک پایگاه داده ملی در سطح کشور برای پیش‌بینی‌های تاثیر محور ضروری و حیاتی است.

تاجبخش ادامه داد: داده‌های سازمان هواشناسی مرتبط با وضع هوا و اقلیم است و طی مراودات انجام شده با وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست توانستیم دسترسی‌هایی به داده‌ها و اطلاعات مرتبط با هیدرولوژی و کیفیت هوا داشته باشیم اما برای راه‌اندازی پیش‌بینی‌های تاثیر محور، دسترسی به داده‌های مرتبط با سازه‌های ناپایدار ضروری است تا اگر پیش‌بینی وزش باد شدید اعلام می‌شود، بدانیم این سازه‌های ناپایدار با چه مقدار باد و در کدام منطقه ممکن است فرو بریزند، یا اطلاعات مرتبط با موقعیت درختان فرسوده را باید داشته باشیم.

معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: بخاطر مساله تغییر اقلیم مردم انتظار پیش‌بینی‌های دقیق‌تر نقطه‌ای دارند و معرفی نقش عوامل اثر گذار بر پدیده‌ها لازم است تا دستگاه‌های متولی مدیریت بحران بتوانند اقدامات لازم را برای آن پیش‌بینی کنند.

رئیس سازمان هواشناسی در ادامه اظهار کرد: اگر بخواهیم یک پیش‌بینی تاثیر محور داشته باشیم باید تاثیر این گردوخاک را در حوزه بهداشت، سلامت و مدیریت منابع برق و آب بدانیم.

تاجبخش با اشاره به عوامل متعدد موثر در رشد فرکانس گردوخاک گفت: باید در سطح ملی و منطقه‌ای مدیریت جامع برای مقابله با این پدیده داشته باشیم چون تاثیرات اقتصادی و اجتماعی و در حوزه بهداشت و سلامت بسیار زیاد است.

وی در خصوص عوامل علمی مرتبط با تغییر اقلیم که در افزایش گردوخاک موثر است، اظهار کرد: سه عامل افزایش دما، کاهش بارش و افزایش تبخیر و تعرق عوامل اصلی در این پدیده محسوب می‌شوند.

معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: در سطح بین‌المللی، هیات بین‌الدول تغییر اقلیم IPCC مسئول پایش جهانی دما، بارش و سایر پدیده‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی است و این وظایف در 3 کارگروه پیگیری می‌شود که تولید اطلاعات علمی، ارائه روش‌های سازگاری، آسیب پذیری و مقابله با تغییرات اقلیمی از جمله اقدامات آن‌هاست.

به گفته تاجبخش، از سال 2021 روند تغییرات دما در دنیا افزایش یافته که دخالت‌های انسان در اتمسفر نقش تاثیرگذار بر افزایش کنونی دما گذاشته و می‌تواند شرایط بدتر شود.

وی خاطر نشان کرد: مدل‌های مختلف تغییرات دما در منطقه آسیا ارزیابی شده و نمودارهای تغییرات دما، تغییرات بارش و میزان تبخیر و تعرق در کشور طی 50 سال اخیر نشان می‌دهد روند دما افزایشی، روند بارش به صورت دهه‌ای کاهشی و روند تبخیر و تعریف نیز افزایشی بوده که عامل علمی و توجیه پذیر برای خشک شدن منابع آبی، از بین رفتن رطوبت و ایجاد مراکز گردوخاک در کشور محسوب می‌شود.

رئیس سازمان هواشناسی تاکید کرد: گسترش پدیده گردوخاک تا جایی پیش رفته که استان گیلان به عنوان مرطوب‌ترین استان کشور نیز بخاطر خشک شدن دریاچه آرال، با پدیده گردوخاک مواجه شده است.

معاون وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: روند افزایش دما به‌خصوص در قطب شمال محسوس است و اگر به سمت افزایش دمای بیشتر حرکت کنیم، در کشور ما نیز تاثیرات آن مشهود خواهد بود.

وی افزود: به لحاظ بارشی در منطقه استوایی افزایش قابل ملاحظه بارش پیش‌بینی می‌شود که این بارش‌ها عمدتا به‌صورت سیلابی خواهند بود که بخش‌های جنوبی کشور ما را نیز درگیر کرده است بنابراین طی سال‌های آینده شاید از لحاظ میزان بارش اختلاف چندانی نداشته باشیم و چه بسا در کشور بیشتر نیز شود اما به دلیل اینکه تیپ و نوع بارش‌ها تغییر می‌کند تخریب‌های آن‌ها بیش از فوایدشان خواهد بود.

تاجبخش تاکید کرد: اگر بارش‌ها به‌صورت مداوم و در صورت مناسب رخ دهد و بتوانیم جمع آوری کنیم می‌تواند به منابع آبی ما کمک کند اما اگر به‌صورت سیلابی باشد با توجه به اینکه ما در مدیریت زیر ساخت‌ها چندان خوب عمل نکردیم، کاربری‌های اراضی را تغییر داده‌ایم و در حوزه‌های مختلف تمهیداتی اندیشیده نشده است که این آب‌ها را جمع آوری کنیم، تخریب این بارش‌ها بیش از فوایدشان است.

رئیس سازمان هواشناسی کشور ادامه داد: اگر تغییرات دمایی یک درجه باشد از هر 10 رویداد دو مورد ممکن است به خشکسالی اکولوژیکی و خشکسالی منجر شود و اگر تغییرات دمایی به 4 درجه برسد 4.1 برابر از نظر رخداد، این پدیده‌ها افزایش پیدا می‌کند و از نظر شدت هم حدود یک درجه خشک تر می‌شود.

وی افزود: یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در سطح دنیا انجام می‌شود همکاری با سامانه مشاوره‌ای سازمان هواشناسی جهانی است که مرتبط با توفان گرد و خاک فعالیت می‌کنند. ابزارهایی که ما می‌توانیم به سمت پیدا کردن راهکارهای بهتر برای مقابله با گرد و خاک برویم تقویت شبکه پایش در سطح منطقه و کشور است.

تاجبخش ادامه داد: ما ایستگاهی در فیروزکوه داریم به عنوان ایستگاه هوای پاک که هوای آلوده در هر منطقه را با فیروزکوه مقایسه می‌کنند و تعدا این ایستگاه‌ها در سطح کشور باید بیشتر شود.

ضرورت حرکت جمعی مدیریتی برای افزایش تاب آوری اقلیمی در برابر توفان‌های گردوخاک 

وی در پایان تصریح کرد: ضرورت دارد با حرکت جمعی مدیریتی، تاب‌آوری اقلیمی در قبال توفان‌های گردوخاک را افزایش دهیم.

رئیس سازمان هواشناسی خاطر نشان کرد: از آنجایی که تاثیرات اقتصادی و اجتماعی توفان‌های شن زیاد است از دولت می‌خواهیم که برنامه عملی برای مقابله با آن تدوین شود.

گفتنی است، نخستین رویداد بین المللی روز جهانی مقابله با توفان های ماسه و گردوخاک پس از تصویب قطعنامه اخیر مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای نامگذاری 12 جولای یعنی 21 تیرماه به عنوان روز مقابله با توفان های ماسه و گردوخاک در پژوهشگاه هواشناسی کشور برگزار شد.

در این نشست رئیس سازمان های هواشناسی و مدیریت بحران کشور، دبیر ستادی ملی مقابله با گردوغبار، رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور، رئیس مرکز آسیا و اقیانوسیه برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا سازمان ملل متحد و رئیس مرکز منطقه ای سامانه های هشدار و ارزیابی توفان های ماسه و گردوخاک سازمان جهانی هواشناسی در آفریقا، خاورمیانه و اروپا درباره اهمیت توفان های گردوخاک و چالش های آن سخنرانی کردند.

همچنین در این جلسه رئیس گروه مطالعات دیپلماسی زیست محیطی وزارت امور خارجه، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وزارت بهداشت و رئیس انجمن هواویز و گردوخاک ایسلندی و عضو انجمن اتحادیه اروپا به چالش های توفان های ماسه و گردوخاک و ضرورت توجه به آن پرداختند.

این رویداد نخستین برنامه بین المللی مرتبط با مقابله با توفان های گردوخاک پس از تصویب قطعنامه اخیر مجمع عمومی سازمان ملل متحد در خصوص نامگذاری 12 جولای به عنوان روز بین‌المللی مقابله با توفان‌های ماسه و گردوخاک است.