ریشه‌های صعود و سقوط چیست؟
فردین آقابزرگی - کارشناس بازار سرمایه
در هفته‌های پایانی امسال شاهد روند رو به رشد بازار سرمایه بوده‌ایم؛ هرچند این روند صعودی در هفته چهارم اسفند در مسیر اصلاح قرار گرفت. با این وجود می‌توان این‌طور ادعا کرد که بازدهی کلی بازار در پایان سال مثبت بود. صعود شاخص کل از بهبود متغیرهای کلان اقتصادی همچون نرخ تورم، حجم نقدینگی، نرخ رشد حجم نقدینگی، انتشار خبر بهبود تعاملات میان ایران و عربستان و همچنین اختلاف قابل‌توجه میان بازدهی بورس با سایر بازارهای موازی در ماه‌های گذشته نشأت می‌گیرد. اقتصاد ما در سال‌های گذشته با تورم بی‌سابقه‌ای روبه‌رو بوده است. در برخی کشورها همچون آرژانتین و ترکیه، برای یک دوره زمانی تورم به محرکی برای رشد بورس بدل شد و در حال حاضر نیز این تورم و انتظار برای تداوم مسیر صعودی آن به محرک اصلی رشد بازار سرمایه ما تبدیل شده است.
بدون‌تردید بهبود تعاملات جهانی ایران تاثیر مثبت بسزایی بر عملکرد بسیاری از صنایع بورسی کشور دارد. البته بهبود این تعاملات در روزهای نخست به کاهش ارزش دلار و افت شاخص کل منتهی می‌شود، اما این روند ریزشی شاخص ادامه‌دار نخواهد بود؛ چراکه فضا برای عملکرد صنایع ریالی و به‌دنبال آن حتی صنایع صادراتی باز خواهد شد.
باوجود تمام نقاط قوتی که برای بهبود عملکرد بورس تهران مطرح شد، باید تاکید کرد همچنان ناملایماتی در مسیر فعالیت اقتصاد و بازار سرمایه مشاهده می‌شود. از جمله این ناملایمات می‌توان به سیاست‌گذاری غلط سیاست‌گذاران اشاره کرد. انتشار بی‌حدوحصر اوراق قرضه با هدف تامین بخشی از کسری بودجه دولت سیاستی است که در 2 سال اخیر اجرایی شده و لطماتی را به بازار بورس تهران تحمیل کرده است. افزایش نرخ بهره بانکی نیز دیگر اقدامی است که انتظار می‌رفت مانع بهبود شرایط بازار سرمایه شود؛ بنابراین می‌توان این‌طور ادعا کرد که سیاست‌گذاری دولت همچنان روند آتی بورس و بازدهی آن را تعیین می‌کند. باوجود تمام شاخص‌های منفی یادشده که بر عملکرد بازار سرمایه اثرگذار هستند، بازار سرمایه در قیاس با سایر بازارهای موازی از رشد عقب‌مانده بود و این صعود الزامی به‌نظر می‌رسید.
اگر سایر بازارهایی که از جذابیت سرمایه‌گذاری برخوردارند همچون مسکن، خودرو، طلا، دلار، لوازم‌خانگی، سایر کالاهای بادوام و... به نقطه اشباع سرمایه‌گذاری برسد، طبیعتا شاهد جابه‌جایی در فرآیند سرمایه‌گذاری خواهیم بود که بهترین محل برای جذب این سرمایه نیز بازار سرمایه
است. البته همچنان سایه‌ای از بی‌اعتمادی بر عملکرد بازار سرمایه وجود دارد. در چنین شرایطی هرگاه شاخص به مسیر صعود بازمی‌گردد، ترس از ریزش دوباره نیز میان فعالان کم‌تجربه زنده می‌شود. با این وجود شرایط کنونی با عملکرد بازار در سال 1399، قابلیت مقایسه ندارد. سطح P/E شرکت‌های بورسی در سال 1399 تا آستانه 38 درصد افزایش پیدا کرده بود، این در حالی است که نسبت P/E شرکت‌ها در حال حاضر حدود 6 تا 6.5 درصد برآورد می‌شود. تفاوت میان ارزش ذاتی و ارزش روز معاملاتی شرکت‌های بورسی در سال 1399 قابل‌توجه بود، این در حالی است که اختلاف یادشده در حال حاضر محدود برآورد می‌شود. البته در حال حاضر نیز نمی‌توان به رشد مستمر و بدون وقفه بورس تهران امید داشت؛ به‌بیانی دیگر اصلاح جزئی از بازار است و نباید نسبت به بروز این روند اصلاحی نگران بود. ارزش بازار ما در پیک خود 310 میلیارد تومان برآورد شده و در حال حاضر ارزش بازار باوجود رشد قابل‌توجهی که در طی روزهای داشته، کمتر از 8000 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود؛ بنابراین رشد کنونی بورس تهران با رشد آن در سال 1399 قابلیت قیاس ندارد و نباید واهمه‌ای از ریزش‌های سنگین در این بازار داشت