ریشه کنی فقر با کنترل تورم و حرکت به سمت رونق اقتصادی
تهران - ایرنا - مجتبی خداپرست پژوهشگر اقتصادی، فقر را به عنوان آسیب اجتماعی جدی و دارای ماهیتی چندگانه دانست و اظهار داشت: اثرات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی این پدیده، افزایش انواع مختلفی از آسیب اجتماعی را به دنبال دارد. در این میان رویکرد دولت برای ساماندهی اقتصاد، باید تمرکز بر آرام کردن فضای اقتصادی کشور یا به عبارتی کنترل تورم و حرکت به طرف رونق اقتصادی باشد.
فقر، همواره یکی از معضلات جامعه بشری به شمار می رود. این پدیده دردناک تاکنون نه تنها تحت کنترل درنیامده بلکه به طور مداوم با پیشرفت های جوامع بشری در عرصه های مختلف از جمله اقتصاد شدت یافته است. مطالعات اندکی برای اندازه گیری فقر از اوایل سده بیستم آغاز شده و این واژه به صورت های مختلفی تعریف شده و مفهوم آن در طول زمان و بر اثر تحولات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تغییر یافته است. این مقوله تنها شامل افرادی نیست که از نیاز مداوم و عمیق رنج می برند، بلکه افرادی را که در سطحی کمتری از استانداردهای قابل قبول در یک دوره زمانی زندگی کنند و از ارزش های اجتماعی محروم باشند، نیز در بر می گیرد.
توجه به ریشه فقر و مبارزه با آن امری ضروری به نظر می‌رسد و تا زمانی که این عوامل از میان نرود، فقر به شکل‌ها و قالب‌های گوناگون آن باز تولید خواهد شد. از این رو در 17 اکتبر 1897 میلادی گردهمایی به یاد قربانیان فقر، گرسنگی، خشونت و ارعاب و سرکوب و به ابتکار «ژورف ورزینسکی» روحانی فرانسوی لهستانی تبار در میدان حقوق و آزادی بشر در پاریس برگزار شد که پنج سال بعد سازمان ملل متحد در 1992 میلادی روز 17 اکتبر را به عنوان «روز جهانی مبارزه با فقر» نامگذاری کرد.
موضوع فقر در سال های گذشته در ایران هم از لحاظ نظری و هم از جنبه عملی، اهمیت خاصی یافته است و به همین دلیل ادبیات فقر، خط فقر و روش های اندازه گیری آن مورد توجه محققان، اقتصاددان ها و جامعه شناسان قرار گرفته است. در این میان پژوهشگر گروه اطلاع‌رسانی ایرنا با مجتبی خداپرست دکتری اقتصاد و پژوهشگر اقتصادی به گفت وگو پرداخته است. متن این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانیم.
*** ایرنا: در نوسانات اقتصادی، نخستین گروهی که متضرر می‌شوند، کدام اقشار هستند؟
** خداپرست: دستیابی به رشد اقتصادی و تلاش در جهت کاش نوسانات اقتصادی از اصلی ترین اهداف دولت ها است. حمایت از افراد و حقوق قانونی آنها مهمترین عنصر در کنش های اقتصادی محسوب می شود. همچنین حمایت و اطمینان افراد در خصوص حمایت دولت از داشته های آنها سبب ایجاد انگیزه برای سرمایه گذاری شده و به افزایش تولید و اشتغال در جامعه منجر می شود.
فعالان اقتصادی با مشاهده شرایط نامناسب اقتصادی به سرعت در صدد تبدیل دارایی های خود به دارایی های مطمئن یا انتقال آن به یک کشور دیگر می شوند و همین خود عاملی برای ایجاد موج منفی شده و دامنه بحران ها را گسترش می دهد.
سرمایه گذاری در هر صنفی تحت تاثیر مستقیم نوسانات اقتصادی و تورم قرار دارد. البته باید گفت تا زمانی که تورم قابل پیش بینی است، دیگر سرچشمه ناپایداری و بی اطمینانی وجود ندارد و می توان ریسک سرمایه گذاری را بازگو کرد. نوسانات و سیاست‌های ارزی سبب می شود تا عده‌ای صاحب درآمد انبوهی شوند، نرخ تورم نیز افزایش یافته و این موضوع گروه‌های پایین درآمدی را بیشتر متاثر می کند. این موضوع فقر را تعمیق بخشیده و افزون بر آن نابرابری را نیز افزایش داده و شکاف درآمدی را نیز افزایش می دهد.
*** ایرنا: چه ارتباطی میان فقر با افزایش ناهنجاری های اجتماعی وجود دارد؟
** خداپرست: بدون شک اثرات منفی بلند مدت و میان مدت نوسانات اقتصادی بر ایجاد اشتغال زیاد است. بیکاری میتواند باعث بروز انحرافات، جرم یا فساد در جامعه شود، از این رو برخی از جامعه شناسان از بیکاری به عنوان عامل اصلی نابودی نظم وجودی و اجتماعی یاد میکنند که میتواند همبستگی و همدلی را در جامعه از میان ببرد. از طرف دیگر باید خاطرنشان کرد که بیکاری به عنوان یکی از ریشههای اصلی بزهکاری و کج‌روی افراد در جامعه به شمار می رود، زیرا بیکاری باعث می شود که فرد برای گذران اوقات خود به مرور زمان به دام انواع کج‌رویهای اجتماعی کشیده شود. وقتی بخش مولد جامعه که همان جوانان هستند، انگیزه خود را بر اثر افزایش فقر از دست بدهند در بلندمدت رشد اقتصادی در کشور کاهش می یابد و فقر در کشور نیز تشدید می‌شود و یک دور باطل در اقتصاد کشور به وجود می‌آید. به دنبال کوچک شدن طبقه متوسط و گسترش فقر، بخش عمده‌ای از نیازهای جامعه نیز به مسایل معیشتی و پایه‌ای تغییر پیدا می‌کند.
***ایرنا: دلیل فقیرتر شدن جامعه چیست؟ برخی دلیل مشکلات اقتصادی را تحریم می‌دانند که فضای اقتصاد را تحت تاثیر قرار داده و برخی دیگر معتقدند، تحریم‌ها اثر کمتری دارد و سیاستگذاری‌های نادرست عامل اصلی است؟
** خداپرست: تهدید به توقف روابط اقتصادی، تجاری و مالی از جمله اهداف دولت کشور تحریم کننده است. در سال های اخیر به دنبال جریان انرژی هسته ای، آمریکا توانست متحدانی در میان سایر کشورهای اروپایی برای تحریم های مالی و تجاری علیه ایران پیدا کند و شدت تحریم های گذشته را نیز افزایش دهد. همین امر باعث شد تا در داخل، مشکلات اخیر اقتصادی ناشی از تحریم های اقتصادی دانسته شود. تورم از مهمترین متغیرهای کلان اقتصادی است که مردم تاثیرات آن را به صورت مستقیم و سریع می بینند. تحریم و تورم از عوامل مختلفی از جمله حجم نقدینگی است که فشار تقاضا تحت تاثیر قرار می گیرد. بخش عظیمی از اشتغال در بخش های داخلی کشور صورت می گیرد و ارتباط کمی به روابط اقتصادی خارجی کشور دارد. تحریم‌های بین‌المللی نیز در افزایش هزینه‌های خانوار و افزایش فقر در جامعه موثر است. به هرحال اگر صادرات ایران محدود شود در آن صورت با تعطیلی بخش های مختلف نیروی کار بیکار می شوند و احتمال دارد، نرخ بیکاری بالا رفته و فقر نیز افزایش پیدا کند.
در واقع باید گفت تحریم‌ها باعث کاهش سرمایه‌گذاری داخلی و جذب سرمایه خارجی می‌شود و همچنین تحریم‌ها موجب آسیب دیدن رشد اقتصادی و کاهش ارزش ریال خواهد شد. در این راستا دولت باید تلاش کند که با تشویق خودکفایی، مشکلات ناشی از تحریم‌ها را کمتر کند. بهره‌برداری منابع داخلی یکی از شیوه‌هایی است که با استفاده از آن ضمن تقویت با انباشت منابع مالی خرد، کارآفرینی و پیوند با صنایع، زمینه‌های رشد اقتصاد، اشتغال، کاهش فقر و تولید ثروت نیز فراهم شده و از این طریق، بیکاری و فقر کاهش خواهد یافت.
در همین راستا، ایجاد بنگاه‌های کوچک و متوسط بومی برای بهره‌برداری از ظرفیت‌ها و برنامه‌ریزی دقیق برای به‌کارگیری نیروی انسانی متخصص و کم‌تجربه در قالب گروه‌های مختلف با روحیه کار تیمی و ترکیب دانشی متنوع در بخش‌های مربوطه گام مهمی در زمینه اشتغال‌زایی، تسهیم درآمد و رشد صادرات غیر نفتی است.
*** ایرنا: سیاستمداران، جامعه شناسان و اقتصاددانان همواره در جست‌وجوی راهکارهایی برای حل مشکلات هستند آیا می‌توان راهکاری برای کاهش فقر ارایه داد؟
** خداپرست: دولتمردان باید توانمندی افراد نیازمند را افزایش دهند یعنی ابزارها، مهارت‌ها و امکان‌های عمل و حضور در صحنه‌های اقتصادی و اجتماعی را فراهم کنند تا افراد به مراتب انتخابگری رهنمون شوند و خود متولی فقرزدایی شوند و اینگونه از عواید رشد اقتصادی منتفع شود.
*س_برچسب‌ها_س*