زمان گفت‌وگوی ایران و شورای همکاری

دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس تاکید کرد که نشست منامه در سایه تحولات منطقه‌ای، به‌ویژه پس از دو حمله‌ای که قطر از سوی ایران و اسرائیل شاهد بود، برگزار می‌شود. ایران در 23 ژوئن 2025 حمله‌ای موشکی به چند پایگاه آمریکایی، از جمله پایگاه هوایی العدید در قطر انجام داد، که این حمله پاسخ به حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران بود. در 9 سپتامبر 2025، اسرائیل با هواپیماهای جنگی به دوحه حمله کرد و مقر اعضای هیات مذاکره‌کننده «حماس» را هدف قرار داد؛ رخدادی که باعث شد شاهد نوعی همسویی دیپلماتیک و سیاسی میان ایران و دولت‌های عرب خلیج فارس باشیم.

جاسم محمد البدیوی پیش‌تر 25 آبان در تماس تلفنی با وزیر امور خارجه ایران در خصوص موضوعات مورد علاقه و آخرین تحولات منطقه گفت‌وگو کرد. همراستا با این تحولات و توسعه ارتباطات و افزایش تماس‌ها میان ایران و اعضای شورای همکاری خلیج فارس، عباس عراقچی روز یکشنبه با سعود الساطی، معاون وزارت خارجه پادشاهی سعودی و هیات همراه در تهران دیدار کرد. در این دیدار، راه‌های تقویت روابط دوجانبه و تبادل دیدگاه‌ها درباره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مورد اهتمام مشترک بررسی شد. پیش از این دیدار هم مقامات دو طرف در قالب تماس‌های منظم و نامه‌نگاری بر تقویت روابط تاکید کردند.

تجاوزات اسرائیل علیه خاک ایران و قطر، نوعی از ادراک مشترک را میان سران و رهبران دو سوی خلیج فارس شکل داده است. فرصتی که دو طرف باید آن را غنیمت شمرده و بر اساس تجربیات تلخ چند دهه گذشته نسبت به پایه‌گذاری یک رابطه باثبات و مهم‌تر از آن همکاری‌جویانه اهتمام ویژه‌ای به خرج داده و خود را برای حل و فصل مشکلات و معضلات دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی آماده کنند.

امروز دو طرف با طیفی از موضوعات از جمله تغییرات اقلیمی، تهدیدهای نوظهور و عدم قطعیت‌های اقتصادی مواجه هستند که غلبه بر این چالش‌ها جز از مسیر مشارکت چندجانبه و پشت سرگذاشتن اختلاف‌نظرها ممکن نیست. رسیدن به این چشم‌انداز نیازمند ذهنیت‌های به روز‌شده و بیرون‌آمده از قالب‌های سنتی و کلیشه‌ای و ترسیم یک نقشه راه جدید و توسعه‌گرایانه است. از این منظر است که دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس، در گفت‌وگو با شبکه سعودی «العربیه» اعلام کرد سران کشورهای عضو چهارشنبه 12 آذر در این نشست مشارکت‌های راهبردی جهانی را بررسی می‌کنند.

جاسم البدیوی گفت رهبران کشورهای عضو درباره ایجاد سامانه دفاعی یکپارچه در برابر حملات موشکی و همچنین کار برای ایجاد گنبد موشکی مشترک به‌منظور حفاظت از کشورهای عضو گفت‌وگو خواهند کرد. چهل‌وششمین نشست شورای همکاری خلیج فارس همچنین فرصتی مهم برای بررسی پرونده‌های مهم، از جمله همگرایی اقتصادی و لجستیکی، حمایت از پروژه‌های مشترک در خلیج فارس و دریای سرخ است. این هشتمین بار است که بحرین از زمان تاسیس شورای همکاری در 25 مه 1981، میزبان نشست‌های سران خلیج فارس است. از صبح روز چهارشنبه، ورود سران به منامه آغاز شد. غیبت سران امارات و قطر و مشارکت سلطان عمان در اولین حضور بلندپایه یک سلطان عمان پس از حدود چهارده سال، از حواشی قابل‌توجه این نشست بود. همچنین حضور برخی مقامات خارجی از جمله نخست‌وزیر ایتالیا از دیگر نکات این نشست بود که دستیابی به توافقی تحت نظارت آژانس در مورد برنامه هسته‌ای ایران را امری بسیار مهم عنوان داشت.

در سال‌های گذشته، نشست‌های سران خلیج فارس میزبان رهبران مختلفی بوده‌اند؛ از جمله: رجب طیب اردوغان، شی جین‌پینگ، ترزا مِی، فرانسوا اولاند و محمود احمدی‌نژاد. در این نشست طرفین با محکومیت حملات اسرائیل به قطر، حمله به یک عضو شورای همکاری را حمله به همه اعضا دانستند. تاکید بر راه‌حل دو دولتی برای فلسطین و همچنین حل مسالمت‌آمیز مسائل و مشکلات با همسایگان از دیگر محورهای مهم سخنرانی سران عربستان، کویت، عمان و بحرین در این نشست بود. تلاش‌های کشورهای عضو برای مشارکت در فروم‌های بین‌المللی به‌عنوان بخشی از متنوع‌سازی چشم‌اندازهای اقتصادی از تحولات پیش روی مهم شورا در طول سال‌های گذشته بوده است. امضای توافق‌نامه‌های تجارت آزاد با کشورهای جهان و مناطق مختلف از جمله با چین، اتحادیه اروپا، آ. سه. آن، اوراسیا، آسیای مرکزی، کارائیب و همچنین با برخی کشورها مانند پاکستان، نیوزیلند، کره‌جنوبی و بریتانیا بخشی از این تغییر جهت و همسویی بین‌المللی است. از این منظر است که فرصت‌های ایران و همسایگان عرب خلیج فارس برای رقم زدن فصل نوینی از همکاری‌های منطقه‌ای برجسته است.

به‌رغم پایداری برخی اختلاف‌نظرها، از جمله ادعاهای واهی امارات درخصوص جزایر ایرانی و میادین نفت و گاز، اما دو طرف نشان داده‌اند که وزن همکاری‌ها سنگین‌تر است. از زمان احیای روابط دیپلماتیک ایران و عربستان، زمینه‌ها برای توسعه روابط حداقلی در بعد سیاسی گسترش قابل‌توجهی پیدا کرده است. این توسعه روابط در فضای عدم‌قطعیت‌ها پس از جنگ 12روزه در منطقه هم قابل‌توجه است. اما بخش بنیادی‌تر و شاید مغفول‌تر این تغییر رویکرد، پیش‌تر در سند چشم‌انداز امنیت منطقه‌ای شورای همکاری خلیج فارس منتشره در مارس 2024 بازتاب پیدا کرده بود؛ سندی که حکم نقشه راه بازیگران شورای همکاری در یک جهان متنوع و متکثر با عدم قطعیت‌های راهبردی را دارد.

بر اساس این سند «چشم‌انداز شورا برای امنیت منطقه‌ای» چارچوب‌بندی شده است. این سند 15صفحه‌ای برای نخستین بار تلاش می‌کند دیدگاه و رویکرد جمعی شش عضو را درباره تهدیدها، فرصت‌ها و مسیر عمل مشترک اعضا بازتعریف کند. یکی از محورهای کلیدی این سند، گسترش شراکت‌های منطقه‌ای است که نقطه تحول این سند به‌ویژه در ارتباط با ایران است که بر گسترش شراکت‌های منطقه‌ای با همسایگان و سازمان‌های منطقه‌ای تاکید کرده است.