زنگ خطر زمین برای کرمانشاه
کرمانشاه - ایرنا - پدیده «فرو نشست زمین» به عنوان یکی از تبعات اصلی خشکسالی که زیرپای بسیاری از استان‌های کشور را خالی کرده این روزها در بخش‌هایی از استان کرمانشاه نیز مشاهده می‌شود و زنگ خطر این پدیده را در این استان نیز به صدا در آورده است.
به گزارش ایرنا، بر اساس اعلام سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی به غیر از گیلان، تمام استان‌های کشور یا با پدیده فرو نشست زمین روبه رو شده‌اند و یا در آستانه آن قرار دارند.
تاکنون بسیاری از استان‌های کشور همچون اصفهان، همدان، یزد، بوشهر، هرمزگان، تهران، مرکزی، خراسان های شمالی، رضوی و جنوبی و گلستان با پایین رفتن سطح وسیعی از زمین یا همان فرو نشست روبه رو شده‌اند و یا حتی شاهد ایجاد حفره های بزرگی در دل زمین تحت عنوان «فرو چاله» بودند.
زمین شناسان برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی و خشکسالی های پیاپی را دلیل اصلی بروز این پدیده عنوان می‌کنند؛ موضوعی که در سال های اخیر کارشناسان نسبت به بروز آن در کرمانشاه نیز هشدار داده اند.
بر اساس آمار های اعلام شده 500 دشت دارای آب شیرین کشور از نظر فرو نشست زمین به وضعیت بحرانی رسیده‌اند که از این آمار 18 دشت در استان کرمانشاه قرار دارد.
سالانه یک میلیارد و 300 میلیون متر مکعب آب وارد منابع زیرزمینی کرمانشاه و در مقابل یک میلیارد و 400 میلیون متر مکعب از این منابع برداشت می شود؛ یعنی سالانه 100 میلیون مترمکعب اضافه برداشت است.
آخرین برآوردهای صورت گرفته توسط شرکت آب منطقه ای نشان می دهد که سالانه یک میلیارد و 300 میلیون متر مکعب آب وارد منابع زیرزمینی کرمانشاه و در مقابل یک میلیارد و 400 میلیون متر مکعب از این منابع برداشت می شود؛ یعنی سالانه 100 میلیون مترمکعب اضافه برداشت است.
2 دشت با شرایط فوق بحرانی
به گفته مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه، نه تنها تمام دشت های این استان از نظر برداشت آب‌های زیر زمینی بحرانی هستند بلکه 2 دشت «روانسر، سنجابی» و «شیان و حسن آباد» وضعیتی فراتر از بحرانی را تجربه می‌کنند.
«علیرضا شهلایی» در گفت و گو با خبرنگار ایرنا هشدار داد که پایین رفتن سطح آب های زیر زمینی در کرمانشاه به حدی بحرانی شده که احتمال بروز پدیده فرونشست در این استان جدی است.
سال آبی گذشته در مجموع 297 میلیمتر باران در سطح این استان بارید که نسبت به سال قبل 34 درصد کاهش داشت و در نهایت منجر به کاهش 60 درصدی روان آب‌ها و کاهش 70 درصدی آب چشمه‌ها در کرمانشاه شد.
به گفته شهلایی هر چند فعلا از نظر تامین آب شرب مشکلی وجود ندارد اما وضعیت منابع آبی استان بحرانی است.
وی در این رابطه گفت: در استان کرمانشاه 12 سد مخزنی با ظرفیت یک میلیارد و 350 میلیون متر مکعب وجود دارد که ذخیره آنها اکنون به 727 میلیون متر مکعب یعنی 54 درصد رسیده است.
بسیاری از دریاچه های و تالاب های استان همچون دریاچه های «یاوری»، «روانسر»، «نژیوران» و «میله‌سر» و بخش هایی از رودخانه های مهم همچون «گاماسیاب»، «مرگ»، «قره سو»، «رازآور» و «راوند» خشک شدند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کرمانشاه افزود: همچنین بسیاری از دریاچه ها و تالاب های استان همچون «یاوری»، «روانسر»، «نژیوران» و «میله‌سر» و بخش هایی از رودخانه های مهم همچون «گاماسیاب»، «مرگ»، «قره سو»، «رازآور» و «راوند» خشک شدند.
برداشت بی روبه از آب‌های زیر زمینی
شهلایی به برداشت‌های بی‌روبه از منابع آب زیر زمینی به عنوان دیگر عوامل بحرانی شدن دشت‌ها اشاره کرد و گفت: متاسفانه برخی از کشاورزان بر خلاف قانون اقدام به کشت محصولات پر آب بر همچون برنج می کنند که منجر به تخلیه آب های زیر زمینی می شود.
براساس برآوردهای شرکت آب منطقه ای در استان کرمانشاه حدود 17 هزار حلقه چاه وجود دارد که پنج هزار حلقه آن غیرمجاز است؛ نه تنها هیچ محاسبه دقیقی از برداشت آب از چاه های غیرمجاز وجود ندارد بلکه هنوز هم کنتور هوشمند بر روی بسیاری از چاه های مجاز نصب نشده که همین موضوع امکان تخلف و اضافه برداشت را برای کشاورزان متخلف آسان می کند.
مدیرعامل این شرکت توضیح داد: در راستای مقابله با اضافه برداشت از منابع آب زیر زمینی برخورد جدی با چاه های غیر مجاز و نصب کنتورهای هوشمند را به صورت ویژه در دستور کار قرار داده و تاکنون بسیاری از چاه های غیر قانونی را تخریب کرده ایم.
علاوه بر آب منطقه سازمان جهاد کشاورزی نیز موظف شده است که در راستای مدیریت منابع آب و مقابله با اضافه برداشت از منابع آب زیر زمینی دست به اقدام بزند؛ به نحوی که سازمان جهاد کشاورزی اعلام کرده است که کشت محصولات پرآب‌بر از جمله برنج در استان ممنوع است و در صورت مشاهده با همکاری دستگاه قضایی برخورد خواهد شد.
آثار فرونشست
هر چند برنامه‌های ضربتی برای جلوگیری از اضافه برداشت از منابع زیرزمینی مفید خواهد بود اما آنطور که از شواهد پیداست پدیده فرو نشست زمین از تصمیمات مدیران در کرمانشاه جلوتر ایستاده و آثار خود را در دشت های این استان نمایان کرده است.
چندی پیش «سیدمهران وحدتی» مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای استان کرمانشاه در گفت و گویی اعلام کرد که شواهد فرونشست زمین در چاه‌های محدوده آبخوان‌های دشت مطالعاتی روانسر سنجابی مشاهده شده که در صورت تدام می‌تواند این محدوده را با مشکلاتی مواجه کند.
آب های زیر زمینی در برخی از نقاط دشت کرمانشاه از جمله محدوده شرق این شهر با افت 37 متری روبه رو است که این موضوع احتمال بروز پدیده فرو نشست در این منطقه را تشدید می کند.
همچنین بر اساس مقاله ای پژوهشی که در سال 1394 توسط محققان دانشگاه‌های رازی و خوارزمی با استفاده از آمار 22 ساله چاه ها منتشر شد، آب های زیر زمینی در برخی از نقاط دشت کرمانشاه از جمله محدوده شرق این شهر با افت 37 متری روبه رو است که این موضوع احتمال بروز پدیده فرو نشست در این منطقه را تشدید می کند.
یک تهدید ملی
با این حال امروز پدیده فرو نشست زمین به عنوان یک بحران جدی نه تنها کرمانشاه بلکه تمام کشور را تهدید می کند و باید به زودی منتظر بروز بحرانی جدی در این زمینه باشیم.
«هدایت فهیمی» پژوهشگر حوزه منابع آبی در اظهار نظری در این رابطه گفته است: به ازای هر 10 متر پایین رفت آب، خاک هم سه تا 10 سانتی متر نشست می‌کند؛ این در حالی است که سطح افت آب چاه‌ها در بسیاری از مناطق کشور حتی تا 200 متر نیز می رسد.
وی توضیح داد: به واسطه بروز پدیده فرو نشست، دیگر جایی برای ذخیره آب در زیر زمین وجود ندارد و اگر سالیان متمادی بارندگی بسیار زیادی اتفاق بیافتد، عملا تاثیری بر زندگی و تامین آب شرب نخواهد داشت، چرا که با جاری شدن سیلاب‌های سطحی، این آب به‌طور طبیعی به مناطقی هدایت می‌شود که هیچ استفاده درستی از آن نخواهد شد. کما این‌که در ترسالی 98 و 99 کویر لوت به دریاچه‌ای بزرگ از آب شور تبدیل شد که نه تنها استفاده‌ای برای طبیعت نداشت بلکه موجب خساراتی هم به مناطق پیرامون خود شد.
میانگین فرونشست زمین در دشت‌های ایران به طور متوسط 30 سانتمتر است که این آمار در برخی از دشت ها حتی به 54 سانتی متر نیز می رسد.
بر اساس اعلام دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها میانگین فرونشست زمین در دشت‌های ایران به طور متوسط 30 سانتمتر است که این آمار در برخی از دشت ها حتی به 54 سانتی متر نیز می رسد.
پیش از این بالاترین رکورد فرونشست در کره زمین 32 سانتیمتر متعلق به ایالت نیومکزیکو بود؛ که ایران در مدت 2 دهه‌ای که از قرن 21 می‌گذرد 2 بار این رکورد را یکی در سال 2010 در تهران با 36 سانتیمتر و بار دوم در سال 2015 بین دشت فسا و جهرم با 54 سانتیمتر شکست.
تهدیدات فرونشست
«امیر اکبری گرکانی» دکترای ژئوتکنیک در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، در رابطه با پیامدهای پدیده فرونشست زمین توضیح داد: قطعا موضوع فرونشست علاوه بر از بین بردن منابع آبی زیر زمینی و آسیب به دشت‌ها، بر ساخت و سازها در سال‌های آینده تاثیر خواهد داشت.
وی افزود: حتی شریان‌های حیاتی مثل خطوط انتقال نیرو و لوله‌های گاز رسانی و ریل‌های راه آهن هم تحت قرار خواهند گرفت. به طور مثال ممکن است زیر یک دکل انتقال برق خالی شده و کل برق یک منطقه از مدار خارج شود. فرونشست‌ها در مناطقی در حال رخ دادن است که پروژه‌های حیاتی داریم.
راه مقابله با فرونشست زمین
به عقیده فهمی پژوهشگر حوزه منابع آبی، تنها راه جلوگیری از اضافه برداشت و فرو نشست زمین، تغییرات در بخش کشاورزی، تغییر الگوی کشت و جایگزین کردن بعضی از مشاغل است.
وی در این رابطه توضیح داد: دولت وظیفه دارد با تغییر کشاورزی در این مناطق بحرانی مشاغلی مانند بوم گردی یا صنایع دستی یا کشت گلخانه‌ای را حمایت کند. باید گیاهانی پرورش دهیم که آبیاری کم ولی ارزش اقتصادی بالایی دارند.
«رضا مکنون» استاد دانشگاه امیرکبیر و پژوهشگر آب و محیط زیست در اظهار نظری در رابطه با راهکارهای مقابله با فرونشست زمین و پیامدهای آن چنین گفته است: با توجه به وزن سنگینی که در شهرهای بزرگ به زمین تحمیل می‌شود، در دشت‌های اطراف آنها نباید اجازه ساخت و ساز داده شود و کاربری این مناطق و نوع کشاورزی آن باید تغییر کند.
با تمام این اوصاف فرونشست زمین در استان کرمانشاه به نسبت دیگر استان ها هنوز به مرحله ای غیر قابل جبران نرسیده است و می توان با اصلاح جدی الگوی کشاورزی و مدیریت درست منابع آبی از بحرانی تر شدن اوضاع جلوگیری کرد؛ از این روز سازمان های مربوطه باید به صورت جدی تر در این زمینه اقدام کنند.
به گزارش ایرنا؛ کرمانشاه استانی پهناور در غرب ایران با 25 هزار کیلومتر مربع مساحت، یکی از استان‌های مهم از حیث کشاورزی و منابع طبیعی محسوب می‌شود به طوریکه 70 درصد مساحت استان را عرصه‌های منابع طبیعی با بیش از 527 هزار هکتار جنگل و یک میلیون و 192 هزار هکتار مرتع تشکیل داده است.
استان کرمانشاه دارای سه منطقه حفاظت شده شامل منطقه حفاظت شده بیستون که 54 هزار هکتار است، بوزین و مرخیل در پاوه 23 هزار هکتار و قلاجه هم حدود 43 هزار هکتار است.
یک پناهگاه حیات وحش بیستون نیز در منطقه ورمنجه در جاده سنندج وجود دارد و در مجموع استان کرمانشاه دارای چهار منطقه شکار و تیراندازی ممنوع به مساحت 161 هزار هکتار است.
استان کرمانشاه 2 میلیون نفر جمعیت ساکن در 14 شهرستان، 31 بخش، 32 شهر، 86 دهستان و 2 هزار و 595 آبادی دارد و 2.4 درصد جمعیت کشور در این استان سکونت می کنند که از این تعداد 75 درصد در نقاط شهری و 25 درصد در نقاط روستایی زندگی می کنند.
*س_برچسب‌ها_س* *س_پرونده خبری_س*