سرانجام مبهم اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده

اجرای طرح گردشگری در تنها جزیره ایرانی دریای خزر از اصلی‌ترین مطالبات مردم و مسوولین گلستان در دهه‌های اخیر بود که بالاخره سال 93 در سفر استانی هیات دولت به گلستان تصویب شد.

با امضای قرارداد بین استانداری گلستان و سازمان حفاظت از محیط زیست، تحقق آرزوی دیرینه مردم استان وارد فاز جدیدی شد و با زدن کلنگ عملیات اجرایی این طرح در سال 97 تکاپو و تقلا برای اجرای مصوبه دولت آغاز شد.

پس از مراسم افتتاحیه این پروژه کش و قوس میان حامیان محیط زیست و مدیران اجرایی گلستان آغاز شد که در نخستین گام و با پیگیری های تشکل‌های محیط زیست، مساحت طرح گردشگری در آشوراده از 380 هکتار به 38 هکتار کاهش یافت.

در طرح جدید قرار شد، کل طرح گردشگری در 38 هکتار اجرا شود و فقط 22 هکتار آن به صورت زون متمرکز گردشگری در مجاورت بافت مسکونی و متروک فعلی آشوراده قرار داشته باشد تا به آسیبی به این زیستگاه وارد نشود.

همزمان با عملیات اجرایی توسط سازمان همیاری شهرداریهای گلستان، علاقه‌مندان محیط زیست با طرح شکایت های متعدد از مدیران استان و محیط زیست کشور، خواستار توقف اجرای این طرح شدند.

در این بازه زمانی مدیران گلستان با هدف شتاب دادن به روند انتقال مصالح به جزیره، یک سایت پشتیبان را در اراضی ساحلی بندرترکمن انتخاب و جاده‌ای به طول 700 متر و عرض 10 متر به سوی خلیج گرگان احداث کردند تا با پهلوگیری شناور در خلیج گرگان، انتقال مصالح به آشوراده تسهیل شود اما با دستور مراجع قضایی ادامه ساخت این جاده متوقف شد.

در یک سال گذشته و پس از صدور دستور توقف جاده دسترسی، شکایت حامیان محیط زیست همچنان ادامه داشت تا اینکه در خرداد امسال معاونت قضایی دادستان کل کشور دستور توقف کامل طرح گردشگری آشوراده را صادر کرد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان در گفت و گو با ایرنا، استفاده از ظرفیت‌های گردشگری آشوراده برای اهالی گلستان را یک حق طبیعی و قابل احترام دانست و گفت: در همین راستا تمام مجوزهای صادره محیط زیست برای طرح گردشگری این جزیره معتبر بوده و محیط زیست به آنها پایبند است.

محمدرضا کنعانی اظهار داشت: در سال 97 مجوز ساخت سایت پشتیبان و احداث جاده دسترسی به خلیج گرگان صادر شد که در ادامه با طرح شکایت و اعتراض تشکل‌های محیط زیستی، این مجوز دوباره در سازمان مرکزی مورد بررسی قرار گرفت.

وی افزود: در بررسی های بعدی، سازمان مرکزی صدور این مجوز را خارج از اختیار استان دانست و توقف پروژه ساخت جاده دسترسی در سایت پشتیبان را خواستار شد که مدیران استان نیز به آن تمکین کردند.

کنعانی گفت: برای رسیدن به نتیجه قطعی و نهایی مقرر شد تصمیم گیری در مورد اجرای طرح گردشگری و ساخت جاده پشتیبان جزیره آشوراده به ستاد ملی و مدیریت تالاب های کشور محول شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان به برخی ویژگی های طرح گردشگری جزیره آشوراده اشاره کرد و گفت: در این طرح امکان حضور گردشگر 500 به صورت روزانه و 80 نفر به صورت بیتوته (خواب شبانه) فراهم خواهد شد.

وی گفت: همچنین برای سهولت تردد گردشگران به جزیره آشوراده، پارسال اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان با افزودن اسکله پانتومی (سیار) به اسکله فعلی بندرترکمن برای آسان شدن تردد مسافران موافقت کرد.

سیدرضا هاشمی نژاد از فعالان محیط زیست شهرستان ساحلی بندرترکمن به اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده اشاره کرد و گفت: پروژه مورد نظر فعلی دستاوردی به جز تخریب زیستگاه ارزشمند این جزیره به عنوان بخشی از تالاب بین‌المللی میانکاله ندارد و تلاش برای ساخت سازه های جدید موجب برهم زدن آرامش پرندگان پیرامون آن خواهد شد.

وی گفت در صورت ساخت و ساز هرگونه سازه در منطقه 22 هکتاری مود نظر، امنیت غذایی و آرامش زیستمندان به خطر می‌افتد و دیگر نمی توان مطمئن بود که در سال های آینده امکان میزبانی از این پرندگان وجود داشته باشد.

این فعال محیط زیستی گفت: برای تحول در جزیره آشوراده باید بر انجام فعالیت های بوم‌گردی با تکیه بر ظرفیت‌های موجود در جزیره تمرکز کرد.

هاشمی ادامه داد: منازل روستاییان این جزیره ظرفیت بزرگی برای اجرای طرح های بوم گردی همسو با محیط زیست و منابع طبیعی است و در صورتی که طرح جامعی در این خصوص ارایه شود بومیان و علاقه‌مندان حیات وحش و محیط زیست از آن حمایت خواهند کرد.

وی اظهار داشت: اجرای طرح های پرنده نگری محدود و گشت زنی های دریایی مدیریت شده نیز علاوه بر اشتغال زایی، بوم‌سازگان های جزیره را از گزند دست اندازی محفوظ می دارد.

مجید خدیور یکی از اهالی ساکن روستاهای حاشیه خلیج گرگان نیز گفت: جزیره آشوراده به دلیل نبود زیرساخت دچار عقب‌ماندگی شده که با نگاه توسعه محور دولت تدبیر و امید و اجرای طرح های گردشگری مورد نظر، به روزهای اوج و شکوه سابق باز خواهد گشت.

وی بیان کرد: با وجود ظرفیت های بالقوه فراوان آشوراده، هنوز زیرساخت‌های مورد نیاز توسعه این صنعت در بندرترکمن فراهم نشده که باید با فراهم آوردن ملزومات گردشگری، درآمدهای حاصله از صنعت توریسم این شهر را افزایش داد.

استاندار گلستان هم گفت: اجرای طرح گردشگری آشوراده با رعایت همه الزامات محیط زیستی از پروژه های مهم و تاثیرگذار استان است.

هادی حق شناس بیان کرد: اجازه نمی دهیم هیچ طرح ملی در گلستان بدون پیوست محیط زیستی اجرا شود و در نتیجه آن محیط زیست دچار آسیب گردد.

وی افزود: اگر چه آمار بیکاری، طلاق و بزهکاری در گلستان بالا است و اجرای این گونه طرح ها، موجب کاهش مشکلات خواهد شد اما بدون تردید در گلستان هیچ کاری بدون پیوست زیست محیطی انجام نمی شود.

حق شناس ادامه داد: همه استانداردهای محیط زیست برای اجرای طرح ها باید رعایت شود اما ارایه استانداردهای متفاوت، منطقی و پذیرفتنی نیست.

با این حال، مدیرعامل سازمان همیاری و شهرداری استان گلستان و مجری طرح احداث زیرساخت گردشگری آشوراده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا دلیل تعویق در اجرا شدن این طرح را مسائل مالی اعلام کرد و افزود: مشکلات مالی سبب تعویق اجرای این طرح شده و به دلیل نداشتن اعتبارات متوقف مانده است.

عیسی سالکی با اعلام این که این طرح جزو طرح های ملی و نیازمند اعتبارات ملی است اظهار داشت: تمام مجوزهای لازم از جمله مجوز سازمان محیط زیست برای ساخت این طرح صادر شد.

پروژه ملی گردشگری و طبیعت گردی جزیره آشوراده شامل ساخت اسکله، مسیر دسترسی، آلاچیق، رستوران و دیگر زیرساخت های مورد نیاز حضور گردشگران قرار است با سرمایه گذاری چهار هزار میلیارد ریالی دولت و بخش خصوصی تا 3 سال آینده به بهره برداری برسد.

جزیره آشوراده که تمام سال میزبان انواع پرندگان بومی و مهاجر است در سال 54 جزو نخستین مناطق زیست کره جهان معرفی و ثبت شد.

40 درصد خاویار ایران در نزدیکی این جزیره به دست می‌آید.

در سال 1837 میلادی جزیره آشوراده با وجود اعتراض ایران، به دست نیروهای شوروی سابق اشغال شد و این کشور تا چند دهه بعد یک پاسگاه نظامی در آن داشت.

این جزیره قبل از وقوع سیل سال 1372 با امکاناتی همچون پاسگاه ژاندارمری، شرکت تعاونی روستایی، مدرسه، مغازه، مسجد و حسینیه بیش از یک هزار نفر سکنه داشت که به مشاغل دامداری، کارگری، پیشه وری و ماهیگیری مشغول بودند اما با طغیان رود ولگا در روسیه و وقوع سیلاب این جزیره ایرانی خالی از سکنه شد.

دولت مصوب کرده است که در 10 درصد جزیره آشوراده طرح های گردشگری اجرا شود ولی باوجود مخالفت گسترده و چالش‌های پیش رو راجع سرنوشت آن نمی توان اظهار نظر قطعی کرد.

• سازمان حفاظت محیط زیست
• ریاست سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری
• دریای خزر
• گلستان
• آشوراده