سهم خواهی عربستان و امارات در شام؛ هراس پادشاهی از تکرار سناریوی عراق در سوریه؛ آیا ترکیه ریاض را دور می‌زند؟
اقتصادنیوز: به باور ناظران پادشاهی‌های خلیج فارس فارغ از رویکرد محتاطانه‌ای که در ارتباط با تحولات سوریه دارند، تلاش می‌کنند تا در آینده شام پسااسد سهمی جدی داشته باشند. از همین رو گروهی بر این باورند که سوریه امروز به میدان قدرت نمایی رقبایی تازه تبدیل شده است.
به گزارش اقتصادنیوز، وال استریت ژورنال با انتشار گزارشی مدعی شد: عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی در تلاش برای نفوذ در دولت تازه سوریه هستند و امیدوارند که علیرغم تردیدها در مورد پیشینه رهبران جدید این کشور، مزیتی بر رقبای خود در این کشور دارای موقعیت استراتژیک به دست آورند.
سهم خواهی پادشاهی
این نشریه در ادامه ادعا کرد: پادشاهی، همراه با اردن و قطر، کمک‌های بشردوستانه و کمک‌های انرژی را به جمعیت خسته از جنگ سوریه ارسال می‌کند. کشورهای عربی شرط می‌بندند که انجام این کار می‌تواند اهداف استراتژیکشان را محقق سازد؛ اهدافی چون قطع جریان مواد مخدر، جلوگیری از ورود نیروهای رادیکال به سراسر مرزهای سوریه و مقابله با نفوذ رقبایی مانند ترکیه و ایران.
فابریس بالانش، کارشناس سوریه و استاد دانشگاه لیون فرانسه در این باره مدعی شد: «بازیگران منطقه از پیشینه حاکمان جدید نگران هستند و همزمان در تلاش‌اند تا در سوریه جدید سهمی داشته باشند».
به گفته ناظران، چگونگی شکل گیری خطوط سیاسی سوریه پس از سقوط سریع و غیرمنتظره دولت اسد، پیامدهای گسترده‌ای برای منطقه دارد. در بیش از یک دهه درگیری، بازیگران خارجی - از جمله حامیان اصلی بشار اسد، رئیس‌جمهور سابق سوریه، ایران و روسیه - از جناح‌های مختلف برای پیشبرد برنامه‌های اغلب رقابتی‌شان حمایت کرده و سوریه را به صحنه‌ای برای رویارویی‌های نیابتی تبدیل کردند.
اتحادیه عرب پس از آغاز جنگ داخلی سوریه در سال 2011، عضویت سوریه را به حالت تعلیق در آورد، اما عربستان سعودی در سال‌های اخیر تلاش‌هایی را برای احیای تعاملاتش با دمشق انجام داد.
در خلاء پس از اسد، پادشاهی‌های خلیج فارس برای بازسازی و کاهش کمبود مواد غذایی و انرژی در سوریه پیشنهادهایی را ارائه دادند؛ پیشنهادهایی که به گفته تحلیلگران انگیزه پشت آن چیزی فراتر از نوع‌دوستی است.
در روزهای اخیر، عربستان سعودی یک پل هوایی بشردوستانه به سوریه تعریف کرد تا بدین طریق مواد غذایی، سرپناه و تجهیزات پزشکی ارسال شود. پادشاهی همچنین برای آموزش و تجهیز پلیس غیرنظامی سوریه گزینه‌هایی را ارائه داده و تلاش دارد تا نفت خود را به عنوان جایگزین نفت تحریم شده ایران برای کمک به کاهش بحران انرژی در شام قرار دهد؛ پیشنهادهایی که هنوز در حال بحث است.
حیات تحریرالشام، به عنوان شاخه‌ای از القاعده، پیشتر از جمله گروه‌هایی بود که از سرنگونی حاکم سعودی می‌گفت و از سال 2003 حمله به پادشاهی را آغاز کرد، اما حالا این گروه از پیشنه رادیکالش فاصله گرفته است.
رویارویی آنکارا و ریاض
بسیاری از کشورهای عربی، از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی، از ظهور مجدد گروه‌های رادیکالی مانند القاعده، اخوان المسلمین و داعش در خاورمیانه هراس دارند. آن‌ها از زمانی که قیام‌های بهار عربی در سال 2011 منجر به برکناری رهبران قدیمی تونس، مصر و لیبی شد، به دنبال جلوگیری از گسترش رادیکالیسم در منطقه بودند.
این خلأ در برخی موارد توسط گروه‌های اسلام گرا پر شد، به عنوان مثال در مصر، دولت تحت رهبری حسنی مبارک سقوط کرد و اخوان المسلمین توانست قدرت را در دست بگیرد، هرچند همین گروه نیز قربانی عبدالفتاح السیسی شد. عربستان سعودی و امارات متحده عربی از آن زمان تاکنون در حمایت از ژنرال عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور میلیاردها دلار در اختیار قاهره قرار دادند.
احمد الشرع، رهبر تحریرالشام، چهره‌ای رادیکال و ضدآمریکایی در عراق بود. او سال‌ها پیش افراط‌گرایی را انکار کرد و متعهد شد که به تنوع قومی و مذهبی سوریه احترام بگذارد، زیرا گروهش به دنبال به مشروعیت بین‌المللی و همچنین بودجه برای بازسازی کشور، راه‌اندازی مجدد اقتصاد و اسکان مجدد میلیون‌ها پناهنده‌اند.
وزیر امور خارجه جدید سوریه هفته گذشته پیش از سقر به امارات، قطر و اردن، عربستان سعودی را به عنوان اولین مقصد سفر خارجی خود انتخاب کرد. با این همه، عربستان در این مسیر رقیبی بی‌بدیل دارد؛ ترکیه از متحدان جدی تحریرالشام است و از همین رو در این زمینه در شام دست بالا را دارد و براساس بیانیه‌های دولت جدید سوریه و وزارت انرژی ترکیه، چند روز پس از خروج اسد از سوریه، ترکیه مقامات و بازرگانانی را به دمشق فرستاد و برای کمک به بازسازی بخش انرژی این کشور ابراز علاقه کرد.
ترکیه اکنون برای اعمال فشار بر شبه‌نظامیان کرد در موقعیت قوی‌تری قرار دارد و با توسل به پلتفرمهای متفاوتی تلاش دارد تا در منطقه مانور قدرت دهد.
به گفته تحلیلگران، ریاض که در رقابت برای اعمال نفوذ در عراق پس از صدام حسین به تهران شکست خورد، به دنبال راهی برای خنثی کردن تحرکات ترکیه در شام است. رقابت پادشاهی با ترکیه به امپراتوری عثمانی باز می‌گردد. پس از آن دو کشور بالاخص در جریان بهار عربی با هدف افزایش نفوذشان در خاورمیانه رویارویی جدی را تجربه کردند.
فواز گرجس، استاد روابط بین الملل در دانشکده اقتصاد لندن، گفت: «هدف عربستان سعودی متعادل کردن نقش ترکیه در سوریه جدید است. ریاض همچنین می‌خواهد اطمینان حاصل کند که سوریه دوباره درگیر خشونت و آشوب اجتماعی که ثبات منطقه را تهدید می‌کند، نخواهد شد.»
قطر مدت‌ها از گروه‌های مخالف اسد حمایت می‌کرد و زمانی که پادشاهی‌ها روابطشان را با دولت وقت دمشق در سال 2023 عادی سازی کردند، دوحه ساز مخالف کوک کرد. در شرایط کنونی و آنگونه که مقامات خاورمیانه می‌گویند دوحه در حال مذاکره جدی با دولت جدید برای ارائه کمک‌های انرژی و مالی است.
قطر ایرویز، شرکت هواپیمایی ملی این کشور روز سه‌شنبه اولین شرکت هواپیمایی بین‌المللی بود که پروازهای تجاری خود به دمشق را پس از 13 سال وقفه از سر گرفت. اردن، علیرغم مشکلات اقتصادی، پیشنهاد تامین برق به سوریه را ارائه داد و در حال مذاکره برای گسترش روابط با دولت جدید این کشور است.
شورای همکاری خلیج فارس، بلوک تحت سلطه عربستان سعودی از کشورهای غنی از هیدروکربن در نظر دارد برای بازسازی مؤسسات دولتی و کمک به بازسازی جاده‌ها، برق، مدارس، بیمارستان‌ها و خانه‌ها در سوریه کمک‌های فنی ارائه دهد. با این حال همه کشورهای عربی برای پذیرش دولت تحت رهبری تحریرالشام عجله ندارند. امارات متحده عربی این هفته از هیئت سوری استقبال کرد، اما به طور علنی هیچ کمک اقتصادی ارائه نکرد.
همچنین بخوانید- نسخه عربستان و امارات برای شام؛ پادشاهی‌های خلیج فارس به دنبال تغییر معادلات سوریه / دوحه ریاض و...
- خاورمیانه در آستانه پوست اندازی؛ سقوط شام توازن قوا را به هم ریخت / قطر؛ تنها برنده جنگ در سوریه؟
- قطر و ترکیه میدان داران شام؛ چرا عربستان و امارات در معادلات دمشق دست به مهره نمی‌شوند؟
- ردپای تحولات شام در رقابت تهران و آنکارا در قفقاز / فصل تازه مانور ترکیه و اسرائیل؛ ایران و روسیه...
