سه ایستگاه تنش‌زدایی

ایستگاه اول: مسقط

پایتخت عمان نخستین مقصد در تور دیپلماتیک عراقچی بود. وی روز دوم آذر و در بدو ورود به مسقط با همتای عمانی خود دیدار و گفت‌وگو کرد. وزیر امور خارجه که در چارچوب رایزنی‌های مستمر با همسایگان به مسقط سفر کرده بود، یکشنبه با بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، دیدار و گفت‌وگو کرد. بنا به گزارش رسانه‌ها، وزرای امور خارجه ایران و عمان در این دیدار ضمن بررسی روابط دوجانبه، در مورد راه‌های گسترش مناسبات و همکاری‌ها در همه زمینه‌های مورد علاقه طرفین به‌ویژه در حوزه‌های اقتصادی و تجاری رایزنی کردند.

در این دیدار تحولات منطقه خصوصا با توجه به ادامه نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه و تداوم جنگ‌افروزی و جنایات آن علیه لبنان و دیگر کشورهای منطقه مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. عراقچی در این دیدار همچنین با قدردانی از تلاش‌ها و ابتکارهای عمان در رابطه با موضوع هسته‌ای ایران، آخرین تحولات در این زمینه را تبیین کرد. بدر البوسعیدی درباره دیدارش با سیدعباس عراقچی نوشت: «طی دیدار با وزیر خارجه ایران، بر عمق پیوندهای تاریخی و فرهنگی و همچنین بر اهتمام و تلاش مستمر برای تقویت حوزه‌های همکاری میان دو کشور همسایه در تمامی زمینه‌ها تاکید کردیم.»

وی در ادامه عنوان کرد: «همچنین آخرین تحولات در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ازجمله تلاش‌های مرتبط با برنامه صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای ایران را بررسی کردیم.» در عین حال، سفر عراقچی به عمان در حالی صورت گرفت که پس از تنش‌های اخیر بر سر پرونده اتمی ایران، گمانه‌زنی‌ها درباره امکان بازگشت این مساله به مسیر دیپلماسی بالا گرفته است، به‌ویژه از آن جهت که مسقط در گذشته نقشی مهم در پیشبرد این روند ایفا کرده بود. از سوی دیگر، وزیر امور خارجه در جریان سفر به عمان با مدیر اجرایی مرکز گفت‌وگوی بشردوستانه و نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن نیز دیدار و رایزنی کرد.

ایستگاه دوم: لاهه

سومین شهر پرجمعیت هلند، دومین مقصد سفر عراقچی بود. وزیر امور خارجه بامداد سه‌شنبه، چهارم آذر، برای شرکت در سی‌امین نشست دولت‌های عضو کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی وارد لاهه هلند شد. این کنفرانس با عنوان «دولت‌های عضو کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی» (CSP) که هر ساله در لاهه هلند برگزار می‌شود، یکی از ستون‌های اصلی معماری حقوقی جهانی منع تسلیحات شیمیایی است. این نشست، عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری سازمان کشورهای عضو کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی (OPCW) است و نمایندگان کشورهای عضو در آن پیشرفت اجرای کنوانسیون را ارزیابی و سیاست‌ها و بودجه سال آینده را تنظیم و راهبردهای مقابله با چالش‌های نوظهور را تعیین می‌کنند.

عراقچی طی سخنرانی در سی‌امین نشست دولت‌های عضو کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی، مواضع و دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران راجع به موضوعات دستور کار این رویداد را در قالب یک سخنرانی تبیین کرد. وی طی سخنانی اظهار کرد: «در جهان امروز زورگویی نظامی جای قانون را گرفته است.» بنا به گزارش ایسنا، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اظهار کرد: «ما خواهان تحقیقات از کشورها و شرکت‌هایی هستیم که در تجهیز رژیم صدام در استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه مردم ایران نقش داشتند.»

رئیس دستگاه دیپلماسی در بخشی دیگر از سخنان خود افزود: «در دو سال گذشته اسرائیل با مصونیت کامل به نسل‌کشی در اراضی اشغالی مشغول بود و به چندین کشور حمله کرد. حملات اسرائیل و آمریکا به ایران نه تنها ناقض منشور سازمان ملل بلکه ضربه شدید به قوانین بین‌المللی و معاهده ان‌پی‌تی است.» وی با بیان اینکه «کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی باید بدون زور و فشار سیاسی از سوی برخی از کشورها به کار خود ادامه دهد»، گفت: «رژیم اسرائیل باید عضو این کنوانسیون باشد و تحت بازرسی‌های مشخص آن قرار بگیرد.» عراقچی همچنین عصر سه‌شنبه با دیوید فان‌ویل، همتای هلندی، درباره روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی بحث و تبادل نظر کرد.

ایستگاه پایانی: پاریس

این تحولات در حالی صورت گرفت که شامگاه دوشنبه وزارت خارجه فرانسه از سفر عراقچی به پاریس خبر داد و به این ترتیب مثلث تور دیپلماتیک وزیر امور خارجه کشورمان تکمیل شد. بنا به گزارش الجزیره، ژان نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، روز دوشنبه 24نوامبر تایید کرد که همتای ایرانی‌اش روز چهارشنبه برای مذاکراتی که پاریس امیدوار است ایران را به بهبود روابط با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ترغیب کند، به فرانسه سفر می‌کند. بارو در این رابطه گفت: «این فرصتی برای ما خواهد بود تا از ایران بخواهیم به تعهدات خود در قبال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عمل کند و همکاری با آژانس را به سرعت از سر بگیرد.» بنا به گزارش الجزیره، مقامات فرانسوی همچنین قصد دارند وضعیت دو تبعه فرانسوی را که از بازداشت در ایران آزاد شده‌اند اما همچنان قادر به ترک کشور نیستند، مشخص کنند.

پایگاه خبری العربی الجدید در گزارشی به ابعاد این سفر پرداخت و نوشت: سفر سید عباس عراقچی به پاریس در حالی صورت می‌گیرد که تهران اعلام کرده است که فوریت کمی برای از سرگیری مذاکرات غیرمستقیم با ایالات متحده در مورد آینده برنامه هسته‌ای خود می‌بیند. پیش‌تر، ایران اعلام کرد که با وجود افزایش فشارها پس از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل و تشدید فشار اقتصادی، «عجله‌ای» برای از سرگیری مذاکرات ندارد. این در حالی است که عراقچی در مصاحبه با الجزیره این موضع را تکرار کرده و گفته بود که اگر واشنگتن «از موضعی برابر و مبتنی بر منافع متقابل» به مذاکرات نزدیک شود، تهران همچنان پذیرای گفت‌وگوست.

عراقچی پیش‌تر و روز 25 آبان در حاشیه کنفرانس بین‌المللی حقوق بین‌الملل تحت تجاوز تاکید کرد که ما ابتکاراتی در حوزه مذاکرات داریم، اما به شرطی که این اقدامات در جهت منافع و حفظ حقوق مردم ایران باشد. این در حالی است که همین موضع 10روز قبل‌تر از سوی رئیس‌جمهور فرانسه مطرح شده بود. امانوئل مکرون نیمه آبان ماه در تماس تلفنی با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، از تلاش فرانسه برای ایجاد «یک چارچوب مذاکراتی جدید» بین ایران و غرب سخن گفته‌بود. از همین زاویه است که برخی تحلیلگران سفر عراقچی را مرتبط با این چارچوب مذاکراتی می‌دانند. سفر وزیر امور خارجه به پاریس در حالی صورت می‌گیرد که سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه روز جمعه 20 نوامبر اعلام کرد که فرانسه، بریتانیا و آلمان در تلاش‌اند مسیر دیپلماتیک درباره برنامه هسته‌ای ایران را بازگشایی کنند. این موضع‌گیری اولین واکنش رسمی پاریس پس از تصویب قطعنامه تازه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود.

بنا به گزارش شبکه تی‌آر‌تی ترکیه، پاسکال کونفاور، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه، مدعی شد که با وجود اقدام سه کشور اروپایی برای پیگیری بازگشت تحریم‌های سازمان ملل در ماه سپتامبر، این سه قدرت همیشه خواهان حفظ گفت‌وگو با ایران بوده‌اند. از سوی دیگر، خبرگزاری رویترز در تاریخ 29 آبان گزارش داد سه دیپلمات اروپایی عنوان کردند که پاریس، لندن و برلین امیدوارند پیش از پایان سال جاری میلادی امکان آغاز گفت‌وگو با ایران فراهم شود.

عباس عراقچی روز جمعه، پس از تصویب قطعنامه‌ای علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به‌شدت از آمریکا، بریتانیا، آلمان و فرانسه انتقاد کرد. در این قطعنامه از ایران خواسته شده است که «همکاری جامع» با آژانس برای دسترسی به تاسیسات هسته‌ای را فورا از سر بگیرد. ایران کشورهای غربی را متهم کرده است که با تصویب این قعطنامه تنش را «تشدید» کرده‌اند. از سوی دیگر و در آخرین تحولات درباره برنامه هسته‌ای ایران، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفت که این نهاد به دنبال تعامل مجدد با ایران است.

دور جدید سفرهای دیپلماتیک سید عباس عراقچی امروز در حالی پس از یک دهه از آخرین سفر یک مقام ایرانی به فرانسه به ایستگاه پاریس رسیده است که گمانه‌زنی‌ها درباره نتایج این نشست‌ها و تاثیراتش بر روند غامض و پیچیده پرونده اتمی ایران بالا گرفته است، پرونده‌ای که البته امیدها به حل‌وفصل مسالت‌آمیز آن کم‌رمق اما در عین حال زنده است.