سه رشته پول ساز دانشگاهی در ایران

به گزارش خبرگزاری اقتصادایران به نقل از همشهری، افزایش ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی کنکور 1400 سراسری باوجود موافقت‌ها و مخالفت‌های بسیار اتفاق افتاد. افزایش تقاضا برای رشته‌های پزشکی و شاخه‌های مرتبط به آن در کنار کاهش تقاضا برای دیگر رشته‌های دانشگاهی باعث شد ظرفیت پذیرش چند رشته پرطرفدار از رشته‌های گروه پزشکی ازجمله پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور افزایش پیدا کند. به این ترتیب داوطلبان بیشتری فرصت تحصیل در این رشته‌ها را در اختیار خواهند داشت، آن‌هم در جامعه‌ای که علاقه وافر خانواده‌های آن به پزشک شدن فرزندانشان بر کسی پوشیده نیست. همزمان با کاهش ظرفیت چندین رشته مختلف، در حدود 14 درصد از ظرفیت 59 هزار و 336 نفری پذیرش گروه علوم تجربی به سه‌رشته پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی اختصاص یافته است که سهم هر دانشگاه از این افزایش پذیرش متفاوت است. اما بیشترین میزان افزایش ظرفیت در این رشته‌ها در دو دانشگاه علوم پزشکی کاشان و ایلام رخ داده است و بالاترین ظرفیت پذیرش هم به دانشگاه علوم‌پزشکی تهران با 240 نفر تعلق دارد.

روند افزایشی ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته‌های علوم‌پزشکی چند سالی است که در آمارهای رشته‌های پزشکی کشور مشاهده می‌شود. در سال 98 معاونت وزارت بهداشت از افزایش 40 درصدی ورودی رشته پزشکی، 30 درصدی رشته دندانپزشکی و 29 درصدی رشته داروسازی خبر داده بود. همچنین ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته پزشکی در سال 99 حدود 5 هزار و 861 نفر، دندانپزشکی هزار و 373 نفر و داروسازی هزار و 158 نفر بوده است که این آمار در سال 1400 در رشته پزشکی به حدود 6 هزار و 858 نفر، در رشته دندانپزشکی به هزار و 518 نفر و در رشته داروسازی به هزار و 327 نفر رسیده است.

در مجموع ظرفیت اصلی سه‌رشته پرطرفدار در سال 1400 به 9 هزار و 748 نفر رسیده که به نسبت ظرفیت سال گذشته افزایشی هزار و 329 نفری داشته است. به‌گفته معاونت وزارت بهداشت در سال 98 آمار دانشجویان مشغول به‌تحصیل در مقاطع مختلف و رشته‌های متنوع علوم‌پزشکی در کشور حدود 200 هزار نفر بوده است. در همین سال قائم‌مقاوم معاون آموزشی وزارت بهداشت اعلام کرده بود که تا سال 1405 جمعیت پزشکان کشور به بیش از 200 هزار نفر و جمعیت دندانپزشکان به 44 هزار نفر خواهد رسید. با این همه رئیس سازمان نظام‌پزشکی کشور در سال 98 جمعیت کل پزشکان عمومی و متخصص کشور را 139هزار نفر و نسبت پزشک به جمعیت در جامعه را 1.74 به ازای هر هزار نفر اعلام کرده بود.

آمار دانشجویان در حال تحصیل رشته‌های پزشکی براساس اظهارات سال 98 رئیس‌کل سازمان نظام پزشکی کشور، از بیش از 22 هزار نفر در سال 88 به بیش از 48 هزار نفر در سال 97 رسیده است. تعداد دانشجویان رشته پزشکی در این بازه زمانی رشدی 120 درصدی داشته و به 12 هزار و 704 نفر رسیده است که با توجه به افزایش ظرفیت پذیرش طی سال‌های بعدی، این رقم اکنون چندین هزار نفر افزایش داشته است. تا سال 97 مجموع دانشجویان پزشکی سراسر کشور 55 هزار نفر، دانشجویان دندانپزشکی 14 هزار و 500 نفر و داروسازی 11 هزار نفر بوده است. درصورتی که تمامی ظرفیت پذیرش درنظرگرفته‌شده برای این رشته‌ها جذب دانشگاه‌ها شده باشند، با احتساب آمارهای ظرفیت منتشرشده در سال‌های 98، 99 و 1400 در حال حاضر جمعیت دانشجویان رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی کشور از سال 97 تا به امروز در مجموع بیش از 26 هزار نفر افزایش داشته است.

بالابودن تقاضا برای تحصیل در سه‌رشته پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی چندین دلیل اجتماعی و اقتصادی دارد. از گذشته تا به امروز خانواده‌های ایرانی برای مشاغل مرتبط با پزشکی سطح و شأن اجتماعی بالایی قائل شده‌اند و همین موضوع باعث شده تا همواره فرزندان خود را با تشویق یا با اجبار به سمت تحصیل در رشته‌های پزشکی هدایت کنند. اما شاید فراتر از سطح و شأن اجتماعی، بالابودن درآمد فارغ‌التحصیلان در این رشته‌ها و همزمان بالابودن نرخ اشتغال در رشته‌های گروه پزشکی است.

براساس داده‌های گزارش «بررسی عوامل مؤثر بر سنجش و پذیرش دانشجو در ایران» مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی که در سال 1399 منتشر شده است، آخرین آمار رسمی از وضعیت اشتغال دانش‌آموختگان پزشکی به سال 92-93 تعلق دارد و نشان می‌دهد نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان این رشته به نسبت دیگر رشته‌های دانشگاهی از کمترین میزان برخوردار است. براساس این گزارش نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان رشته‌های پزشکی 27.73 درصد است. به بیانی دیگر کمتر از 30 درصد از دانشجویان پزشکی پس از فارغ‌التحصیلی به دلایل مختلف با بیکاری مواجه شده و مابقی آنها جذب بازار کار می‌شوند. این در حالی است که نرخ بیکاری دیگر رشته‌ها به‌ترتیب 55.31 برای رشته‌های هنر، 51.57 برای رشته‌های کشاورزی (شامل دامپزشکی)، 48.93 درصد برای رشته‌های فنی و مهندسی، 48.58 درصد برای رشته‌های علوم پایه و 45.69 درصد برای رشته‌های علوم انسانی اعلام شده است.

در ادامه همین گزارش براساس داده‌های غیررسمی میانگین درآمد یک پزشک در بیمارستان‌های خصوصی 60 میلیون تومان برآورد شده و متوسط درآمد پزشکان شاغل در بیمارستان‌های دولتی در سال 98 بین 14 تا 95 میلیون تخمین زده شده است. درحالی‌که پایه حقوق یک نیروی کار با مدرک دکتری تخصصی با سابقه بیمه در سازمان‌های دولتی در سال 99 برای 150 ساعت کار ماهانه حدود 4 میلیون و 500 هزار تومان برآورد شده است. در این گزارش اطلاعات تفکیک شده‌ای از میانگین درآمد داروسازان یا دندانپزشکان وجود ندارد.

با این‌همه در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به این حقیقت اشاره شده است که شکاف درآمدی آشکار و غیرقابل‌انکاری که رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و فیزیوتراپی با سایر رشته‌های دانشگاهی دارند یکی از اصلی‌ترین عوامل گرایش بیش از اندازه داوطلبان به تحصیل در این رشته‌هاست. همچنین براساس گزارش حقوق و دستمزد سال 99 شرکت جاب‌ویژن که داده‌های آن براساس نظرسنجی از 41 هزار نفر در 60 گروه شغلی مختلف به‌دست آمده است، درآمد ماهانه 95 درصد شاغلان در رشته داروسازی در تهران در سطح کارشناس تا 9 میلیون تومان و کمتر، در سطح کارشناس ارشد تا 11 میلیون تومان و کمتر و در سطح مدیر تا 16 میلیون تومان و کمتر حقوق دریافت می‌کنند. 5درصد باقیمانده حقوقی بالاتر از این مبالغ دارند. در شهرهای بزرگ این رقم به 6.5 میلیون تومان برای کارشناس و 14.9 میلیون تومان برای کارشناس ارشد و مدیر می‌رسد. در این گزارش اطلاعاتی درباره متوسط درآمد دندانپزشکان و پزشکان وجود ندارد.

با این همه از آنجا که حرفه دندانپزشکی در سال‌های اخیر با ارائه خدمات خاص مرتبط با زیبایی پیوند خورده است، بالا بودن درآمد دندانپزشکان و کلینیک‌های دندانپزشکی به‌واسطه افزوده شدن این خدمات به خدمات درمانی بر کسی پوشیده نیست. با این‌همه بالا بودن درآمد درصدی از دندانپزشکان به معنی آن نیست که تمامی فارغ‌التحصیلان دندانپزشکی درآمدهای بالا دارند. بسیاری از آنها چه در تهران و چه در شهرهای بزرگ و کوچک دیگر، به‌دلیل بالا بودن هزینه‌های راه‌اندازی مطب مجبور هستند سال‌ها و شاید برای همیشه در کلینیک‌های دندانپزشکی مشغول به‌کار شوند و نتوانند به‌صورت مستقل فعالیت خود را آغاز کنند.