شوک دوبل در سمت عرضه و تقاضا

نیویورک‌تایمز - نیل آیروین؛ شاخص فعالیت‌های تجاری و اقتصادی حاکی از این نیست که آمریکایی‌ها از این فعالیت‌های خود کاسته‌اند، اما با آنکه دلیلی وجود ندارد که انتظار داشته باشیم اختلال بزرگ سال 2020 تکرار شود، سویه جدید روند سریع بهترشدن شرایط را که در ماه‌های اخیر شاهد بودیم، با ریسک مواجه می‌کند.

قبل از شناسایی و شیوع این سویه، فعالان بخش‌های مختلف اقتصاد در حال برنامه‌ریزی برای به حداکثر رساندن فعالیت‌های خود بودند، اما ناگهان شرایط تغییر کرده و بسیاری از این برنامه‌ها متوقف شده است. این سویه پیش از این شیوع اختلال‌هایی در روند رشد شاخص‌های بورس پدید آورده است و بدون شک اثرات آن بر تصمیم بانک مرکزی درباره سیاست‌های پولی موثر خواهد بود. مقامات کاخ‌سفید از نزدیک بر روند شیوع دلتا تمرکز کرده‌اند، البته هنوز نشانه‌ای از اثرگذاری این عامل بر اقتصاد مشاهده نشده و تصور نمی‌شود لازم باشد برنامه‌های حمایتی جدیدی برای جبران اثرات آن اجرا شود. اقتصاددان ارشد موسسه آکسفورد اکانامیکس می‌گوید: «در مجموع به نظر می‌رسد ریسک‌ها در مقایسه با اوج بحران همه‌گیری که سال گذشته مشاهده شد، کاهش یافته است، اما به نظر من باید درباره شاخص‌های کلان اقتصاد نگران بود. تجربه ما طی 18ماه گذشته ثابت می‌کند، نباید تصور کرد که هیچ ریسکی وجود ندارد.»

در حال حاضر اقتصاددان‌ها و سیاستگذاران مشغول بررسی ماهیت این ریسک‌ها هستند، اما آنچه مشخص است، این است که احتمال تعطیلی اقتصاد شبیه آنچه سال گذشته انجام شد، وجود ندارد. در عوض درباره وجود تعداد کافی نیروی کار و عرضه و تقاضا برای بسیاری از خدمات نگرانی‌هایی پدید آمده است.

در حوزه عرضه از پیش اختلال‌های شدیدی در بسیاری از زنجیره‌ها وجود داشت و این اختلال‌ها به‌ویژه در زنجیره‌هایی که به کالا‌های وارداتی از آسیا وابسته هستند، شدیدتر بوده است. اختلال‌های یادشده بر اقتصاد آمریکا اثرات فراگیری دارد؛ برای مثال کمبود تراشه‌های رایانه‌ای که سبب کاهش تولید خودرو و رشد نرخ تورم می‌شود. بسیاری از اقتصاد‌های آسیایی به‌ویژه آن‌هایی که در حوزه واکسیناسیون جمعیت علیه کرونا عقب هستند، برای جلوگیری از شیوع گسترده سویه دلتا قرنطینه را در دستور کار خود قرار داده‌اند که این امر، به معنای شدت پیدا کردن کمبود‌های یادشده و رشد بیش از پیش قیمت‌ها در آینده است.

سارا جانسون، مدیر بخش اقتصاد جهان در موسسه‌ای اچ‌اس مارکیت می‌گوید: «ما از پیش انتظار داشتیم کمبود نیمه‌هادی‌ها تا سال آینده ادامه پیدا کند و اکنون دیگر در این زمینه هیچ تردیدی وجود ندارد. محدودیت‌های جدید از فعالیت‌های تولیدی کاسته و در کشور‌هایی نظیر ویتنام، اندونزی، تایلند و مالزی شاهد این وضعیت هستیم.» در داخل ایالات‌متحده کمبود عرضه در حوزه نیروی کار موضوع مهمی است. کارفرما‌ها مدتی است از کمبود نیروی کار شکایت دارند و اگر ریسک جدید یعنی ابتلا به سویه دلتا سبب شود بزرگسالان واکسینه‌شده مایل نباشند در محل کار حاضر شوند، مشکلات یادشده شدت پیدا خواهد کرد. از سوی دیگر اگر مدارس بار دیگر به حالت آموزش از راه دور بازگردند، والدین نمی‌توانند به سر کار بروند و کمبود نیروی کار شدیدتر خواهد شد. اقتصاددان ارشد موسسه آکسفورد اکانامیکس می‌گوید: «اگر شاهد شیوع شدید سویه دلتا باشیم، تصمیم دولت چه خواهد بود؟ آیا مدارس را برای یک هفته تعطیل خواهد کرد؟ این اقدام برنامه‌های والدین را که می‌خواهند به سرکار بازگردند، مختل می‌کند.» نگرانی در حوزه تقاضا کمتر از حوزه عرضه است. واقعیت این است که میزان نقدینگی در اختیار مصرف‌کنندگان بالاست؛ زیرا برنامه‌های حمایتی دولت و افزایش دستمزد‌ها سبب پرشدن جیب مصرف‌کنندگان شده است.

همچنین اندوخته‌هایی از دوران اوج همه‌گیری برای آن‌ها باقی مانده است. ماه گذشته میلادی شاخص اعتماد مصرف‌کنندگان افزایش یافت که نشان می‌دهد شیوع سویه دلتا تاکنون تاثیر زیادی بر تمایل آن‌ها برای مصرف نداشته و نکته دیگر این است که تمایل شدید به حضور در رستوران‌ها و کنسرت‌ها مشاهده می‌شود؛ در نتیجه اثر شیوع دلتا بزرگ نیست. میزان ابتلا به دلتا در مناطقی که اکثر جمعیت واکسینه شده‌اند، کم است. در مناطقی که میزان شیوع دلتا بالا و در حال افزایش است، مردم تمایلی به تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی ندارند.

درباره آینده نمی‌توان با قطعیت صحبت کرد. با آنکه تاکنون تاثیر شیوع دلتا بر تقاضا محدود بوده، شاید در آینده شرایط تغییر کند. دو اقتصاددان بانک مریل‌لینچ به این نکته اشاره کردند که چند ماه پیش در ایالت میشیگان با آنکه محدودیت‌های رسمی برای فعالیت‌های اقتصادی اعمال نشده بود، شیوع کرونا از میزان مصرف شهروندان کاست. این دو اقتصاددان در یک گزارش تحقیقی نوشته‌اند: «تاکنون اثر شیوع دلتا بر فعالیت‌های اقتصادی و مصرف در بخش خدمات اندک بوده است، اما داده‌های به دست آمده از بررسی‌ها نشان می‌دهد تردید درباره حضور در اماکن و نگرانی درباره ابتلا به دلتا افزایش یافته است.» به‌ویژه در بخش‌هایی از اقتصاد که کمترین سرعت بهبود را داشته‌اند، اثر این تحول بیشتر خواهد بود.

بسیاری از مدیران و کارفرمایان در آستانه بازگرداندن نیروی کار به محل کار بوده‌اند. اگر برنامه‌های آن‌ها در این زمینه به دلیل شیوع دلتا تغییر کند، دفاتر و خیابان‌های اصلی شهر برای مدتی طولانی‌تر خلوت باقی خواهند ماند که این امر به معنای کاهش تقاضا برای فضا‌های اداری و رستوران‌هاست. بخش مسافرت‌های کاری نیز با سناریوی مشابه مواجه است. این بخش در مسیر بهبود از بخش مسافرت‌های عادی و تفریحی عقب بوده است. این پرسش برای فعالان بخش مسافرت‌های هوایی، هتل‌ها و شرکت‌های برگزارکننده نمایشگاه‌ها و گردهمایی‌های تجاری مطرح است که آیا شرایط آن‌گونه که قبل از شیوع دلتا انتظار می‌رفت، بهبود پیدا می‌کند یا همه‌چیز به تعویق خواهد افتاد؟

یک موضوع بسیار مهم این است که راه مبارزه با رخ‌دادن رویداد‌های زیانبار به دلیل شیوع کرونا، در دست بخش بهداشت و درمان است. اگر روند بهبود شرایط اقتصادی متوقف شود، بعید است سیاست‌های پولی و مالی بتواند نقش سازنده‌ای بازی کند. از پیش پول کافی به اقتصاد تزریق شده و حالا هم در حال تزریق است و همین میزان برنامه حمایتی سبب شده، درباره داغ‌شدن بیش از حد اقتصاد و رشد پایدار نرخ تورم نگرانی‌هایی پدید آید. در حال حاضر سیاستگذاران نگران کاهش شدید تقاضا در کل اقتصاد به دلیل شیوع دلتا نیستند. در کاخ‌سفید این باور وجود دارد که واکسیناسیون فراگیر در ماه‌های اخیر در کنار برنامه‌های حمایتی دولت برای مردم و کسب‌وکار‌ها زمینه را برای تداوم روند بهبود شرایط اقتصادی فراهم کرده است. همچنین به باور آن‌ها این‌بار مصرف‌کنندگان واکنش متفاوت‌تری نسبت به سال قبل به شیوع دلتا نشان خواهند داد؛ زیرا اکنون می‌توانند واکسن بزنند و به فعالیت‌های معمول خود ادامه دهند. در موج‌های قبلی بسیاری از مصرف‌کنندگان به دلیل فقدان واکسن و ترس از ابتلا به کرونا از فعالیت‌های خود کاسته بودند.