صریح با رئیس‌جمهور منتخب درباره مکران و جنوب شرق ایران

به گزارش مشرق، با نهایی شدن ماراتن نابهنگام 1403 و گذر از دور تند تحولات 2 ماه اخیر، شاید کمی راحت‌تر بتوان درباره توسعه سخن گفت. مکران، بلوچستان و جنوب شرق ایران در کنار مسئله پراهمیت دریا، هر چند که در بیان رئیس‌جمهور منتخب در تبلیغات انتخاباتی کمرنگ بود، اما می‌تواند یکی از نقاط مؤثر و پیشران‌های اساسی توسعه در دولت ایشان باشد.

در یادداشت امیر امیری فر - کارشناس اقتصادی - خطاب به مسعود پزشکیان و به افرادی که می‌توانند در دولت ایشان مؤثر واقع شوند به چند نکته نه از حیث شناخت و بیان اهمیت منطقه مکران که از باب اقدامات فوری و حیاتی شخص رئیس‌جمهور جهت به حرکت درآمدن قطار توسعه در آن منطقه ذکر شده که در ادامه آمده است:

1- به سرگردانی توسعه پایان دهید!

قریب به 15 سال است که توسعه سواحل مکران در بیان مسئولان نظام، رسمیت یافته و وعده توسعه موکول به آینده می‌شود. دولت شما پنجمین دولتی است که مخاطب مستقیم و متولی توسعه مکران خواهد شد. عبرت‌آموزترین تجربه از چهار دولت گذشته و دولت‌های پیشین و اقدامات پیش از انقلاب برای توسعه مکران، «سرگردانی» جهت توسعه در جغرافیای جنوب شرقی ایران است.

به نظر می‌رسد مهم‌ترین تصمیم شما باید جاری ساختن اراده نفر اول اجرایی کشور برای رفع این سرگردانی باشد. این اراده را در سطح رئیس‌جمهور نگاه دارید و خودتان بالای سر کار بایستید!

واگذاری تصمیم‌گیری به غیر و کم‌توجهی به مدیریت و اداره توسعه در کارنامه اسلاف‌تان (آقایان احمدی‌نژاد، روحانی و شهید رئیسی) پیش روی شماست. برخلاف وعده‌های داده شده، هیچ یک از آن عزیزان کارنامه قابل قبولی در توجه متمرکز به توسعه جنوب شرق و ایجاد انتفاع و عایدی جدی برای ایران از آن سامان نداشته‌اند. شما این مسیر را عوض کنید.

همچنان آخرین پیشنهاد ارائه شده به شهید رئیسی که البته به صورت کامل جامه عمل نپوشید، می‌تواند راهگشای این مسیر باشد. در نظام اداره موجود در کشور تا پیش از تصویب سازمان توسعه مکران در مجلس و حتی پس از آن، از ظرفیت قانونی اصل 127 قانون اساسی استفاده نمایید و نماینده ویژه‌ای در تراز معاون رئیس‌جمهور در بالاترین سطح هماهنگی با خودتان برای این کار منصوب کنید.

2- تصمیم بگیرید!

جنوب شرق ایران بکرترین جغرافیای ایران، دورترین نقطه از تصمیمات حاکمیت و دولت و در عین حال محروم‌ترین نقطه از حیث زیرساخت‌های نرم و سخت توسعه در کشور است.

این‌ها اما همه ویژگی‌های این جغرافیا نیست. این نقطه تنها نقطه اتصال بی‌واسطه به آب‌های آزاد و ایجاد پارادایم جدید توسعه بر مبنای دریا است، با انباشتی از ظرفیت‌های بکر انسانی، جغرافیایی و طبیعی.

مهم‌ترین عامل بالفعل نشدن این ظرفیت‌ها و بزرگ شدن این مسئله‌ها، همان سردرگمی ذکر شده و علت‌العلل آن بی‌تصمیمی در ادوار مختلف بوده است.

شما اینگونه نباشید!

اکنون دو پیشنهاد بسیار خوب «سیاست‌های کلی توسعه دریامحور» و «قانون تشکیل سازمان توسعه سواحل مکران» روی میز شماست.

این دو پیشنهاد با وجود تناقض‌های ظاهری، در باطن برای شما فرصت‌های خوبی فراهم می‌آورد.

شما وعده رجوع به کارشناسان را داده‌اید. با کمک آن‌ها جایابی ایران در آینده متلاطم دنیا و نقش دارایی دریا و مکران و انتفاع از این دارایی را به درستی طراحی کنید.

موازی‌کاری نهادهای پایین‌دستی و بوروکرات‌های بخشی‌نگر، شما را ملول می‌سازد. تله‌ای که دولت شهید رئیسی در آن گرفتار شد. تصمیم بگیرید که خودتان متولی این موضوع هستید و با حفظ نگاه کلان از بالا به مسئله ایران، مانع از تکرار این موازی‌کاری‌ها شوید.

3- دولتمرد باشید!

در توضیح دو فرصت بالا دولتمردی شخص شما راهگشایی فراوان خواهد داشت.

هم‌اکنون دستگاه‌های متعدد زیرمجموعه شما در سرگردانی شدیدی برای تقسیم کار ملی مسئله دریا هستند. مصوبه دولت در امتداد ابلاغیه مقام معظم رهبری نتوانسته راه چاره‌ای برای تعارضات نهادی پیدا کند.

بوروکراسی پیچیده نهاد ریاست جمهوری، کمیسیون‌های تخصصی دولت، کارشناسان بخشی و بوروکرات‌های وزارت‌خانه‌ها و سازمان‌های منتفع و ذی‌نفع از ظرفیت دریا، هر یک گیسوان مسئله دریا را به سمتی می‌کشند. دولتمردی شخص شما می‌تواند این اهمیت راهبردی را از گزند زد و خوردهای نهادی حفظ کند. اجازه ندهید با غفلت، این فرصت تاریخی برای آینده ایران تبدیل به تهدید گردد. خودتان را متولی دریا بدانید و دستگاه‌ها را به تبعیت و تمکین از خود در راهبری مسئله وادار نمایید.

از سوی دیگر سال گذشته لایحه‌ای به سمت مجلس شورای اسلامی گسیل شده که در کلیات می‌خواهد وفق قانون به مسئله مکران قواره و سازمان دهد. احتمال قریب به یقین به دلیل سابقه نمایندگی‌تان در مجلس شورای اسلامی در جریان جزئیات اتفاقات 7 سال اخیر هستید.

حتماً تصویب ماده 68 احکام دائمی در مجلس دهم، تصویب یک فوریتی لایحه اساسنامه سازمان مکران در مجلس یازدهم پس از 7 سال و درخواست استفاده از اصل 85 برای این لایحه که در صف انتظار مجلس دوازدهم است را به خوبی در خاطر دارید.

دولتمردی شخص شما در تعامل با مجلس شورای اسلامی و رئیس آن و همچنین رئیس کمیسیون اقتصادی آن می‌تواند مانع 2 خطر حول این اساسنامه گردد.

ابتدا از مین‌گذاری‌هایی که در ماده 25 و 26 آن اساسنامه منجر به تعارض‌های شدید نهادی و بین‌دستگاهی شده است، ممانعت به عمل آورید و در مقام بعدی به صراحت در برابر درخواست‌های درون دولت مبنی بر استرداد این لایحه بایستید.

مزیت دولت شهید رئیسی اهتمام به ارسال این لایحه پس از 7 سال به صحن مجلس بود و عیب بزرگش نگارش ماده 25 و 26 آن اساسنامه در قفل کردن فعالیت دستگاه‌ها. با هنرمندی در مدیریت دولت و تعامل با مجلس، آن مزیت را حفظ و آن عیب را برطرف نمایید.

4- پای مکران را در سیاست خارجی دولت‌تان باز کنید!

مسئله مکران و ایران در وهله اول سیاست خارجی است. این را جغرافیای این سرزمین به ما حکم می‌کند.

مکران اما در تعاملات سیاست خارجی دولت‌های آقایان روحانی و شهید رئیسی جایگاه فعالانه‌ای نداشته است. شما میراث‌دار قرارداد چابهار 2016 میان روسای جمهور ایران - هند - افغانستان هستید. همچنین شما میراث‌دار قرارداد دو ماه پیش واگذاری بندر شهید بهشتی به طرف هندی هستید.

در مقام رئیس شورای عالی امنیت ملی خوب است یک بار طبق وعده خودتان سخن «کارشناسان» در باب انتفاع واقعی کشور از این دو قرارداد را بشنوید و سطح نقش‌آفرینی فعالانه یا منفعلانه کارگزار سیاست خارجی برای مکران را دریابید.

در میانه رقابت‌های آیمک و سیپک، چین و آمریکا، چین و روسیه، هند و پاکستان و... و همچنین انتفاع‌های بی واسطه افغانستان و آسیای میانه و...، مکران می‌تواند یک کارت بین‌المللی برای تعاملات دولت شما جهت بهره‌برداری حداکثری از منافع ملی باشد.

گذر از این انفعال و نقش‌آفرینی فعالانه در این عرصه، اراده شخص شما را طلب می‌کند.

5- سمت مردم بایستید!

بلوچستان زخم برداشته است. قریب به دو سال است که این زخم وجه‌المصالحه جریان‌های قدرت شده است.

شعار صریح شما ایستادن سمت مردم بود. مردم نجیب زاهدان و خاش که از 8 مهر 1401 این زخم را تحمل می‌کنند منتظر حل‌وفصل نهایی این پرونده هستند. بدون لکنت حادثه‌دیدگان 8 مهر را تمشیت کنید، دستور رهبر معظم انقلاب مبنی بر اطلاق عنوان شهید بر کشته‌شدگان حادثه را از طریق بنیاد شهید پیگیری نمایید، پیگیر وضعیت خانواده‌های آسیب‌دیده باشید و اعتماد مردم بلوچ را به حاکمیت برگردانید. مقدمه اصلی توسعه، ایجاد اعتماد بین مردم و حاکمیت است و این مسئله بر هر اقدام توسعه‌ای تقدم دارد.

6- تعامل کنید! معامله نکنید!

در ادامه توصیه پیشین، مهم‌ترین اقدام، محافظت از نوع تعامل شما با جریان‌های قدرت در زاهدان، قبایل و طوایف است. «کارشناسان» متعددی بافتار بلوچستان را می‌شناسند. برخی بسیار به طیف سیاسی شما نزدیک‌اند و برخی از طیف سیاسی شما دورند. همگی آن‌ها اذعان دارند آفت توسعه در بلوچستان و جنوب شرق ایران، معامله دولت‌های پیشین با جریان‌های قدرت بوده است. آن کسانی هم که نخواسته‌اند معامله کنند، در دام نداشتن تعامل افتاده‌اند!

پست‌های مدیریتی در استان و کشور نباید محل تسویه حمایت‌های انتخاباتی شود. مدیران منصوب شما، کارگزاران شما برای توسعه ایران و خادمان مردم بلوچ هستند. شایستگی استاندار پیشنهادی، مسئولان منطقه آزاد، فرمانداران و... به قدرت و مهارت مدیریت، شوق خدمت به مردم و نگاه ملی به بلوچستان است نه انتصاب به بلوچ و سیستانی و فارس و شیعه و سنی.

این گفتار شاهدمثال‌های متعددی در دولت‌های آقایان هاشمی، خاتمی، احمدی‌نژاد، روحانی و شهید رئیسی دارد. شما به عنوان نهمین رئیس‌جمهور اسلامی ایران باید بتوانید هنرمندانه از این انباشت تجربه، بدون معامله، تعاملی در راستای توسعه شکل دهید.

نه خود معامله کنید و نه به کسی از منصوبان خود اجازه معامله ضد فرآیند توسعه دهید.

7- شرق ایران را یک کل واحد ببینید!

درست‌ترین جمله البته آن است که گفته شود همه ایران را یک کل واحد ببینید. اما تجربه‌های پیشین، از پیش از پیروزی انقلاب تا تصویب «سند توسعه محور شرق» در دولت‌های آقایان موسوی و هاشمی نشان از لزوم جاری ساختن تبعیضی مثبت برای پهنه شرقی این سرزمین دارد.

احتمالاً کسانی در اطراف شما باشند که بهانه نبود منابع کافی را برای توسعه بیاورند؛ اما توسعه بیش از منابع به توجه نیاز دارد. تمرکز بر گشایش ظرفیت‌های متعدد مغفول‌مانده‌ای از گستره شرقی ایران از سرخس و دوغارون تا میلک و میرجاوه و ریمدان، کاری زمانبر است؛ اما امید است که شما به عنوان رئیس‌جمهور و متولی ساخت آینده ایران، گشاینده این مسیر باشید.

همچنان که برخی از امکان‌های ژئوپلتیک سرزمین ایران در تعاملات همسایگان شرقی ساخته خواهد شد، برخی از ظرفیت‌های ساخت آینده ایران نیز از فهم ظرفیت‌های آبی، معدنی، کشاورزی، صنعتی، و شهرنشینی شرق ایران آزاد خواهد شد.

به جرئت می‌توان ابرپروژه این مسیر و شاهرگ احیای شرق ایران را راه‌آهن «چابهار به سرخس» نامید. انتفاع‌های چندجانبه‌ای که از این مسیر می‌گذرد، می‌تواند تمامی ظرفیت‌های ذکر شده را به فراخور حول خود سامان دهد.

این شاهراه، شاخ و برگ‌های پربازدهی همچون ظرفیت‌های گسترده معدنی کرمان و بلوچستان، سنگ‌آهن سنگان، حاصلخیزی خاک و غنای بالای آب و کشاورزی جیرفت و جنوب کرمان، میناب و شرق هرمزگان، ایرانشهر و جنوب بلوچستان، تمرکز بالای توسعه صنعتی بم، کرمان، رفسنجان و یزد و توسعه خوب شهرنشینی و جمعیتی کرمان، یزد، مشهد، بیرجند و زاهدان را در اطراف خود دارد. این‌ها به جز همسایه تناوری چون بندرعباس است.

این فرصت را دریابید و مسیری را که پس از دولت آقای هاشمی به فراموشی سپرده شد، مجدداً احیا کنید. پیکره‌ای واحد که می‌تواند بخش مهمی از ساخت آینده ایران با پیشرانی اتصال به دریا باشد.

8- مراقب باشید! پیمانکاران در کمین‌اند!

جنوب شرق ایران بهشت پیمانکاران است. آقای دکتر پزشکیان خیلی مراقب باشید!

از برخی بندسارها و پروژه‌های بی‌حاصل به اسم آبرسانی تا خط لوله انتقال آب دریای عمان به مشهد با هزینه‌های وحشتناک که اندک بودجه باقی‌مانده دولت را می‌بلعند و از ایده‌های بی‌حاصل ترانزیتی همچون توسعه فاز دوم بندر شهید بهشتی و برخی محورهای بی‌پشتوانه مواصلاتی قومی و محلی تا تخیلاتی چون ساخت 3 فرودگاه و 5 بندر در مکران و یا احداث 27 شهر بزرگ در ساحل جنوبی! همگی حاصل نزدیکی بیش از پیش پیمانکاران با برخی بوروکرات‌های بخشی‌نگر دولتی هستند. این ارثیه از سالیان متمادی اکنون به شما رسیده و خواهش‌های بی‌گاه آنان دولت شما را فرسوده خواهد ساخت!

مراقبت کنید!

از وزیر نیروی‌تان در برابر آن‌ها محافظت کنید!

وزیر راه و شهرسازی‌تان را فردی توسعه‌گرا انتخاب کنید!

وزیر کشاورزی‌تان را از افراد بی‌اطلاع منصوب نکنید!

و از همه این‌ها مهم‌تر، رئیس سازمان برنامه‌تان را فردی مقتدر و آگاه قرار دهید!

این‌ها زخم‌هایی است که این سرزمین از انتخاب‌های نابه‌جا خورده و تن نحیف توسعه آسیب دیده است.

9- جنوب شرق ایران را با عینک خودتان تماشا کنید نه با عینک دیگران!

شما در تهران مستقر هستید و دورترین جغرافیا به شما چه از حیث مسافت، چه زیرساخت ارتباطی و چه شناخت بدنه دولت، جنوب شرق ایران است.

شما دور هستید! خیلی دور هستید! کمی نزدیک‌تر بیایید.

تمامی مسائل ذکر شده بالا یک علت‌العلل اصلی دارد و آن دوری مرکز حاکمیت از دنیای دیگری است که در جنوب شرق ایران در جریان است.

اسلاف‌تان نتوانستند یا نخواستند که کمی نزدیک‌تر بیایند. شما از تجربه آنان درس بگیرید و نگذارید بازیگران هر یک از موارد ذکر شده به خاطر دوری و نداشتن شناخت دولت، سر دولت کلاه بگذارند.

شما فعال مایشا صحنه توسعه ایران هستید و باید این شأن و پرنصیب را حفظ کنید.

برای ساختن آینده ایران برایتان آرزوی موفقیت می‌کنم. امید دارم که بتوانید از عهده این مسئولیت سخت برآیید و گام مهمی در جهت توسعه ایران و زاویه جنوب شرقی‌اش، مکران، بردارید.