عبور اروند از سد تحریم
تهران - ایرنا - جدا از اشتراکات مذهبی و فرهنگی، ارتباطات تنگاتنگ اقتصادی و مبارزه مشترک با تروریست‌های تکفیری، به پیوندهای ایران و عراق استحکام و ویژگی بخشیده که تاکنون واشنگتن با وجود تلاش‌های بی‌وقفه نتوانسته آن را از هم بگسلد.
ایران طی سال‌های گذشته با وجود همه دشواری‌ها و سنگ‌اندازی‌ها توانسته سهم مناسبی در بازار عراق داشته و سالانه حجم قابل‌توجهی کالا به این کشور صادر کند.
ایران و عراق برای افزایش مبادلات تجاری تا 20 میلیارد دلار در آینده برنامه‌ریزی می‌کنند. در نخستین سفر خارجی «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق به تهران در روز 31 تیرماه، دکتر «حسن روحانی» رئیس جمهوری و نخست وزیر عراق تمایل خود را برای افزایش حجم تجارت تا 20 میلیارد دلار و تقویت سطح روابط اقتصادی و تجاری بین دو کشور اعلام کردند. این در شرایطی است که برپایه برخی گزارش‌ها 3 تا 5 میلیارد دلار دارایی‌های ایران در بانک مرکزی عراق به دلیل تحریم‌های آمریکا مسدود شده است و آمریکا مخالف واریز این دارایی‌ها به حساب ایران است.
در این خصوص، «عبدالناصر همتی» رییس کل بانک مرکزی اخیرا (روز دوشنبه 21مهرماه) در راس هیاتی متشکل از مدیران بانکی و فعالان تجاری با هدف وصول مطالبات ارزی ایران که عمدتا ناشی از صادرات برق و گاز بود به عراق سفر کرد. آن طور که همتی خبر داد، توافق‌های خوبی برای آزادسازی منابع مالی بانک مرکزی و استفاده از آن برای تامین واردات کالاهای اساسی و ضروری ایران، صورت گرفته است. «یحیی آل اسحاق» رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق هم به تازگی گفته رویکرد الکاظمی نخست وزیر عراق حاکی از آن است که این کشور می‌خواهد بدهی‌های خود به ایران را تسویه کند.
نگاهی به مناسبات تجاری ایران و عراق
افزایش صادرات ایران به عراق و مزیت‌های کشورمان در این زمینه، به طور آشکار ظرفیت عراق برای تبدیل شدن به یکی از مهم‌ترین بازار مصرف کالاهای ایرانی و یکی از اصلی‌ترین منابع درآمد ارزی کشور را تایید می‌کند. امتیاز دیگر عراق برای ایران در شرایط جنگ اقتصادی با آمریکا، نیاز شدید این کشور به واردات برای بازسازی ویرانی‌های بازمانده از حمله آمریکا به عراق و داعش است. آمریکا با آگاهی از جایگاه مهم عراق در جنگ اقتصادی خود با ایران، تمام تلاشش برای به حداقل رساندن روابط میان دو کشور همسایه در دو سوی اروندرود را به کار برده است و تلاش جهت مسدود شدن دارای‌هایی ایران در عراق هم در این چارچوب قرار می‌گیرد. این در حالی است که ایران و عراق برای افزایش سطح تجارت به رقم 20 میلیارد دلار برنامه‌ریزی می‌کنند و اتاق بازرگانی ایران، عراق را به عنوان بزرگترین بازار برای تولیدات ایران به شمار می‌آورد.
به نوشته روزنامه «الانباء» کویت، روابط ایران و عراق فراتر از مسائل سیاسی است. پس از حمله آمریکا به عراق توان زیرساختی ایران فرصت مطلوبی برای عراق بود. پس از آن روابط اقتصادی دو کشور گسترش یافت و شامل مواد غذایی، دارو، خودرو و انرژی و... شد. عراق به بازار بزرگ تولیدات ایران تبدیل شده است. برپایه گزارش اتاق بازرگانی ایران ارزش صادرات ایران طی یک سال گذشته فراتر از 9 میلیارد دلار بوده است.
ناتوانی آمریکا در فروپاشیدن روابط ایران و عراق
بخشی از مشکلات بازنگشتن منابع ارزی به ایران به تحریم‌های پولی و بانکی ایران از سوی آمریکا باز می‌گردد. بسیاری از تحلیلگران معتقدند به دلیل ارتباط تنگاتنگ اقتصادی عراق با ایران، این کشور به تحریم‌های آمریکا علیه ایران نمی‌پیوندد و تلاش‌های آمریکا در این زمینه هم راه به جایی نخواهد برد.
در این زمینه «صالح الهماشی» کارشناس مسائل اقتصادی به شبکه «الجزیره» قطر گفته خیلی سخت است که بتوان در راستای اعمال تحریم ایران مانع از واردات کالاهای ایرانی به عراق شد. این دو کشور مرزهای طولانی دارند. حتی آمریکا و جامعه بین‌الملل در تحریم‌های سال 1991 عراق هم نتوانستند مانع ورود مواد غذایی و کالا به عراق از کشورهای همسایه شوند.
به نوشته الجزیره «حمزه الجواهری» کارشناس مسائل نفتی هم معتقد است عراق در عرصه انرژی از تحریم‌های ایران زیان‌های بسیاری متحمل خواهد شد. اگر عراق از معامله انرژی با ایران محروم شود حدود 6 تا 7 هزار مگاوات انرژی را از دست خواهد داد. این در شرایطی است که عراق نخواهد توانست با خرید از دیگر کشورها این زیان را جبران کند. عراق شبکه ارتباطی برای خرید برق از دیگر کشورها هم در اختیار ندارد.
به نوشته روزنامه «العربی الجدید»، «یحیی الکبیسی» مشاور مرکز پژوهش‌های راهبردی «العربی» معتقد است اظهارات رئیس بانک مرکزی ایران درباره موفقیت‌آمیز بودن مذاکره با عراقی‌ها برای آزادسازی دارایی‌های مسدود شده ایران و احتمال دستیابی ایران به این اموال در کنار چشم‌پوشی اجباری واشنگتن از تجارت عراق با ایران بیانگر ماهیت پرچالش مساله عراق برای آمریکا است. واشنگتن به این موضوع آگاه است که نمی‌تواند عراق را به قطع روابط اقتصادی با ایران مجبور کند. از این رو، تلاش می‌کند این دو همسایه را وادار سازد تا در مرز مشخصی همکاری کنند.
نگاه عراقی‌ها به ایران پس از نقش‌آفرینی در نابودی با داعش
افزون بر نیاز ایران و عراق به همکاری در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی، دو کشور در حوزه امنیتی هم نیاز به همدیگر دارند و امنیت این دو کشور به هم گره خورده است. این نیاز هر دو کشور را به سمت تعامل مثبت با یکدیگر کشانده است. زمانی که نیروهای تروریستی داعش با حمله به موصل و دیگر شهرهای عراق امنیت این کشور را زیر تیغ برده بودند، دولت آمریکا با نادیده گرفتن توافق امنیتی خود با دولت عراق از کمک به این کشور خودداری کرد. اما در سمت مقابل ایرانی‌ها بدون هیچ تاخیری به درخواست دولت عراق برای کمک به این کشور پاسخ مثبت دادند.
به نوشته تارنمای «المسله» عراق، حمایت ایران از عراق در برابر خطر داعش، تغییر بزرگی در نگاه عراقی‌ها نسبت به ایران ایجاد کرد. اکنون در عراق به ویژه شیعیان و کردها به ایران به عنوان یک بازیگر اساسی و شریک بی‌مانند نگاه می‌کنند که ضامن امنیت و ثبات عراق در برابر خطرات است. آگاهی ایران از تحولات عراق، ماهیت روابط ایران با احزاب و رهبران عراق، تجربه‌های متعدد ایران در مدیریت بحران‌ها در منطقه ابزارهای مهمی بود که سبب شدند ایران در بحران حمله داعش به عراق تصمیم مناسبی بگیرد. در شرایط حمله داعش به عراق، ایران بر خلاف دیگر کنشگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برای بازسازی نیروهای نظامی رسمی و مردمی عراق و تقویت قدرت آنها در برابر داعش بدون هیچ گونه تاخیری وارد عمل شد و با اتخاذ تصمیم‌های سرنوشت‌ساز سبب کاهش خطرات داعش شود.
از نگاه این رسانه عراقی، تصمیم ایران برای حمایت فوری و بدون‌قید و شرط از عراق در برابر داعش در شرایطی که دیگر کنشگران در این زمینه سهل‌انگاری کردند نشان داد که ایران در سایه وجود خطر حقیقی حمله داعش به عراق از بالاترین اراده و قدرت برای حمایت از جوامع مختلف و روندهای سیاسی در عراق برخوردار است. این تجربه حمایت ایران از عراق و تاثیر آن در تغییر نگاه عراقی‌ها به ایران افزون بر اینکه سبب بازسازی و تقویت روابط دو کشور شده است می‌تواند به عنوان الگویی در ترسیم سیاست راهبردی ایران در سطح منطقه مطرح شود و پرستیژ سیاسی و امنیتی ایران را تقویت کند.
در پایان باید گفت که عراق و ایران با استفاده از تجربه‌های گذشته و درک مخاطرات دخالت بیگانگان در روند روابط دو کشور برای تقویت روابط با هدف توسعه اقتصادی و افزایش رفاه مردم خود و تقویت جایگاه ژئوپلتیکی خود تلاش می‌کنند. این مهم تنها در سایه عمل به تعهدات متقابل و تقویت اعتمادسازی میان دو کشور رخ خواهد داد.
*س_برچسب‌ها_س* *س_پرونده خبری_س*