عدم اجرای "قانون هوای پاک" و بازخواست شهرداران سابق تهران به دلیل "ترک فعل"

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ آلودگی هوا مشکل دیرینه تهران و تهرانی‌هاست؛ سال‌هاست مسئولان برای حل این معضل نسخه‌هایی می‌پیچند و مردم هم رویای آسمان آبی در سرمی‌پرورانند اما سایه آلودگی از سر این شهر کم نمی‌شود البته نسبت به سال‌های 81 و 82 که مجموعا 300 روز هوای ناسالم در تهران به ثبت رسید، اوضاع بهتری حاکم است اما همچنان حسرت داشتن هوای پاک پابرجاست.

مرور تاریخ نشان می‌دهد مسئولان، نخستین بار در سال 74 برای جلوگیری از آلودگی هوا، آستین‌ها را بالا زدند و لایحه هوای پاک را تدوین کردند اما با افزایش مشکلات زیست محیطی و گذشت بیش از یک دهه از تنظیم آن، لازم بود اصلاحاتی روی این قانون انجام شود.

به همین منظور، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در سال 91 اصلاحات لایحه را آغاز کرد و این فعالیت منجر به ارائه طرحی در کمیسیون‌های مجلس شد. بعد از بررسی طرح، دولت بر این باور بود که باید لایحه هوای پاک به صورت جامع‌تر بررسی شود تا مشکلاتی مانند بودجه و مغایرت با قانون اساسی در لایحه برطرف شود بنابراین دولت از مجلس خواست طرح خود را متوقف کند؛ بر این اساس لایحه هوای پاک از اواخر سال 94 بازنویسی و به مجلس تقدیم شد.

با بررسی‌های مجلس شورای اسلامی قانون هوای پاک در سال 96 به تصویب رسید؛ تصویب این قانون کورسوی امیدی برای تنفس بهتر مردم در شهرهایی بود که آلودگی با هوای آنها عجین شده است، بود.

قانون هوای پاک با 34 ماده، 14 دستگاه از جمله وزارت کشور، وزارت صمت، وزارت اقتصاد، وزارت نیرو، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و شهرداری‌ها را مکلف به انجام اقداماتی در راستای کاهش آلودگی هوا کرد اما شواهد گویای آن است که همه دستگاه‌ها به وظایف تعیین شده به خوبی عمل نکرده‌اند و شهرداری تهران نیز یکی از آنهاست.

اگرچه سهم شهرداری‌ها در این قانون اندک است اما طبق ماده‌های 6 و 7 که دربرگیرنده توسعه حمل و نقل عمومی، طرح ترافیک و مراکز معاینه فنی خودروها و موتورسیکلت‌ها است و در کاهش آلودگی هوا اثرگذار هستند، طی 4 سال گذشته دستاورد قابل قبولی رقم نخورده است.

مراجعه 160 موتورسیکلت به مراکز معاینه فنی در سال جاری! 

البته شهرداری در بخش مربوط به معاینه فنی فقط امکان ارائه خدمات دارد ودر الزام متقاضیان برای مراجعه به مراکز وظیفه‌ای ندارد اما متأسفانه در سال جاری تنها حدود 160 دستگاه موتورسیکلت به عنوان یکی از وسایل مؤثر در ایجاد آلودگی به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده‌اند این در حالی است که حدود 3 میلیون موتورسیکلت در سطح شهر تردد دارند.

حسین مقدم مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای شهر تهران به تسنیم می‌گوید: 11 خط مکانیزه در 6 مرکز برای معاینه فنی موتورسیکلت‌ها راه اندازی کرده‌ایم اما تا زمانی که گواهی معاینه فنی از راکبان موتورسیکلت‌ها خواسته نشود، طبیعتا آنها نیز به مراکز معاینه فنی مراجعه نمی‌کنند.

وی میگوید: خودروهای سواری هنگام خرید و فروش به گواهی معتبر معاینه فنی نیاز دارند و پلیس هنگام چک کردن مدارک رانندگان خودروهای سواری، گواهی معاینه فنی را هم اخذ می‌کند، برای موتورسیکلت‌ها نیز باید چنین الزامی وجود داشته باشد اما متأسفانه اکنون شرایط اینطور نیست در حالی که اقداماتی از این دست و همچنین تعیین جریمه می‌تواند منجر به ضمانت اجرایی قانون شود.

با این حال معاینه فنی خودروها که با اجرای طرح LEZ در دوره قالیباف کلید خورد، همچنان در حال اجراست و طبق آمار از ابتدای سال جاری تا پایان مهر 928 هزار دستگاه خودرو به مراکز معاینه فنی شهر تهران مراجعه کرده اند که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته میزان مراجعات تغییر چندانی نداشته است.

پسرفت حمل و نقل عمومی در 4 سال گذشته بر خلاف تأکیدات قانون هوای پاک

در 4 سال گذشته وضعیت حمل و نقل عمومی نیز که نقش به سزایی در کاهش سفرهای درون شهری و به تبع آن آلودگی هوا دارد، نابه سامان شده و بسیاری از صاحبنظران آن را بحرانی تلقی می‌کنند؛ در این سال‌ها تعداد اتوبوس‌های فعال از حدود 5 هزار دستگاه به حدود 2 هزار دستگاه تقلیل یافته و طی 4 سال اخیر تنها 510 دستگاه اتوبوس به ناوگان اضافه شده (که 110 مورد از آنها در زمان فعالیت زاکانی صورت گرفته است) در حالی که تهران به 9 هزار دستگاه اتوبوس نیاز دارد.

در حوزه مترو نیز طی 4 سال مدیریت اصلاح‌طلبان که با حضور حناچی به‌عنوان شهردار سپری شد،به‌اذعان عضو سابق شورای شهر تا اردیبهشت سال جاری صرفا 4.5 کیلومتر مترو در 4سال گذشته احداث و حدود 35کیلومتر تکمیل شد در حالی که در زمان فعالیت قالیباف حدود 220 کیلومتر مترو طی 12سال ساخته شد.

تأثیر ناچیز طرح بین‌المللی آقای معاون در کاهش آلودگی هوا

طرح کنترل آلودگی هوا هم که افتخار بین‌المللی پورسیدآقایی معاون حناچی بود و بر اساس آن طرح زوج و فرد حذف شد، طبق گزارشی مستند منتشر شده از نتایج زیست‌محیطی طرح کاهش در مهر،98 آلودگی هوا در محدوده های مرکزی شهر 14 درصد و در کل شهر 7 درصد کاهش یافت!

اگرچه قرار نیست شهرداری جور همه دستگاه‌های مسئول در کاهش آلودگی هوا را بکشد اما آنطور که انتظار بود در کمک به کاهش آلودگی هوا از طریق حمل و نقل عمومی و طرح ترافیک به سهم خود کوشا باشد، عمل نکرد زیرا طبق قانون مذکور، شهرداری‌ها موظف به فراهم آوردن سامانه‌های حمل و نقل عمومی برای تأمین تردد راحت شهروندان در قبال محدودیت‌هایی که در طرح ترافیک اعمال می‌شود، شده‌اند بنابراین همانطور که اعمال محدودیت در محدوده طرح ترافیک می‌شود، شهرداری‌ها هم موظف به فراهم کردن امکانات مناسب حمل و نقل عمومی هستند.

ورود سازمان بازرسی و دادستانی به عدم اجرای قانون هوای پاک

به هر ترتیب عملکرد ضعیف دستگاه ها در اجرای قانون هوای پاک، پای سازمان بازرسی را به این موضوع باز کرده چراکه اخیرا سازمان بازرسی کل کشور طی یک نشست علمی و تخصصی با حضور نمایندگان دستگاه‌های مسئول و همچنین برخی اساتید دانشگاهی و صاحب‌نظران این حوزه عملکرد دستگاه‌ها در اجرای قانون هوای پاک را بررسی کرد.

بر این اساس غلامعباس ترکی، معاون نظارت و بازرسی امور تولیدی سازمان بازرسی کل کشور در این نشست، ضمن تبیین اهمیت موضوع آلودگی هوا، وضعیت نامناسب آلودگی هوا در کلانشهر‌ها به خصوص شهر تهران، اظهار کرد: بررسی‌های سازمان بازرسی کل کشور حاکی از آن است که بسیاری از تکالیف قانونی دستگاه‌ها، اجرا نشده است.

به گفته وی، در این قانون اعتبار لازم نیز پیش‌بینی شده و در ماده 33 قانون هوای پاک به طور صریح تعیین شده است. از طرفی بررسی‌های سازمان بازرسی کل کشور نشان می‌دهد مفاد ماده 33 مذکور و سایر مقررات در زمینه تأمین بودجه و هزینه‌کرد به درستی و کامل محقق نشده و ما نیز پیگیری‌های لازم در این زمینه را انجام خواهیم داد تا مشخص شود که آیا منابع، برای کنترل آلودگی هوا مورد استفاده قرار گرفته و یا تخطی شده است.

وی ادامه داد: در سال 99 و هم در سال جاری بازرسی‌های متعددی را انجام داده‌ایم و نشست‌های تخصصی در این زمینه برگزار شده است. در همین راستا دستگاه‌های متخلف را به مراجع قانونی معرفی کرده و با احراز تخلف و ترک فعل چند دستگاه، موضوع به هیئت تخلفات نهاد ریاست جمهوری اعلام شده است؛ نتایج بررسی‌های تکمیلی در خصوص اجرای تکالیف قانونی دستگاه‌ها را حتما پیگیری خواهیم کرد و ناگزیر هستیم که اگر کوتاهی در اجرای هر بخش از قانون صورت گرفته باشد ضمن اعلام عمومی، به مبادی مربوط منعکس کنیم.

دستگاه‌های مسئول مکلف به ارائه گزارش عملکرد شدند

در نهایت معاون نظارت و بازرسی کل کشور دستگاه‌های مسئول را مکلف کرد ظرف مدت دو هفته توضیحات تکمیلی از چگونگی اجرای تکالیف قانونی، چالش‌ها و موانع موجود را تهیه و به صورت مستند به سازمان بازرسی کل کشور ارائه کنند.

درباره شهرداری تهران در ادوار گذشته باید "ترک فعل" در اجرای قانون هوای پاک مورد بررسی قرار گیرد و به ویژه مدیریت شهری سابق باید نسبت به کوتاهی های خود در 4 سال گذشته پاسخگو باشد.

ناصر امانی؛ عضو شورای اسلامی شهر تهران در این باره به خبرنگار تسنیم می گوید: در حوزه حمل و نقل عمومی که یکی از روشهای اساسی در کاهش آلودگی هواست با کاهش ظرفیت مترو و اتوبوس مواجه هستیم و توان حمل و نقل عمومی نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده است؛ متأسفانه از حدود 5 هزار اتوبوس فعال در سال 96 به 2 هزار و 200 دستگاه اتوبوس رسیده‌ایم و سایر اتوبوس‌ها به دلایلی مانند فرسودگی یا کمبود لوازم یدکی از رده خارج شده‌اند و امکان استفاده از آنها وجود ندارد.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران می‌گوید: برقی کردن اتوبوس‌ها نیز به جایی نرسید و به جز یک دستگاه اتوبوس که به شکل نمایشی در دوره پنجم رونمایی شد، شاهد توسعه و افزایش اتوبوس‌های برقی در خیابان‌ها تهران نبودیم. نوسازی تاکسی‌های فرسوده نیز متأسفانه با کندی بسیاری مواجه شد این در حالی است که ناوگان تاکسیرانی نیز مانند اتوبوسرانی فرسوده است.

وی خاطرنشان کرد: درخصوص موتورسیکلت‌های برقی نیز آنچه عیان است چه حاجت به بیان است! باید به خیابان‌های مرکزی و جنوبی شهر سری بزنید تا بببنید چه وضعیتی حاکم است؛ این در حالی است که موتورسیکلت‌های کاربراتوری به اندازه 5 خودروی سواری تولید آلودگی دارند و شاهد تردد میلیونی موتورسیکلت‌هایی در شهر هستیم که اکثر آنها باعث آلودگی هوا می‌شوند.

4 سال فرصت همسویی دولت، مجلس و مدیریت شهری در دوره گذشته بدون هیچ دستاورد و عملکرد قابل دفاعی در بسیاری از حوزه‌ها از جمله اجرای قانون هوای پاک از دست رفت و بسیاری از دستگاه‌ها از جمله شهرداری تهران در انجام تعهدات خود به شایستگی عمل نکردند البته تراژدی آلودگی هوا یکی از موضوعات محوری نیمه دوم هر سال است که با تغییر فصل و نزول باد و باران به فراموشی سپرده می‌شود اما با شروع به کار دولت و مدیریت شهری جدید، روزنه امیدی ایجاد شده تا شاید رویکرد آنها با گذشتگان تفاوت داشته باشد و ورود دادستانی و سازمان بازرسی به اجرای این قانون زمینه تحولات خوبی در کاهش آلودگی هوا منجر شود چراکه تجربه برخی کشورها نشان داده داشتن آسمانی پاک، یک رویا نیست و میتوان آن را با عزم و اراده محقق کرد.