عربستان در صدر جدول؛ معلوم‌نیست چه تعداد توریست به ایران آمده

رسانه‌های عربستان از کسب رتبه اول این کشور در رشد جذب گردشگر در سال 2023 خبر دادند. طبق این گزارش که روز جمعه منتشر شد، سازمان جهانی گردشگری، عربستان سعودی را در رتبه‌بندی گردشگری سازمان ملل به دلیل رشد 56 درصدی ورود گردشگران بین‌المللی در سال 2023 نسبت به سال 2019 در صدر قرار داده است.

به گزارش اعتماد، در این گزارش اعلام شده بود که در سال 2023 از مجموع 27 میلیون نفر گردشگر ورودی به عربستان، 45 درصد گردشگر مذهبی و 20 درصد گردشگر تفریحی بوده‌اند در حالی که طبق قوانین عربستان، ورود به دو شهر مکه و مدینه برای غیر مسلمانان ممنوع است. اعطای رتبه اول به عربستان بابت رشد تعداد گردشگر ورودی در حالی است که سال 2022، بیش از 16 میلیون گردشگر به این کشور رفته بودند و در این سال هم عربستان در گزارش سازمان جهانی گردشگری رتبه دوم جذب گردشگر نسبت به سال 2019 را کسب کرد در حالی که در سال 2022 کشور‌های فرانسه، اسپانیا، امریکا، ترکیه، ایتالیا، مکزیک، انگلیس، آلمان، یونان و اتریش به ترتیب در 10 ردیف اول جدول جذب گردشگر جهان قرار داشتند.

اعطای رتبه اول رشد تعداد گردشگر به عربستان در گزارش 2023 سازمان جهانی گردشگری در حالی است که این کشور فقط 6 اثر و چشم‌انداز ثبت شده در میراث جهانی یونسکو دارد و بنابراین در مقایسه با کشور‌های اروپایی که همواره در ردیف‌های اول مقاصد گردشگری جهان بابت تعداد آثار و ابنیه تاریخی هستند، حرفی برای گفتن ندارد، اما طبق گزارش رسانه‌های عربستان، دولت این کشور با هدف کاهش اتکا به درآمد نفت، برای جذب 70 میلیون گردشگر ورودی تا سال 2030 برنامه‌ریزی کرده و برای دستیابی به این هدف، درصدد اجرای پروژه‌ای موسوم به «نئوم» است؛ ساخت کلانشهری با سرمایه 500 میلیارد دلاری معروف به «ابرشهر» به عنوان یک مقصد گردشگری در شمال غربی عربستان و مجهز به فناوری‌های هوشمند که قرار است تا سال 2025 تکمیل شود. طبق اعلام محمدبن سلمان؛ ولیعهد عربستان، این کلانشهر هوشمند 26 هزار کیلومتر مربعی از استقلال قضایی و سیاسی برخوردار خواهد شد.

اما فقط عربستان نیست که برای دستیابی به رشد صنعت گردشگری هدف‌گذاری کرده و درصدد افزایش جذابیت‌ها برای توریست‌هاست.

پایان تابستان امسال اعلام شد که در کشور قطر هم تعداد گردشگران ورودی در 8 ماهه سال 2023 و نسبت به مدت مشابه سال 2022 رشد 157 درصدی داشته و در سال 2021 درآمد حاصل از توریسم در این کشور معادل 10درصد از تولید ناخالص داخلی قطر بوده است.

ترکیه هم از ابتدای سال 2024 برای درآمد

100 میلیارد دلاری از صنعت گردشگری هدف‌گذاری کرده و به طور مشخص، قرار است شهر استانبول در سال جاری میلادی خود را برای میزبانی از 20 میلیون گردشگر آماده کند که این هدف‌گذاری، حدود 3 میلیون نفر بیشتر از تعداد گردشگران سال 2023 استانبول است.

جای ایران در صنعت توریسم جهانی کجاست؟

آذر ماه امسال سرپرست دفتر بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی به خبرگزاری ایسنا گفت که سفر به ایران در هشت ماه نخست امسال با 48.5 درصد رشد روبه‌رو بوده و در این مدت 4 میلیون و 400 هزار نفر به انگیزه‌های تجارت، درمان، زیارت و توریستی به ایران سفر کرده‌اند که مسافرانی از مبدا بحرین، کویت، عراق، عربستان، ترکیه، تاجیکستان، آذربایجان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، افغانستان، چین، روسیه و هند بوده‌اند. این مقام مسوول در اشاره‌ای کوتاه گفت که در 6 ماه ابتدای امسال 6600 سوئدی و 12 هزار آلمانی هم به ایران آمده‌اند که البته عدد مسافران اروپایی در مقایسه با آمار 4 میلیون نفری مسافرانی از مبدا کشور‌های عضو اکو و خاورمیانه و همسایگان شرقی و غربی و جنوبی، باید مساوی با صفر تلقی شود.

از نیمه دوم پارسال و به دنبال اعتراضات مردمی در ایران، توریست‌های اروپایی، کانادایی و امریکایی که برای تمام مقاصد گردشگری جهان، مهم‌ترین مسافران فرهنگی محسوب می‌شوند، ایران را از مقصد سفرشان حذف کردند چنانکه مسوولان حوزه تورگردانی، اوایل پاییز پارسال از لغو 90 درصد تور‌های ورودی از کشور‌های اروپایی خبر دادند و اواسط زمستان هم گفتند که هیچ رزروی برای تعطیلات نوروز از مبدا اروپا و امریکا ندارند.

البته پیش از این هم آمار گردشگران ورودی به ایران چندان جذاب نبوده و حداقل از سال 1397 و به دنبال برخی رخداد‌های سیاسی و اجتماعی در کشور، سهم حضور توریست فرهنگی که با انگیزه تفریح، به سفر می‌رود در جمع گردشگران ورودی به ایران، کاهش یافته است. به عنوان نمونه، سال 1397 از مجموع 7 میلیون و 800 هزار گردشگر ورودی به ایران، حدود 687 هزار نفر (8.8 درصد از کل مسافران ورودی در این سال) ویزای جهانگردی داشتند، 4 میلیون نفر از قانون لغو روادید با ایران استفاده کرده‌اند و حدود یک میلیون و 700 هزار نفر (21.6 درصد از مجموع مسافران ورودی به کشور در این سال) ویزای زیارتی گرفته‌اند که اگر تعداد زائران را به گردشگران دارای ویزای جهانگردی اضافه کنیم، مجموع توریست‌های ورودی به ایران در سال 1397 بیش از 30 درصد کل مسافران نبوده که به نظر می‌رسد دلیل بالا نبودن تعداد توریست‌ها در این سال، به خروج رییس‌جمهور امریکا از معاهده بین‌المللی برجام (اردیبهشت 1397) و بازگشت تحریم‌های سیاسی و اقتصادی امریکا علیه ایران (آبان 1397) مربوط باشد.

در سال 1398 هم از مجموع 8 میلیون و 800 هزار مسافر ورودی به کشور، 7 میلیون نفر از قانون لغو روادید با ایران استفاده کرده‌اند، اما در این سال تعداد مسافران دارای ویزای زیارتی هم نسبت به سال 1397 حدود 58 درصد کاهش یافته و از 21.6 درصد، به 8 درصد (711 هزار نفر) رسیده علاوه بر اینکه تعداد مسافران با ویزای جهانگردی هم نسبت به سال 1397 با کاهش 38.4 درصدی مواجه بوده و به 4.7 درصد (423 هزار نفر) رسیده است. با توجه به اینکه ماه پایانی سال 1398، همه‌گیری کرونا در جهان خبرساز شد، کاهش گردشگر زیارتی و سیاحتی را نمی‌توان به شیوع کرونا ربط داد، چون 28 بهمن 1398 اولین اخبار از فوت و ابتلای بیماران کرونا در ایران منتشر شد، اما به نظر می‌رسد وقایع دیگری بر کاهش تعداد توریست‌ها در ایران تاثیرگذار بوده و از جمله می‌توان به اعتراضات مردمی بعد از گرانی قیمت بنزین (24 آبان 1398) و رخداد‌های تلخ بعد از شلیک به هواپیمای اوکراینی (18 دی 1398) اشاره کرد.

اما حتی در سال‌های 1397 و 1398 هم سیمای گردشگری ورودی به ایران چندان متنوع نبود چنانکه طبق گزارش‌های وزارت میراث فرهنگی، تعداد گردشگران ورودی از اتحادیه اروپا در سال 1395 حدود 289 هزار نفر و در سال 1396 حدود 257 هزار نفر بود، اما در سال 1397 از مجموع 7 میلیون و 800 هزار مسافر ورودی به ایران، فقط 1.32 درصد معادل 86 هزار نفر از مبدا اروپا (آلمان، ایتالیا و فرانسه) بودند که در سال 1398 تعداد این گردشگران ورودی کاهش یافته و از مجموع 8 میلیون و 800 هزار مسافر ورودی 0.66 درصد و معادل 58 هزار نفر، از سه کشور آلمان، ایتالیا و فرانسه به ایران آمده بودند. گزارش وزارت میراث فرهنگی نشان می‌دهد که در سال 1398 تعداد زیادی از مسافران ورودی به ایران، اتباع جمهوری آذربایجان، افغانستان، ترکیه، پاکستان، ارمنستان، ترکمنستان، عمان، بحرین، کویت، هندوستان، چین، گرجستان، روسیه، لبنان، عربستان و عراق بوده‌اند که اتباع عراقی هم، به دلیل ارزانی قیمت بسیاری از مایحتاج روزانه در ایران برای خرید خرده یا عمده کالا‌های مصرفی به ایران می‌آمده‌اند و بنابراین مسافر فرهنگی محسوب نمی‌شوند.

آمار دیگری که فرضیه تاثیر محدودیت‌های سیاسی و اجتماعی بر تصمیم توریست‌های فرهنگی برای سفر به ایران را تقویت می‌کند، بخش دیگری از گزارش سال 1398 وزارت میراث فرهنگی است که طبق این گزارش، در سال 1398 از مجموع 8 میلیون و 800 هزار مسافر ورودی به ایران، بیش از 6 میلیون مرد هستند در حالی که تعداد زنان مسافر به ایران در این سال حدود دو میلیون و 800 هزار نفر بوده است.

ناکافی بودن امکانات برابر با تعریف‌ها و استاندارد‌های بین‌المللی هم از دیگر دلایلی است که رغبت مسافران و توریست‌های فرهنگی برای سفر به ایران را کاهش می‌دهد. صرف‌نظر از اعتراض همیشگی مسافران ایرانی و غیرایرانی نسبت به وضعیت فاجعه‌بار و خجالت‌آور سرویس‌های بهداشتی بین راهی و جاده‌ای، خدمات ارایه شده در هتل‌ها و مسافرخانه‌ها هم معمولا با استاندارد این خدمات همخوانی ندارد که صرف‌نظر از محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های مذهبی اعمال شده در مراکز اقامتی، دلیل مهم این اختلاف به‌طور مستقیم با افت و خیز قیمت ارز و نابسامانی اقتصادی به دلیل تغییرات روزانه و ساعتی قیمت کالا‌ها و خدمات مرتبط است چنانکه طبق گزارش سال 1398 وزارت میراث فرهنگی از مجموع بیش از 6000 هتل و مسافرخانه و مهمانپذیر و متل و پانسیون و اقامتگاه سنتی و مجتمع گردشگری دارای مجوز و فعال، فقط حدود 420 واحد خدماتی مطابق با استاندارد ارایه داده اند.

هفته گذشته علی‌اصغر شالبافیان؛ معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی از رشد 52درصدی ورود گردشگران خارجی به کشور در 10 ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه پارسال خبر داد و گفت: «در 10 ماهه نخست امسال 5 میلیون و 400 هزار گردشگر خارجی به ایران سفر کردند.»

اعلام‌هایی از این دست البته بی‌سابقه نیست. آبان 1397 هم علی‌اصغر مونسان؛ رییس وقت سازمان میراث فرهنگی گفت: «در 6 ماهه اول امسال شاهد رشد 51 درصدی ورود گردشگران خارجی هستیم که اگر امسال همین روند ادامه داشته باشد به آمار حدود 7 میلیون گردشگر خارجی دست پیدا می‌کنیم. سال گذشته هم در مجموع 5 میلیون و 100 هزار گردشگر خارجی وارد کشور شدند و در حوزه گردشگری اگرچه با کاهش ورود توریست‌های اروپایی مواجه شدیم، اما با تمهیدات انجام شده در حوزه توریست منطقه‌ای رشد داشته‌ایم که توریست منطقه‌ای وارد شده به کشورمان عمدتا در حوزه توریست سلامت هستند که از توریست اروپایی ارزآورتر است.»

ایرادی که کارشناسان حوزه سفر به آماری از این دست وارد می‌دانند، صرف‌نظر از مبالغه هدفمند و مستتر در این اعداد راستی‌آزمایی نشده، این است که به دلیل فقدان حساب اقماری، همچنان ادعای افزایش تعداد گردشگر ورودی بی‌اساس است، چراکه گردشگر و توریست، یک تعریف مشخص دارد و الزاما هر فردی با ملیت غیرایرانی که پا از مرز هوایی، زمینی و دریایی ایران به داخل گذاشت را نمی‌توانیم گردشگر بدانیم درحالی که سال‌هاست مسوولان وزارت میراث فرهنگی، بابت هر مهر ورودی که ازسوی پلیس مرزی بر گذرنامه‌های غیرایرانی می‌خورد، یک عدد به تعداد گردشگران ورودی کشور اضافه می‌کنند.

ایران مقصد جذاب توریست‌های فرهنگی نیست

طبق گزارشی که اخیرا از سوی شرکت تحقیقاتی «یورومانیتور» درباره پربازدیدترین شهر‌های گردشگرپذیر جهان منتشر شده و خبرگزاری ایسنا هم آن را بازنشر داده، در سال 2023 هیچ یک از شهر‌های ایران در فهرست 100 مقصد جذاب گردشگری دنیا نبودند.

این فهرست برمبنای جاذبه‌های گردشگری و توریستی، وضعیت اقتصادی، امنیت و خدمات سلامت تهیه شده و شهر‌های پاریس، دوبی، مادرید، توکیو، آمستردام، برلین، رم، نیویورک، بارسلونا و لندن به ترتیب پربازدیدترین شهر‌ها در سال 2023 بوده‌اند و در ادامه فهرست هم نام شهر‌هایی همچون مونیخ، میلان، سئول، دوبلین، وین، لس‌آنجلس، لیسبون، پراگ، استانبول، فرانکفورت، فلورانس، آتن، میامی، ونیز، ابوظبی، استکهلم به چشم می‌خورد.

بهانه‌تراشی پیاپی افغانستان برای ندادن حق‌آبه ایران

بلیت پرواز‌های نوروز کجاست؟