غلامی: به روزسازی، کاربردی سازی و بومی سازی همه در نظام فکری علوم انسانی اسلامی

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری دانشجو، نشست خبری ششمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی و کنفرانس ملی سیاست گذاری عمومی و حکمرانی اسلامی با حضور حجت الاسلام رضا غلامی، رئیس شورای سیاست گذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی، فرزاد جهان بین دبیر شورای سیاست گذاری، حجت الاسلام احمدحسین شریفی دبیر علمی ششمین کنگره علوم انسانی اسلامی و علیرضا باباخان قائم مقام دبیر علمی کنفرانس ملی سیاست گذاری عمومی و حکمرانی در مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا برگزار شد.

حجت الاسلام رضا غلامی در ابتدای این نشست ضمن گرامیداشت هفته پژوهش و خداقوت به جامعه علمی کشور، برگزاری ششمین کنگره علوم انسانی اسلامی با مشارکت شمار کثیری از دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاهی و حوزوی را یک رویداد بزرگ علمی در جهان اسلام توصیف کرد که طی دهه اخیر توانسته نقش موثری در تحولات علوم انسانی به خود اختصاص دهد.

غلامی افزود: با وجود دغدغه‌هایی که در سال‌های اخیر درباره شرایط نامطلوب علوم انسانی در ایران شکل گرفته است، هنوز درک درستی از اهمیت و ارزش فوق العاده علوم انسانی در پیشرفت همه جانبه کشور وجود ندارد و عده‌ای از مسئولین، فاقد فهم حداقلی از علوم انسانی هستند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: ابتدایی‌ترین مشکل علوم انسانی در ایران این است که رشته علوم انسانی در آموزش و پرورش ما یک رشته ورشکسته محسوب می‌شود و به جهت کم کاری محرز آموزش و پرورش در تصویرسازی درست از علوم انسانی و کارکرد‌های آن برای دانش آموزان و اولیاء، اغلب دانش آموزان باهوش و پرانگیزه حاضر به تحصیل در رشته علوم انسانی و سپس ادامه آن در دانشگاه نیستند و به این خاطر، بخش مهمی از دانشجویان علوم انسانی در دانشگاه‌ها از استعداد لازم برای تحصیل در علوم انسانی برخوردار نبوده و بیشتر با انگیزه دریافت بی‌دردسر مدرک جذب دانشگاه‌ها شده اند.

غلامی یادآور شد: اگر برنامه‌ای برای تغییر در شرایط ورودی دانشجو در علوم انسانی در شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود ندارد، توصیه ما به مسئولین وزارت علوم این است که تعداد دانشجویان مقطع کارشناسی را کاهش داده و در تحصیلات تکمیلی نیز سیاست‌های سخت گیرانه‌ای را در جذب دانشجو اعمال کنند.

رئیس شورای سیاست گذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی گفت: به رغم زحماتی که اساتید عزیز در دانشگاه‌ها می‌کشند، سیستم آموزش علوم انسانی در دانشگاه‌ها به گونه‌ای طراحی شده که کیفیت آموزش علوم انسانی در دانشگاه‌های ما عموما سطح نازلی دارد و با دانشگاه‌های دیگر به ویژه دانشگاه‌های غربی فاصله چشم گیری مشاهده می‌شود. از طرف دیگر، نه تنها همچنان در علوم انسانی آموزش و پژوهش به درستی با یکدیگر پیوند نخورده است بلکه سرمایه گذاری در پژوهش‌های علوم انسانی ناکافی است.

غلامی با بیان اینکه نقد در دانشگاه‌های ما رونق چندانی ندارد، گفت: تا وقتی این رونق ایجاد نشود و مواجهه نقادانه با نظریه‌های جدید به یک رویه دائم در دانشگاه‌ها تبدیل نشود، علوم انسانی در ایران ارتقاء پیدا نخواهد کرد این در حالی است که نوآوری در علوم انسانی معمولا مولود نقد‌های بنیان افکن بر نظریه هاست.

وی ادامه داد: جدای از مسأله بی کیفیتی آموزش، عدم سرمایه گذاری درست در پژوهش و بی رونقی نقد و به تبع آن، نوآوری، امروز خلاء حضور علوم انسانی در خیلی از عرصه‌های حیات اجتماعی به ویژه در عرصه فناوری‌های جدید احساس می‌شود و رشته‌های میان رشته‌ای و چند رشته‌ای در علوم انسانی جدی گرفته نمی‌شود.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه مجمع عالی علوم انسانی اسلامی گام‌های متنوعی را برای تحول در علوم انسانی به ویژه شکل گیری و تکامل علوم انسانی اسلامی برداشته است، افزود: اگر مسئولین کمک کنند می‌تواند منشأ یکسری تحولات فراگیر در این علوم شود.

او با اشاره به اینکه مجمع عالی علوم انسانی اسلامی پیش بینی کرده تا سرمایه گذاری خود را در جهت گسترش مطالعات کاربردی در علوم انسانی اسلامی افزایش بدهد، افزود: برگزاری کنفرانس سیاست گذاری عمومی و حکمرانی اسلامی همزمان با برگزاری ششمین کنگره علوم انسانی اسلامی، در همین جهت است. من لازم می‌دانم از دولت محترم به خاطر استقبال از بسته‌های پیشنهادی این مجمع برای حل مسائل مسائل روز و مبتلابه کشور تشکر کنم؛ ما انشاالله به این روند یعنی کمک فکری به دولت‌ها ادامه خواهیم داد.

غلامی در پایان افزود: از نظر ما، به روزسازی، کاربردی سازی و بومی سازی همه در نظام فکری علوم انسانی اسلامی وجود دارد و نباید این موارد را در عرض اسلامی سازی علوم مطرح کرد. به بیان دیگر، در اندیشه ما در علوم انسانی اسلامی نه تنها آشنایی به روز با نظریه‌های جهانی نفی نمی‌شود، بلکه این علوم در ساختار خود به کاربردی سازی و بومی سازی نیز توجه جدی‌ای را اعمال می‌کند لذا اگر علوم انسانی اسلامی را بپذیریم، به تبع آن، به روز سازی، کاربردی سازی و بومی سازی را هم پذیرفته ایم. سپس حجت الاسلام دکتر احمد‌حسین شریفی، دبیر علمی کنگره، با اشاره به اینکه این مجمع با هدف هم‌افزایی، هماهنگی و گفتمان سازی علوم‌انسانی اسلامی تأسیس شده است، گفت: مجمع عالی علوم انسانی اسلامی با همکاری 50 مرکز دانشگاهی، پژوهشگاهی و حوزه علمیه، درحال فعالیت است و بیشتر از اینکه ماهیت پژوهشگاهی و تولیدی داشته باشد، ساختار ستادی دارد. این مجمع علی‌رغم اینکه در طی این سال‌ها مورد حمایت‌های قانونی و سیاسی قرار نگرفت، اما پرچم این ایده را سرافراز نگه داشت و توانست مجمعی از اندیشمندان علوم انسانی اسلامی در کل جهان اسلام و بعضا غربی باشد. در این مجمع توانستیم حدود 3 هزار استاد و پژوهشگر درحوزه علوم انسانی اسلامی شناسایی کنیم و همچنین نزدیک به 700 استاد و پژوهشگر در طول ارزیابی‌ها با ما در ارتباط بودند.

شریفی پیرامون کمیسیون‌های این مجمع، بیان کرد: کنگره ششم متشکل از 16 کمیسیون علمی تخصصی است که 230 نفر از چهره‌های برجسته در حوزه‌های تخصصی، مدیریت علمی آن را برعهده دارند. این کمیسیون‌ها عبارتند از: «فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی»، «مدیریت تحول علوم انسانی»، «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت»، «تعلیم و تربیت اسلامی»، «ارتباطات و جامعه‌شناسی اسلامی»، «روانشناسی اسلامی»، «علوم سیاسی اسلامی»، «حقوق اسلامی»، «مدیریت اسلامی»، «شهرسازی و معماری اسلامی»، «تمدن نوین اسلامی» تشکیل شدند و همچنین کمیسیون‌های «فقه و علوم انسانی»، «هنر اسلامی»، «قرآن و علوم انسانی» و «سیاست‌گذاری عمومی و حکمرانی اسلامی» هم برای اولین بار در کنگره ششم تشکیل شدند تا ایده‌های صرفا انتزاعی در محل عمل هم خودشان را نشان بدهند و کنفرانسی هم برای آن تشکیل شد. تفاوت این کمیسیون با کنفرانس در این است که در این کمیسیون بحث‌های بنیادین سیاستگذاری عمومی و حکمرانی اسلامی صورت می‌گیرد و در کنفرانس بیشتر بحث‌های عملیاتی و عینی‌تر انجام می‌شود. این کنگره در طول دوهفته برگزار خواهد شد و روزانه دو کمیسیون در مناطق مختلف کشور و در مراکز مختلف علمی پژوهشی از جمله: دانشگاه امام حسین (ع)، موسسه آموزشی امام خمینی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشگاه قم، دانشگاه فرهنگیان، دانشکده علوم‌اجتماعی دانشگاه تهران، جامعه المصطفی، دانشگاه امام صادق (ع)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه شاهد، دانشگاه هنراسلامی تبریز، موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع)، خواهیم داشت.

دبیر علمی کنگره ادامه داد: در راستای این کنگره که هفته آینده 28 آذرماه برگزار خواهد شد، 10 پیش‌نشست، 10 جلسه نقد و بررسی و کرسی نظریه‌پردازی علمی برگزار شد همچنین چهار نشست تحت عنوان‌های «مطالعات نظری تمدن نوین اسلامی»، «عدالت اجتماعی از نظر تا عمل»، «اقتصاد اسلامی» و «سیاست‌های پولی و بانکی» نیز در فاصله گنگره پنجم تا کنگره ششم تشکیل شده است. شریفی درباره پنجمین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی، گفت: از کنگره دوم جایزه‌ای تحت عنوان جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی تعریف شد که به نظریه‌پردازان برجسته رشته‌های مختلف علوم انسانی اسلامی اختصاص داده شده است. انتخاب این افراد نیز از طریق فرم‌های نظرسنجی که در اختیار صاحب‌نظران متعدد درکشور و فضای بین‌المللی قرار می‌گیرد، انجام می‌شود. امسال نیز به سه تن از برجستگان این حوزه‌ای جایزه‌ای تقدیم خواهیم کرد. همچنین امسال برنامه ویژه‌ای برای بزرگداشت و تقدیر از زحمات بی‌نظیر علامه مصباح خواهیم داشت.

او اضافه کرد: در ششمین کنگره علوم انسانی - اسلامی بنای اصلی این بود که محققان قبلی را دعوت کنیم، اما دغدغه این را هم داشتیم که مقالات تکراری نشود بنابراین خیلی روی فراخوان عمومی مقاله سرمایه گذاری نکردیم و بیشتر روی موضوع شناسایی طلاب و جوانان وقت گذاشتیم که در نهایت 171 مقاله پذیرفته شد که به نسبت دوره قبلی 70 مقاله بیشتر پذیرفته شد. مجموع مقالات این دوره قرار است در 14 جلد منتشر شود که پس از برگزاری کنگره، ویرایش و تدوین آن آغاز خواهد شد.

فرزاد جهان بین دبیر شورای سیاست گذاری ششمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی سخنران بعدی این نشست بود که گفت: 28 آذرماه کنگره با حضور محمدباقر قالیباف در سالن همایش‌های صدا و سیما افتتاح می‌شود و پس از آن به مدت 12 روز ادامه خواهد داشت.

وی سپس سخنان خود را با دومقدمه و یک نتیجه‌گیری آغاز کرد و اظهارداشت: مقدمه اول اینکه هدف غایی انقلاب اسلامی تحقق تمدن نوین اسلامی است و ما برای تحقق تمدن سازی به دو قوه عامل و فاعل یعنی نیروی انسانی و نظریه نیاز داریم. مقدمه دوم این که این اتفاق جز با قیام جمعی دغدغه‌مندان اتفاق نمی‌افتد. یعنی کار‌ها را پشت در‌های بسته نمی‌توان محقق کرد. براساس این دو مقدمه می‌توان متوجه شد مجمع عالی علوم انسانی - اسلامی زمانی که آغاز به کار کرد خیلی با سختی و در غربت بود و به سختی حفظ شد، اما امروز با 50 مرکز دانشگاهی و حوزوی همکاری می‌کند؛ بنابراین می‌بینید که کار از یک کنگره آغاز شد، اما امروز رشد کرده و به یک مجمع بزرگ تبدیل شد. نتیجه این دو مقدمه این است که تلاش برای تربیت نیروی انسانی از طریق قیام دغدغه‌مندان نتیجه داد. یعنی هرچقدر دامنه گسترده و قله رفیع‌تر شود، دستاورد هم بیشتر می‌شود.

جهان‌بین اضافه کرد: بزرگترین دستاورد مجمع عالی علوم انسانی - اسلامی تشکیل شبکه‌ای از اساتید و محققان علوم انسانی اسلامی است که دنبال تولید متن و تربیت شاگرد است. البته به نسبت مطلوب زیاد فاصله داریم، اما خوشحالیم در آغاز سال‌های چله دوم انقلاب، شاهد این شبکه هستیم و معتقدیم چیزی که تحول می‌تواند ایجاد کند، لازمه اش این شبکه است که امروز آماده است و تقویت خواهد شد. امروز چندین هزار استاد برای این کنگره مقاله می‌نویسند و کنگره پیشخوان عرضه دستاورد‌های شبکه است.

آخرین سخنران این مراسم علیرضا باباخان قائم مقام دبیر علمی کنفرانس ملی سیاست گذاری عمومی و حکمرانی بود و گفت: موضوع حکمرانی یک موضوع جدید است که به تازگی در دنیا مطرح شده است و به دلیل اهمیتی که در عرصه سیاستگذاری دارد، در مجمع عالی علوم انسانی - اسلامی به آن توجه و قرار شد کنفرانس مجزایی برای آن تدارک دیده شود. ما برای اینکه بتوانیم موضوع را نشر بیشتری دهیم، قبل از برگزاری کنفرانس حدود 13 نشست برگزار و از 5 استاد و صاحب فکر در این حوزه دعوت کردیم که در این مسیر به ما کمک کند. هشت کمیسیون این کنفرانس عبارتند از: کمیسیون آسیب‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، فضای مجازی، قضایی، اداری و علم و فناوری.

وی افزود: برای این کنفرانس حدود 143 چکیده مقاله به دست ما رسید که از میان آن‌ها 105 مورد پذیرفته شد. به طور کلی برگزاری این کنفرانس به عنوان اولین قدم در حوزه حکمرانی شروع خوبی است و در دوره‌های بعدی کنگره هم ادامه خواهد داشت.