"فرصت‌سوزی" استراتژی سیاه جریان نفوذ مقابل اجرای "قانون جوانی جمعیت"/ هنوز هیچ آیین‌نامه‌ای برای اجرای این قانون نوشته نشده!

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ مسئله جوانی جمعیت و وضعیت وخیم شاخصه‌های جمعیتی کشورمان این روزها به یکی از دغدغه‌های بزرگ در کشورمان تبدیل شده است؛ هرم سنی کشور در سال‌های بسیار نزدیک به هم می‌ریزد و به سمت پیری حرکت خواهیم کرد و دچار "اَبَربحران پیری جمعیت" خواهیم شد.

طبق اذعان وزارت بهداشت، تا 20 سال آینده جمعیت سالمند ایران دو برابر می‌شود که این رقم در مقایسه با برخی دیگر از کشورهای جهان بسیار بالاست و اگر این روند به همین صورت طی شود، در آینده نزدیک، تأثیرات منفی فراوانی بر مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و... خواهد داشت زیرا نیروی کار جوان و سالم، چرخ اقتصاد و تولید و توسعه را به حرکت درمی‌آورد اما سالخوردگی جمعیت، منجر به واردات نیروهای انسانی و کالاها و صرف هزینه‌های سنگین برای رفع نیازهای مردم و افراد سالمند می‌شود.

با این وجود تصویب قانون جوانی جمعیت، این روزها روزنه امیدی برای پیشگیری از بروز این مشکلات و وضعیت بغرنج جمعیتی در سال‌های آینده شده است؛ در همین راستا در نشستی با حضور دکتر اسماعیل اکبری،پدر پزشکی جامعه‌نگر ایران و دکتر فاطمه محمدبیگی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی در خبرگزاری تسنیم به بررسی ابعاد مختلف این مسئله پرداختیم که در ادامه مشروح بخش نخست آن تقدیم مخاطبان تسنیم شده است:

تسنیم: چرا از سالمندی جمعیت در ایران به عنوان یک اَبَربحران یاد می‌شود؟

دکتر اکبری: آنچه در مورد جمعیت مهم است، ساختار جمعیت است نه عدد جمعیت؛ یعنی اگر به هر صورت ما رشد جمعیت ایجاد کنیم اما در ساختار جمعیت، گروه مولد پایین باشد، به مشکل خواهیم خورد!

استاندارد علمی این است که جمعیت صفر تا 15 ساله، 24 درصد جمعیت را شامل شود، جمعیت مولد یعنی جمعیت 15 تا 65 سال که باید حدود 70 درصد ساختار جمعیت را تشکیل دهد و جمعیت سالمند که بالای 65 سال سن دارند باید 6 درصد باشد.

هیچوقت این ساختار جمعیت در کشورمان با این نسبت رخ نداد! من می‌گویم حتی اگر جمعیت افزایش یابد اما این نسبت‌ها رعایت نشود، دچار مشکل خواهیم شد!

تسنیم: راه حل این مشکل چیست؟

دکتر اکبری: برای اینکه این مشکل را حل کنیم باید علاوه بر افزایش فرزندآوری، مسئله ازدواج را حل کنیم؛ توجه داشته باشید که در کشور ما، فرزندآوری بر مبنای ازدواج صورت می‌گیرد در حالی که در کشورهای دیگر دنیا این طور نیست.

اگر بخواهیم مقایسه آماری داشته باشیم باید بگوییم در کشورهای دیگر دنیا، 44 درصد فرزندان، نکاحی نیستند! مثلا در فرانسه این رقم 53 درصد است یعنی 53 درصد بچه‌هایی که در فرانسه متولد می‌شوند از راه ازدواج به دنیا نیامده‌اند اما در کشور ما فرزندآوری غیرنکاحی نزدیک به صفر درصد است.

بنابراین ساختار جمعیتی ما وابسته به ازدواج کردن افراد است؛ در شرایطی که الان 30 درصد دختران کشور، مجرد هستند و ازدواج نمی‌کنند باید روی مسئله ازدواج کار کنیم تا بتوانیم فرزندآوری را داشته باشیم.

الان در نظرسنجی‌های صورت گرفته از زنان ایرانی مشخص شده به طور متوسط، زنان ایرانی تمایل به فرزندآوری بیش از دو فرزند دارند اما آنچه در جامعه می‌بینیم این است که 30 درصد آنها تنها یک فرزند دارند!

دکتر محمدبیگی: از جامعه جوان، پویایی، اشتغال، نخبه و دانشمند ایجاد می‌شود اما سالمندی جامعه باعث می‌شود صندوق های بازنشستگی دچار مشکلات و ورشکستگی شوند؛ رِنج نرمال سالمندی در جامعه 4 تا 8 درصد است و بالای 10 درصد پدیده سالمندی تلقی می‌شود.

در حال حاضر 11 درصد جمعیت کشور ما را سالمندان تشکیل می‌دهند و سالانه یک تا دو درصد به سالمندان کشور اضافه می‌شود به طوری که در سال 1425 ما 30 درصد سالمند در کشور خواهیم داشت! یعنی 30 درصد جامعه را سالمندان تشکیل خواهند داد و همین مسئله می‌تواند منشأ بحران‌های اقتصادی و اجتماعی شود.

تسنیم: آقای دکتر اکبری! یکی از مسائلی که در زمینه جوانی جمعیت بحث‌برانگیز شده؛ بحث لزوم جلوگیری از سقط‌های عمدی است؛ کمتر شدن آمار سقط جنین چه کمکی به افزایش جمعیت می‌کند؟

دکتر اکبری: وقتی 10 نفر در حوادث طبیعی، جاده‌ای، تصادفات و کرونا و... از دنیا می‌روند، ناراحت می‌شویم؛ در زمانی که در ایام کرونا روزانه نزدیک به 700 مرگ و میر داشتیم همه ناراحت بودند اما الان سالانه 170 هزار نوزاد کمتر متولد می‌شود اما هیچکس ککش نمی‌گزد! سالانه 530 هزار نفر فرزند نیز عمداً سقط می‌شوند یعنی 530 هزار انسان کشته می‌شود اما هیچکس ناراحت نمی‌شود!

در حالی که مقام معظم رهبری بیش از 50 بار درباره جمعیت صحبت کرده‌اند اما مهمترین استراتژی که گروه مخالف جوانی جمعیت ایران، در پیش گرفته، "فرصت‌سوزی" است؛ زیرا بحث جمعیت، دینامیک است و یک کوه یخ است که در آفتاب قرار دارد؛ بنابراین بهترین استراتژی جریان مخالف برای مقابله با اجرای قانون جوانی جمعیت، فرصت‌سوزی است که در حال حاضر گروه‌های مخالف انجام می‌دهند.

تسنیم: قانون جوانی جمعیت چه کمکی به حل این بحران خواهد کرد؟

محمدبیگی: پس از آنکه قانون جوانی جمعیت تدوین و تصویب شد، با حاشیه‌های که از سوی برخی افراد در موضوعاتی مانند غربالگری ایجاد شد، زیبایی‌های قانون جوانی جمعیت چندان دیده نشد و مثل ابری شد که خورشید قانون را پوشانده؛ در حالی که قانون مواد بسیار خوب و مهمی دارد برای مثال الان که مردم برای فرزندآوری دچار مشکلات معیشتی هستند، طبق ماده 11 قانون، دولت مکلف است به ازای هر فرزند، 10 میلیون ریال از صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس به نام فرزند اختصاص بدهد.

همچنین در ماده 12 این قانون در مورد خودرو گفته شده است هر خودروساز داخلی یک خودرو به نام مادری که صاحب فرزند دوم شود بدون قرعه‌کشی اختصاص دهد؛ اینها مواردی است که کمتر به آن پرداخته می‌شود اما ما در مجلس از دستگاه‌های اجرایی پیگیر تحقق این قوانین هستیم.

تسنیم: چه تعداد خودرو به مادران دارای فرزند داده شده؟

محمدبیگی: ما روزانه 1800 تولد فرزند دوم داریم و بنابراین روزانه 1800 ثبت‌نامی در حوزه خودرو داریم؛ خودروسازها در ابتدا نمی‌آمدند پای کار اجرای این قانون اما در حال حاضر و در سه تا چهار ماه گذشته، ثبت‌نام 15 هزار خودرو برای مادران دارای فرزند انجام شده است.

ماده 14 قانون جوانی جمعیت می‌گوید دولت مکلف است در تمام واگذاریهای حق بهره‌برداری زمین با هدف اشتغالزایی و اجرای طرحهای تولیدی و کشاورزی، اولویتها و مشوق‌های مؤثری همچون تخفیف تعرفه و هزینه واگذاری حداقل به میزان 25 درصد و افزایش طول دوره بازپرداخت تسهیلات به میزان حداقل 50 درصد برای خانواده‌هایی که پس از ابلاغ این قانون صاحب فرزند سوم و بیشتر میشوند، درنظر بگیرد؛ این مسئله با یک سامانه قابل حل کردن است اما باید پرسید آقایان وزیر کشاورزی، کار و صمت چه اقدامی انجام داده‌اند؟ هنوز هیچ آیین‌نامه‌ای برای ماده 14 این قانون نوشته نشده است!

تسنیم: یعنی هر وزارتخانه به‌صورت مجزا باید آیین‌نامه‌ای برای اجرای قانون جوانی جمعیت داشته باشد؟

اکبری: همه دستگاه‌ها مکلف هستند که ظرف 3 ماه، آیین‌نامه اجرایی قانون جوانی جمعیت را بنویسند؛ من تا الان هیچ آیین‌نامه‌ای ندیده‌ام! فرصت‌ها از دست رفته و فرصت ما برای افزایش جمعیت بسیار کمتر از 15 سال است.

محمدبیگی: ما بیش از 200 حکم در 73 ماده داریم؛ از این 200 حکم، یک سری از احکام نیازمند آیین‌نامه هستند اما آیین‌نامه‌ها تدوین نشده یا حداقل به ما گزارش کتبی نرسیده است.

الان ماده‌های 52، 53 و 56 که درباره سقط و غربالگری و دارو و ممنوعیت وازکتومی است، آیین‌نامه‌های آن در وزارت بهداشت در حال تدوین است؛ ماده 15 درباره جذب و به‌کارگیری و استخدام نیروها به ازای تاهل است که هنوز آیین‌نامه‌اش آماده نشده و در حال آماده شدن است.

بر اساس قانون، برای تمام دستگاه‌های مذکور در ماده 29 تصریح شده که هر ساله کمک‌هزینه اولاد و حق عائله‌مندی در چارچوب افزایش سنواتی حقوق و دستمزد به ترتیب به میزان 100 درصد برای فرزند و 50 درصد به ازای عائله‌مندی افزایش پیدا کند اما سازمان برنامه و بودجه این قانون را فقط برای متولدین 1401 به بعد در نظر گرفته است و دبیرخانه ستاد ملی جمعیت باید این مسئله را از سازمان برنامه پیگیری کند.

تسنیم‌: اخیراً یکی از نمایندگان مجلس به ما گفته تنها 20 درصد قانون جوانی جمعیت در دستگاه‌ها اجرا شده است! به نظر شما چرا قانون به طور کامل اجرا نمی‌شود؟

دکتر اکبری: ایلان ماسک و بیل گیتس در نشستی که درباره جمعیت داشته‌اند به این نتیجه رسیده‌اند که اگر جهان را با همین ضریب رشد 1.2 فعلی رها کنیم در 30 سال آینده 17 میلیارد نفر جمعیت خواهد داشت و امکانات زمین پاسخگوی این 17 میلیارد نفر نخواهد بود!

همچنین مدعی شده‌اند با گرم شدن کره زمین و افزایش گازهای گلخانه‌ای، این گازها به حدی بالا می‌رود که زندگی در برخی نقاط جهان غیرممکن می‌شود و ایران را از جمله این کشورها اعلام کرده‌اند!

خیلی جالب است که این شرایط برای همه کشورهای جهان ایجاد می‌شود و مختص ایران نیست اما این افراد، تمرکزشان را روی ایران گذاشته‌اند! من معتقدم همه این‌ها برنامه‌ریزی شده است و بنابراین ادراکی که نسبت به جمعیت در دنیا برای ما طراحی کرده‌اند باید تغییر کند.

مسئولان باید برای آینده برنامه‌ریزی کنند و باید بدانیم چگونه از منابع طبیعی موجود در کشور خود استفاده کنیم تا این مشکلات رخ ندهد.

دکتر محمدبیگی: چهار نکته درباره اجرای قانون جوانی جمعیت حائز اهمیت است که عمل به این نکات می‌تواند باعث اجرای مطلوب قانون شود؛ اول آنکه اجرای قانون باید شفاف شود؛ مردم باید به طور شفاف بفهمند که در این قانون قصد داریم به آنها چه تسهیلاتی ارائه کنیم و چرا جوانی جمعیت دارای اهمیت است.

دوم آنکه بر اساس مطالبه مردمی پیش برویم؛ سوم اینکه باید فرآیندها هوشمند و سامانه‌ای شود تا متوجه شویم هر یک از خانواده‌ها چند فرزند دارند و هر یک از این تسهیلات به چند خانواده باید داده شود.

چهارم اینکه اجرای قانون باید کارآمد شود؛ الان همه دستگاه‌ها به‌صورت اداری به قانون نگاه می‌کنند در حالی که به دلیل بروکراسی اداری پیچیده در دستگاه‌ها اگر بخواهیم با این روال پیش برویم تا چند سال آینده، هیچ تغییری رخ نخواهد داد بنابراین باید قرارگاهی پیش برویم و با کاهش بروکراسی‌های اداری این قانون را به سرانجام برسانیم.

ما باید به یک گفتمان واحد برای اجرای قانون برسیم؛ الان این گفتمان واحد وجود ندارد و به همین دلیل قانون به خوبی اجرا نمی‌شود برای مثال در همین مجلس نیز افرادی هستند که مخالف اجرای ماده 27 قانون هستند! بر اساس این ماده قانونی، به ازای هر فرزند، 6 ماه از تعهدات موضوع «قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان» از مادران مشمول این قانون کسر میشود و زنان پزشک متأهل دارای فرزند می‌توانند تعهدات خود را در محل سکونت خانواده بگذرانند اما هنوز این قانون اجرا نشده به دلیل اینکه گفته می‌شود نیروی پزشک در برخی مناطق کم میاوریم!

ما الان 40 هزار پزشک داریم که در حوزه طبابت فعال نیستند؛ من گفتم یک طرح ساماندهی پزشکان غیرطبیب بگذارید و با طراحی پرسشنامه‌ای از آنها سؤال کنید که علاقه دارند به کار طبابت بازگردند یا خیر حتی اگر بتوانیم 10 درصد این پزشکان را با ریشه‌یابی علت ترک کار، به طبابت بازگردانیم می‌توانیم از حضور 4000 پزشک بهره‌مند شویم و در بحران جمعیت، می‌توانیم این پزشکان را جایگزین پزشکانی کنیم که مادر هستند و مشمول ماده 27 قانونند و بتوانیم این قانون را اجرا کنیم.

الان از کشورهای عربی به ما پزشکان پیام می‌دهند که با پایه حقوق 150 میلیون تومانی برای پزشکان عمومی، حاضر به جذب پزشکان ایرانی هستند؛ در کنار این، مدرسه برای فرزند و اسکان را در نظر گرفته‌اند در حالی که ما از ظرفیت پزشکان موجود در کشور خودمان استفاده نمی‌کنیم.

اکبری: یک مشکل دیگری که داریم دعوا سر تعداد پزشکان است؛ در حالی که الزاما نیاز به حضور پزشکان در همه مناطق نیست و پزشک می‌تواند به‌صورت آنلاین، ارائه خدمت کند و باید با "دوراپزشکی" و استفاده از فضای مجازی از این ظرفیت استفاده کرد اما متأسفانه به این مسئله توجهی نشده است.