قیصر امین پور چهره ماندگار شاعران دوره انقلاب اسلامی

قیصر امین‌پور (2 اردیبهشت 1338 - 8 آبان 1386) نویسنده و شاعر ایرانی بود، او یکی از تأثیرگذارترین شاعران در دوره انقلاب اسلامی و منتخب هفتمین همایش چهره‌های ماندگار در سال 1387 است. او برگزیده اولین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر در بخش آئینی بود.

درباره قیصر امین پور

قیصر امین‌پور در 2 اردیبهشت 1338 در گتوند که از توابع شهرستان شوشتر در استان خوزستان بود به دنیا آمد. پدرش مراد نام داشت. دوره راهنمایی و متوسطه را در مدرسه راهنمایی دکتر معین و آیت‌الله طالقانی دزفول گذراند و در سال 1357 در رشته دامپزشکی دانشگاه تهران پذیرفته شد، ولی پس از مدتی از تحصیل در این رشته انصراف داد.

قیصر امین‌پور، در سال 1363 بار دیگر، اما در رشته زبان و ادبیات فارسی به دانشگاه رفت و این رشته را تا مقطع دکترا گذراند و در سال 1376 از پایان‌نامه دکتری خود با راهنمایی محمدرضا شفیعی کدکنی با عنوان «سنت و نوآوری در شعر معاصر» دفاع کرد. این پایان‌نامه در سال 1383 و از سوی انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شد.

او در سال 1358، به همراه سید حسن حسینی از جمله شاعرانی بود که در شکل‌گیری و استمرار فعالیت‌های واحد شعر حوزه هنری تا سال 1366 تأثیرگذار بود. وی طی این دوران مسئولیت صفحه شعرِ هفته‌نامه سروش را بر عهده داشت و اولین مجموعه شعر خود را در سال 1363 منتشر کرد. اولین مجموعه او «در کوچه آفتاب» دفتری ازرباعی و دوبیتی بود و به دنبال آن «تنفس صبح» تعدادی از غزل‌هاو حدود بیست شعر نیمایی را در بر می‌گرفت که البته بعضی به اشتباه این اشعار را سپید می‌پندارند. این کتاب از سوی انتشارات حوزه هنری وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی به چاپ رسید. امین پور هیچگاه اشعار فاقد وزن نسرود و در عین حال این نوع شعر را نیز هرگز رد نکرد.

قیصر امین‌پور، تدریس در دانشگاه را در سال 1367 و در دانشگاه الزهرا آغاز کرد و سپس در سال 1369 در دانشگاه تهران مشغول تدریس شد. وی همچنین در سال 1368 موفق به کسب جایزه نیما یوشیج، موسوم به مرغ آمین بلورین شد. امین‌پور در سال 1382 به‌عنوان عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزیده شد. وی در سال 1386 بر اثر بیماری کلیه و قلب در بیمارستان دی تهران درگذشت.

قیصر امین پور علاوه بر اشعاری که به زبان فارسی می‌سرود، به زبان لری بختیاری هم اشعاری سروده، که از محبوبیت خاصی در منطقه بختیاری (شامل استان‌های خوزستان، چهارمحال بختیاری، شرق لرستان و غرب اصفهان) برخوردار است.

همسرِ امین‌پور، زیبا اشراقی، در سال 1396 با انتشار کتاب این ترانه بوی نان نمی‌دهد: سبک‌شناسی ترانه‌های قیصر امین‌پور به قلمِ مهدی فیروزیان عضو هیئت علمی دانشگاه تهران به جمع ناشران کشور پیوست.

سبک شعری او

شعر‌های امین‌پور از حیث بلاغی ارزشمند بوده و بر ظرفیت‌ها و توانمندی زبان فارسی افزوده‌است. استفاده از آرایه ایهام یکی از برجسته‌ترین شگرد‌های او در شعر است. او توانسته ویژگی‌های سبکی و بلاغی شعر کلاسیک و شعر نیمایی را با شعرهایش تلفیق کند. یکی از عواملی که در نهایت، باعث برجستگی سبکی اوست، نوآوری در بلاغت و درک انتظار مخاطبان امروز از شعر است.

آثار مکتوب

از وی در زمینه‌هایی، چون شعر کودک و نثر ادبی، آثاری منتشر شده‌است که به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

آینه‌های ناگهان

تنفس صبح

درکوچه آفتاب

طوفان در پرانتز (نثر ادبی، 1365)

منظومه ظهر روز دهم (شعر نوجوان، 1365)

مثل چشمه، مثل رود (شعر نوجوان، 1368)

بی‌بال پریدن (نثر ادبی، 1370)

مجموعه شعر آینه‌های ناگهان (1372)

به قول پرستو (شعر نوجوان، 1375)

گزینه اشعار (1378، مروارید)

مجموعه شعر گل‌ها همه آفتابگردانند (1380، مروارید)

مجموعه شعر دستور زبان عشق (1386، مروارید)

کتاب شعر و کودکی (1385، مروارید)

مجموعه کامل اشعار قیصر امین پور (مروارید)

«دستور زبان عشق» آخرین دفتر شعر قیصر امین پور بود که تابستان 1386 در تهران منتشر شد و بر اساس گزارش‌ها، در کمتر از یک ماه به چاپ دوم رفت.

گلچینی از معروف‌ترین ترانه‌های قیصر امین‌پور

مجموعه‌ای از آثار قیصر امین پور توسط علیرضا افتخاری در آلبوم نیلوفرانه خوانده شده‌است که این مجموعه پرفروشترین آلبوم موسیقی سنتی تاریخ ایران می‌باشد تصنیف نیلوفرانه، کوی بی‌نشان، حکایت دل و بهشت یاد قطعاتی است که در این آلبوم از اشعار قیصر امین‌پور ساخته شده‌است.

قطعه شبان عاشق که در آلبوم «شبان عاشق» به خوانندگی علیرضا افتخاری در سال 1379 منتشر شده‌است. آهنگسازی این قطعه را عباس خوشدل بر عهده داشته‌است.

اثر تنها تو می‌مانی که در سال 1387 و در آلبوم «تن‌ها تو می‌مانی» منتشر شده‌است. علیرضا افتخاری، خواننده و امیر رحیمی‌آذر و علی خشتی‌نژاد آهنگسازان این قطعه هستند.

آهنگ بوی ماه مهر که توسط ناصر چشم‌آذر آهنگسازی شده و گروه کر کودکان آن را به اجرا درآورده و از جمله ترانه‌های کودکانه امین‌پور است که با استقبال بسیاری مواجه شده‌است.

قطعه محلی بختیاری سوز قصیلی: این قطعه اجرای غزلی محلی از قیصر امین‌پور، به آهنگسازی امید نیلدار و خوانندگی مجتبی الیاسی است.

آهنگ بوی بارون: این آهنگ در سال 1381 در آلبوم «نون و دلقک» محمد اصفهانی منتشر شد. آهنگساز این قطعه همایون خرم، و تنظیم‌کننده آن بهروز صفاریان است.

ترانه به یادت از آلبوم «فاصله» محمد اصفهانی، در سال 1379 تولید شده و آهنگسازی و تنظیم آن بر عهده علی‌رضا کهن‌دیری بوده‌است.

حسام‌الدین سراج در سال 1387 و اندکی پس از درگذشت قیصر، در آلبوم «گریه بی‌بهانه»، چند غزل از او را به آواز خواند و در سال 1394 نیز در آلبوم «لب‌خوانی باران» به اجرای آثار او ادامه داد، از این میان ترانه «لاله پرپر» را، که در زمان حیات قیصر تولید و در آلبوم «باغ ارغوان» او منتشر شده‌است.

قطعه حرف آخر: این قطعه در سال 1391 در آلبوم «خاطرات مبهم» رضا یزدانی، با آهنگسازی کارن همایونفر منتشر شده‌است.

آلبوم «آبروی آب» به آهنگسازی «شاهین شهبازی» و صدای «بامداد (مرتضی) فلاحتی» در سال 1390 از دیگر آثاری‌ست که پس از مرگ شاعر با محوریت اشعار وی ساخته شد. در این آلبوم عناوین همه آهنگ‌ها از جمله نشانی، آبروی آب، غزل شرقی، عاشقی را رعایت کنیم، معنی جمال، دستور زبان عشق، اگر دل دلیل است و عهد آدم برگرفته از اشعار و غرل‌های قیصر امین‌پور است.

آهنگ لبخند صبح با صدای محمد معتمدی و آهنگ‌سازی هادی آرزم که در آلبوم «آبروی آب» و با صدای بامداد فلاحتی نیز خوانده شده‌است از دیگر اجرا‌های اشعار امین‌پور است که به صورت تصنیف ارکسترال در دستگاه ماهور ساخته شده‌است.

درگذشت

وی پس از تصادفی در سال 1378 همواره از بیماری‌های مختلف رنج می‌برد و حتی دست کم دو عمل جراحی قلب و پیوند کلیه را پشت سر گذاشته بود و در نهایت حدود ساعت 3 بامداد سه‌شنبه 8 آبان 1386 در بیمارستان دی درگذشت. پیکر این شاعر در زادگاهش گتوندو در کنار مقبره شهدای گمنام این شهرستان به خاک سپرده شد.

نمونه ای از اشعار قیصر امین پور

سفر ایستگاه از کتاب دستور زبان عشق

قطار می رود

تو می روی

تمام ایستگاه می رود

و من چه قدر ساده ام

که سال های سال

در انتظار تو

کنارِ این قطار رفته ایستاده ام

و همچنان به نرده های ایستگاه رفته تکیه داده ام

کودکان کربلا از کتاب دستور زبان عشق

راستی آیا

کودکان کربلا، تکلیفشان تنها

دائما تکرار مشقِ آب! آب!

مشقِ بابا آب بود؟

دیوار از کتاب گلها همه آفتابگردانند

دیوار چیست؟

آیا به جز دو پنجره ی رو به روی هم

اما بی منظره؟

هنگامه از کتاب تنفس صبح

برای امام علی (ع)

ایمان و امان و مذهبش بود نماز

در وقت عروج، مرکبش بود نماز

هنگام که هنگامه ی آن کار رسید

چون بوسه میان دو لبش بود نماز