مالی در لباس نفیو
رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران که این روزها بیش از گذشته تمرکزش را بر مساله ایران گذاشته است در مورد سیاست واقعی آمریکا در قبال ایران اظهارنظر کرده و گفته است که این سیاست جایی بین «دیپلماسی» و «پلن بی» است؛ هیچ سیاست سیاه و سفیدی وجود ندارد. اما مفهوم این سیاست میانه چیست و رابرت مالی به نمایندگی از کاخ سفید می خواهد چه سیاستی را در قبال مساله ایران و برجام پیگیری کند؟
برخی معتقد هستند که این صحبت های مالی فقط ناشی از تعلیق دیپلماسی در ماه های اخیر است و واشنگتن با بیان این مسائل می خواهد بگوید که برای هر گزینه ای آماده است. اما ارزیابی برخی تحلیلگران نیز این است که شاید رابرت مالی می خواهد امروز به مسیر مدنظر ریچارد نفیو بازگردد؛ یعنی با افزایش فشارها بر ایران، تهران را به میز گفت‌وگوها بازگرداند و به امتیازات کمتر راضی کند.
شاید به همین دلیل است که مقامات غربی این روزها بارها نسبت به احتمال احیای برجام ابراز تردید کرده و از راهکارهای جایگزین مانند توافق جدید یا حتی راهکار سخت سخن گفته اند تا شاید با تحت فشار قراردادن تهران، به زعم خود باعث شوند که ایران وارد پروسه بده بستان شود.
باب دیپلماسی باز است
همچنین رابرت مالی روز شنبه در اجلاس «گفت‌وگوی مدیترانه» در رم ادعا کرد: «دیپلماسی هنوز راهی برای پرداختن به مسائل ایران است؛ اما این کشور در ماه اوت با طرح درخواست های خارج از موضوع، پیشنهاد احیای توافق هسته ای را نپذیرفت.»
به گزارش «ایرنا»، نماینده ویژه آمریکا در این نشست مدعی شد که باب دیپلماسی با ایران باز است اما به دلیل آنچه او انتخاب های ایران درباره درخواست های فرابرجامی، ارسال پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین، تهدید و گروگان گیری آمریکایی ها نامید، رسیدن به توافق در اولویت کاخ سفید نیست.
گزینه های دیگر واشنگتن
مالی پیش‌تر هم ادعا کرده بود که توافق وین جزو اولویت های واشنگتن نیست و این کشور روی مسائل اخیر ایران متمرکز است.
همچنین نماینده ویژه آمریکا در امور ایران سه روز پیش در گفت وگو با سردبیر نشریه فارن پالیسی، گفت اگر دیپلماسی جواب ندهد دولت بایدن به عنوان آخرین راهکار با گزینه نظامی موافقت خواهد کرد. وی توضیح داد: «ما تحریم می کنیم، اعمال فشار می کنیم، دیپلماسی به کار می بندیم. اگر هیچ یک از این ها جواب ندهد، رئیس جمهور گفته است که او به عنوان آخرین راهکار، با گزینه نظامی موافقت خواهد کرد.»
سیاست اهرم‌سازی
درواقع اظهارات رابرت مالی بیانگر آن است که فعلا مذاکرات در دستورکار کاخ سفید قرار ندارد؛ یعنی در دو اظهارنظر آخر مالی وی با اشاره به روند دیپلماسی از جایگزین های دیپلماسی یعنی پلن بی و راهکار نظامی نیز سخن گفت.
برخی کارشناسان بر این باور هستند که واشنگتن فعلا به دلیل برخی مسائل در ایران از جمله ناآرامی ها و بحث های مربوط به ارسال پهپاد به روسیه می خواهد تهران را تحت فشار بگذارد تا با اهرم‌سازی به زعم خود باعث شوند که ایران از خواسته های خود کوتاه بیاید.
پیگیری سیاست‌های نفیو
در ارزیابی دیگری از صحبت های رابرت مالی به نظر می‌رسد که وی می خواهد سیاست برخی اعضای قبلی تیم مذاکره کننده آمریکا را که از تیم جدا شدند امروز دوباره احیا کند.
این مدلی که به نظر می‌رسد کاخ سفید اکنون در دستورکار دارد و رهبری آن را به رابرت مالی داده، همان مدلی است که در ماه اکتبر، ریچارد نفیو، آرین طباطبایی و چند نفر دیگری که از تیم رابرت مالی جدا شدند بر آن تاکید داشتند. آنها مدعی بودند که مذاکرات بدون تحت فشار گذاشتن ایران به احیای برجام منجر نمی‌شود.
آنها معتقد بودند که اگر روند فشار بر ایران کاهش پیدا کند تهران خواسته های بیشتری می خواهد و مذاکرات وارد روند فرسایشی شود؛ امروز نیز به نظر می‌رسد که مالی به همین نتیجه رسیده و می خواهد همان روند را در قبال مساله ایران دنبال کند.
همگرایی غرب علیه دیپلماسی
البته این اظهارات فقط از سوی مقامات آمریکایی مطرح نمی‌شود بلکه اروپایی ها نیز در مواضع شان درباره ایران با واشنگتن همراه هستند. همچنانکه اخیرا امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه مدعی شد که «هیچ پیشنهاد جدیدی» نمی‌تواند به «احیای توافق هسته ای با ایران در آینده نزدیک کمک کند.» به گزارش خبرگزاری تسنیم امانوئل مکرون در گفت وگو با رادیو فرانسه مدعی شد که به احتمال زیاد چارچوب جدیدی در مورد توافق هسته ای با ایران موردنیاز خواهد بود.
همچنین مکرون پنج‌شنبه 10 آذر ماه مهمان جو بایدن رئیس جمهور آمریکا در کاخ سفید بود. در این دیدار طرفین تاکید کردند که مصمم به جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای هستند. امروز این همگرایی بین اروپا و آمریکا را باید جدی گرفت؛ زیرا تغییر لحن و رویکرد غرب در ارتباط با ایران که با کاهش مطلوبیت احیای برجام و تصویب یک قطعنامه انتقادی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مصادف شده است، توافق را در مسیر شکننده تری به نسبت چند ماه گذشته قرار داده است.
هشدار مسکو به واشنگتن
همزمان با همگرایی محور غربی در قبال ایران، مسکو که این روزها روابطی ظاهرا راهبردی را با تهران دنبال می‌کند، نسبت به این رویکرد رابرت مالی هشدار داده است. یک منبع دیپلماتیک روس در واکنش به اظهارات نماینده ویژه آمریکا در امور ایران گفت زمان آن رسیده که ایالات متحده از منحرف کردن مسیر احیای برجام دست بردارد و احیای توافق هسته ای ایران را به نتیجه برساند. به گزارش خبرگزاری فارس، وی ادامه داد: «آمریکایی ها قطعا شتابزده عمل می‌کنند و به دنبال بهانه ای مناسب برای انحراف از مسیر بازگشت به برجام هستند اما این یک موضوع انتخابی نیست.» درباره مفهوم سیاست جدید آمریکا که مالی آن را مطرح کرده یعنی سیاستی بین دیپلماسی و پلن بی نظر دو کارشناس را جویا شدیم که در ادامه می‌آید.
دیپلماسی اجبار روی میز
ابراهیم متقی، استاد دانشگاه تهران درباره سیاست واشنگتن در قبال ایران به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «سیاست آمریکا در برابر قابلیت هسته ای و الگوی کنش منطقه ای ایران مبتنی بر نشانه هایی از دیپلماسی اجبار، تحریم و محدودسازی بوده است. هر یک از گزینه های یاد شده بخشی از سیاست واقعی واشنگتن برای مقابله و محدودسازی نقش منطقه ای ایران را منعکس می سازد.»
به گفته این استاد دانشگاه، اگر چه بایدن و تیم سیاست خارجی آمریکا، سیاست اعلامی خود را بر اساس فشارهای سیاسی فزاینده در برابر ایران و در قالب موضوعات حقوق بشری قرار داده اند اما هنوز سیاست همکاری در قالب کنش دیپلماتیک ادامه دارد. متقی درباره اظهارنظر رابرت مالی در خصوص استفاده از پلن بی نیز توضیح داد: «گزینه بی به مفهوم تعلیق همکاری های دیپلماتیک و اعمال فشار همه جانبه است اما چنین گزینه ای طبیعی است که برای ایالات متحده هزینه های زیادی خواهد داشت.» این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ایران سیاست همکاری های راهبردی چندجانبه را در دستورکار قرار داده است، گفت: «به همین دلیل الگو و گزینه رفتار ایران مبتنی بر نشانه هایی از مشارکت برای نیل به نتیجه عملی بوده و این امر می‌تواند زمینه همکاری های فراگیرتر آمریکا در آینده کنش دیپلماتیک با ایران را به وجود آورد.» کارشناس مسائل آمریکا با بیان اینکه سیاست ائتلاف راهبردی ایران با چین و روسیه نیز زمینه کاربرد گزینه بی را در کوتاه‌مدت بسیار محدود می سازد، تاکید کرد: «هنوز دیپلماسی ادامه دارد و به‌رغم آنکه ایران در فضای کمیته سوم حقوق بشر با چالش و محدودیت‌هایی روبه‌رو بوده و خواهد بود اما موضوعات راهبردی مسیر خاص خود را طی می‌کند.»
دیپلماسی مشروط
این استاد دانشگاه تهران در خصوص هدف رابرت مالی از بیان این موضوعات گفت: «این مقام آمریکایی می خواهد به ایران سیگنال دیپلماسی مشروط بدهد.» وی ادامه داد: «دیپلماسی مشروط به معنای آن است که اولا سیاست قدرت از جانب آمریکا ادامه دارد؛ ثانیا فشارهای اقتصادی در دستورکار قرار دارد؛ نکته سوم آنکه زمینه برای آغاز مذاکرات به وجود آمده است. متقی در نهایت تاکید کرد: «به هر میزان ایران از ثبات و تعادل بیشتری در محیط داخلی برخوردار باشد از مزایای بالاتری در حوزه کنش راهبردی و در فرآیند سیاست خارجی بهره مند می‌شود.»
نگرانی واشنگتن از تعلیق مذاکرات
همچنین کوروش احمدی، دیپلمات پیشین در واکاوی این صحبت های مالی به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «رابرت مالی به نمایندگی از تیم مذاکره‌کننده آمریکا به این نتیجه رسیده اند که فعلا دیپلماسی متوقف است، بنابراین آمریکا روی راهکارهای دیگری متمرکز است.» به گفته این کارشناس اگر گشایشی شود دیپلماسی می‌تواند برگردد. احمدی معتقد است که منظور مالی و کلا آمریکا از پلن بی، افزایش تحریم ها، رفتن به سمت احیای قطعنامه های قبلی سازمان ملل علیه ایران از طریق فعال کردن مکانیزم ماشه و احیانا یک گزینه معنا دار سخت است و در پلن بی، آمریکا می خواهد ملغمه ای از این موارد را علیه ایران پیگیری کند.
به گفته این کارشناس، برخی مانورهای مشترکی که این روزها بین اسرائیل و آمریکا در جریان بوده نیز ممکن است با هدف تهدید ایران بوده باشد. دیپلمات پیشین ایرانی به بیان اینکه دیپلماسی فعلا مسکوت و به حالت تعلیق درآمده است، تاکید کرد: «مقامات آمریکا نگران هستند که این تعلیق ادامه دار شود بنابراین به راهکارهای دیگر نیز فکر می‌کنند.»
--> اخبار مرتبط