مذاکرات امروز ژنو گره تعامل ایران و اروپا را باز می کند؟

پیامدهای گفتگوهای ایران و سه کشور اروپایی فراتر از پرونده هسته‌ای ایران است و می تواند توان دیپلماسی اروپا در مدیریت بحران‌های منطقه‌ای را نیز محک بزند.

به گزارش خبرنگار مهر، معاونان وزیران امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و کشورهای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) امروز در ژنو در مقر اروپایی سازمان ملل متحد در ژنو گرد هم می‌آیند تا در چارچوب مذاکراتی که از ماه‌ها پیش آغاز شده، به بحث و تبادل‌نظر بپردازند. این دیدار در بستر مجموعه‌ای از تعاملات تازه و پیچیده میان دو طرف برگزار می‌شود که پیش‌تر در اجلاس استانبول منعکس شده بود.

این مذاکرات در حساس‌ترین لحظات پرونده هسته‌ای ایران و در حالی که تنش‌های منطقه‌ای به شدت بالاست، از اهمیت تعیین‌کننده‌ای برخوردار است. این دور از گفتگوها در شرایطی کلید می‌خورد که پایان ماه اوت به عنوان ضرب‌الاجل تعیین شده توسط اروپا برای فعال‌سازی مکانیزم «اسنپ‌بک» نزدیک می‌شود؛ مکانیزمی که در صورت اجرا، می‌تواند تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند و فشار بین‌المللی بر تهران را به طرز چشمگیری افزایش دهد.

تبادل نظر پیرامون مسائل هسته‌ای، تحریم‌ها و قطعنامه 2231

روز گذشته «اسماعیل بقایی» سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرد در این دور از گفتگوها با کشورهای اروپایی، علاوه بر موضوع رفع تحریم‌های ظالمانه و موضوع هسته‌ای، راجع به قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل و چشم‌انداز پیش رو رایزنی و تبادل نظر خواهد شد.

با توجه به سابقه مذاکرات پیشین و تجربه تحولات 12 روز جنگ تحمیلی اخیر در منطقه که شرایط امنیتی و سیاسی خاورمیانه را به شدت تحت تأثیر قرار داده است، توجه جامعه بین‌الملل و بازیگران منطقه‌ای به شدت معطوف به نتایج این مذاکرات در ژنو است. پیامدهای این گفتگوها فراتر از پرونده هسته‌ای ایران بوده و می‌تواند توازن قدرت در خاورمیانه را دستخوش تغییرات بنیادین کند، ضمن آنکه توان دیپلماسی اروپا در مدیریت بحران‌های منطقه‌ای را نیز محک بزند.

برخلاف دوره‌های پیشین که گفتگوها با تهدید و فشار آشکار علیه تهران همراه بود، اکنون اروپا بیش از تهدید مستقیم، روی فشار غیرمستقیم و به ویژه اجرای مکانیسم ماشه و ارجاع اختلافات هسته‌ای به شورای امنیت سازمان ملل تمرکز کرده است. این تغییر لحن و رویکرد، به نوعی تلاشی است تا تهران در مواجهه با این فشارها دچار سردرگمی و شتابزدگی در تصمیم‌گیری شود.

رایزنی‌های تهران با محور شرقی برجام

مذاکرات ژنو همزمان با ادامه رایزنی‌های تهران با محور شرقی برجام یعنی روسیه و چین برگزار می‌شود؛ روندی که به‌رغم تلاش‌های اروپا برای بهبود روابط، همچنان در حال پیشرفت است و تحولاتی را در ساختارهای سیاسی و دیپلماتیک پیرامون برجام رقم زده است. این تحولات نشان‌دهنده نگاه چندجانبه ایران به پرونده هسته‌ای و تنش‌های منطقه‌ای است و می‌تواند نقش کلیدی در شکل‌گیری نتایج مذاکرات داشته باشد.

در آستانه گفتگوهای ایران و اروپا، تحولاتی از جمله همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی روسیه برای تمدید سازوکار موسوم به «مکانیسم ماشه» مطرح شده است.

امروز نیز «اسماعیل بقایی» سخنگوی وزارت امور خارجه ایران با تأیید این خبر گفت: در جریان پیش‌نویس این قطعنامه و در حال بررسی متن آن هستیم و مواضع خود را در این ارتباط اعلام می‌کنیم‌.

ضرورت اتخاذ رویکردی مبتنی بر منافع متقابل

از منظر بسیاری از تحلیلگران، این شیوه بازی اروپا که هماهنگ با سیاست‌های واشنگتن شکل گرفته، نمی‌تواند زمینه‌ساز توافق واقعی یا تعامل سازنده باشد. تهران معتقد است که اروپا با همسو شدن با آمریکا و اسرائیل درصدد ایجاد تصویری از ایران به عنوان طرفی سخت‌گیر و غیرقابل انعطاف است، در حالی که انتظار می‌رود اروپا با توجه به تجربیات اخیر خود در مدیریت پرونده‌هایی مانند جنگ اوکراین، به دنبال سیاستی مستقل مبتنی بر منافع واقعی امنیتی و اقتصادی خود باشد.

اگر اروپا واقعاً خواهان دستیابی به توافق با ایران است، باید رویکردی مبتنی بر منافع متقابل اتخاذ کند؛ تنها در این صورت است که طرفین می‌توانند با تبادل منافع و چانه‌زنی سازنده به نقطه‌ای مشترک برسند.

انتخاب مسیر تقابل و تکیه بر ابزارهای فشار سخت و قدرت‌نمایی، چالشی است که هیچیک از طرفین در نهایت نفعی از آن نخواهند برد. همراهی اروپا با سیاست فشار حداکثری آمریکا، تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه نه تنها به تشدید تنش‌ها منجر می‌شود بلکه احتمال حصول توافقات مفید را به شدت کاهش می‌دهد.