معافیت‌های مالیاتی مناطق آزاد یکی از راه های فرار مالیاتی شده است
با توجه به بررسی‌های انجام شده فرار مالیاتی بزرگ کشور با تصویب قوانینی همچون معافیت‌های مالیاتی گسترده مناطق آزاد انجام میشود و نمیتوان از سامانه مودیان انتظار داشت که تمام مشکلات فرار مالیاتی در کشور را حل کند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، محمد پاریزی مشاور عالی رئیس کل سازمان امور مالیاتی، در نشست جایگاه عوامل انسانی و سامانه‌ها در تشخیص فرار مالیاتی گفت: در اغلب بحث‌های حوزه مالیات، نباید مسئله را به سازمان امور مالیاتی منحصر کرد و در این زمینه دیگر دستگاه‌ها و نهادهایی که در نظام مالیاتی کشور مرتبط هستند نیز باید در نظر گرفته شوند. بحث فرار مالیاتی یکی از مهمترین بحث‌های حوزه مالیات کشور است و بعد از اینکه در نشست‌های قبلی به مباحث کلانی همچون شاخص‌های ارزیابینظام مالیاتیپرداخته شد، حتما جا دارد که به این بحث خردتر نیز پرداخته شود.
وی ادامه داد: ما انتظار داریم مالیات تمام بودجه دولت را پوشش دهد، چرا که در غیر این صورتکسری بودجهدولت مصائب و مشکلات زیادی از جمله تورم برای کشور به همراه می‌آورد. بنابراین اگر در سال 1402 بودجه عمومی دولت 2 هزار میلیارد تومان است، باید تمامی آن از درآمدهای مالیاتی تامین شود و نظام مالیاتی باید این میزان درآمد را تامین کند.
وصول 388هزار میلیارد تومان مالیات از ابتدای امسالمشاور عالی رئیس کل سازمان امور مالیاتی افزود: فرار مالیاتی یک اقدام آگاهانه از سویمودیان مالیاتیاست که هدف آن نپرداختن حقوق قانونی دولت است. به این ترتیب فرار مالیاتی به دو دسته قانونی و سیستماتیک تقسیم میشود. فرار مالیاتی قانونی به آن دسته از فرارها گفته میشود که به هر دلیلی در قانون زمینه آن چیده شده است و موجب شده برخی از مودیان مالیات خود را پرداخت نکنند.
فرار مالیاتی قانونی به مراتب مهمتر از فرار مالیاتی سیستماتیک است
پاریزی بیان داشت: فرار سیستماتیک نیز آن دسته از فرارهاست که افراد به هر دلیلی از قانون موجود سرباز می‌زنند. بنابراین از نظر من اینطور نیست که بگوییم اگر فردی طبق قانون عمل کرد فرار مالیاتی انجام نداده است. بلکه یکی از مسیرهایفرار مالیاتی، تلاش برای تصویب قانون نامناسب است که موجبات فرار مالیاتی عده‌ای را فراهم می‌کند. به طور مثال میشود به بحث معافیت مالیاتی صادرکنندگان، مناطق آزاد یا بخش آموزش و فرهنگ و هنر اشاره کرد که به طور غیر منطقی از مالیات معاف شده‌اند و حق دولت را پرداخت نمی‌کنند. نباید چششمان را روی این فرارهای بزرگ قانونی ببندیم و فقط به فرارهای سیستماتیک متمرکز شویم که آن هم ریشه‌اش در فرارهای قانونی است که عده‌ای از آن بهره‌مند شده‌اند.
وی همچنین گفت: امروز مقابله با فرار مالیاتی قانونی به مراتب مهمتر از فرار مالیاتی سیستماتیک است. در واقع ذی نفعانی همچون طلا فروشان به جای تلاش برای دور زدن قوانین، تلاش کرده‌اند در نهادهای قانون گذاری ورود کنند و قوانین را به نحوی تغییر دهند که از پرداخت مالیات معاف شوند. اگر با این فرار مالیاتی قانونی که ضد اهداف مالیاتی کلان کشور است، مقابله نشود همه فعالین اقتصادی انگیزه فرار خواهند داشت و اگر مقابله بافرار سیستماتیکهم به خوبی انجام شود بازهم عده‌ای خواهند توانست با تغییر قوانین خود را از پرداخت مالیات معاف کنند. از نظر من هر فردی که استعداد پرداخت مالیات دارد، به این معنی درآمد دارد، باید مالیات آن را بپردازد و در مورد هیچ فردیمعافیت مالیاتیقابل قبول نیست.
پاریزی در هفتمین نشست تخصصی از نهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی خاطرنشان کرد: در حال حاضر اغلب اظهارنامه‌هایی که به سازمان امور مالیاتی میرسد بسیار نامناسب است. در واقع قاطبه مودیان ما حاضر نیستند حتی در حد پر کردن یک برگه با سازمان امور مالیاتی تعامل داشته باشند. در این شرایط من تصور نمیکنم که بتوانیم قانونی همچونسامانه مودیانو پایانه‌های فروشگاهی، که به همراهی قابل توجه مودیان با سازمان امور مالیاتی دارد، قابل پیاده سازی کامل باشد.
استفاده از جریان اطلاعات مالی چاره اساسی مقابله با فرار مالیاتی
مشاور عالی رئیس کل سازمان امور مالیاتی در ادامه گفت: من معتقدم در مالیات ستانی هیچ چیز مهمتر از جریان اطلاعاتی نیست. مطالبه مالیات یک تعرض از سوی دولت به مودیان است که پیشتوانه آن قانون اساسی است و مدعی باید دلیلی برای این تعرض داشته باشد. استفاده از جریان اطلاعاتی لازمه در اختیار داشتن این دلیل و بینه برای سازمان امور مالیاتی است. هرچه اطلاعاتی که در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار بگیرد، کامل‌تر و دقیق‌تر باشد، هزینه‌ها و زمان مقابله با فرار و وصول و رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی کاهش می‌یابد. در بین اطلاعات مختلف نیز اطلاعات مالی مهمترین نقش را دارند. در یک مقطعی خوشبختانه تلاش‌های سازمان امور مالیاتی برای دسترسی به اطلاعات مودیان جواب می‌دهد و اطلاعات بانکی به عنوان پایه‌ترین و اساسی‌ترین اطلاعات مودیان در اختیار سازمان قرار می‌گیرد. در دنیا نیز تمام تمرکز بر روی اطلاعات مالی است که تصویر مجازی هر چیزی است که در واقعیت اتفاق می‌افتد. اما امروز مشکل نظام مالیاتی ما این است که سازوکار مناسبی برای استفاده از این اطلاعات ندارد و باید برنامه‌ریزی‌ها و توسعه سامانه‌ها بر اساس استفاده بهینه از این اطلاعات انجام بگیرد. اما این اولویت بندی امروز وجود ندارد و تمرکز بر اطلاعات مالی در دستورکار قرار نگرفته است.
وی ضمن تاکید بر ضرورت استفاده از افراد در کنار سامانه‌ها در نظام مالیاتی گفت: در پیشرفته‌ترین نظام‌های مالیاتی نیز افراد در کنار سامانه‌ها مشغول کار هستند و هیچکدام جای دیگری را نمی‌گیرد. اما در ایران مفهوم بازرسی مالیاتی بسیار از حالت مطلوب آن فاصله دارد و در این زمینه به آموزش جدی و تغییر رویه داریم. بازرس حضوری باید برای موارد خاص و با اهداف خاص ارسال شود و برای جمع آوری اطلاعات لازم آموزش دیده باشد.
نظام مالیاتی مهمترین مولفه تحقق اقتصاد مقاومتی
پاریزی خاطرنشان کرد: ناکارآمدی دولت و مجلس در خلق نظام تامین مالی پایدار از درآمدهای مالیاتی، مهمترین مشکل اقتصاد کشور است که در سال‌های اخیر تورم‌های بالا و رشد اقتصادی پایین را به کشور تحمیل کرده است. بنابراین امروز برای تحقق اقتصاد مقاومتی مهمترین کار اصلاح نظام مالیاتی است تا بتواند بودجه کشور را تامین کند. برای آینده دو راه بیشتر نداریم، اگر قصد اصلاح امور را داریم، کشور را باید با مالیات اداره کنیم. راه دوم اینکه اصلاح را انجام ندهیم و منتظر بمانیم که دوباره مسیر فروش گسترده نفت فراهم شود و از منابع نفتی برای سرپوش گذاشتن بر مشکلات کشور استفاده کنیم. اما امروز راه دوم در اختیار ما نیست و اقتصاد مقاومتی را محقق نمی‌کند.
وی نظام مالیاتی کنونی کشور را فاقد مولفه‌های لازم برای تحقق اقتصاد مقاومتی دانست و افزود: اگر قرار است در این مسیر حرکت کنیم نیازمند بازتعریف اساسی از نظام مالیاتی و تحول در امکانات سازمان امور مالیاتی هستیم. نظام مالیاتی باید به نحوری بازطراحی شود که حائز 5 ویژگی مهم عادلانه، منطقی، ساده، مستند به اطلاعات و داشتن ضمانت اجرایی قوی باشد.
دولت و سازمان امور مالیاتی در مبارزه با فرار مالیاتی جدی است
وحید عزیزی مدیرکل دفتر بازرسی، مبارزه با فرار مالیاتی وپولشوییسازمان امور مالیاتی، در این نشست گفت: در بحث مالیات ستانی به یک دو راهی رسیده‌ایم. امروز جدیت در بحث مالیات ستانی به سطح عموم مودیان رسیده است و برای عبور از این مرحله باید به جامعه اثبات کنیم که دولت و سازمان امور مالیاتی در مبارزه با فرار مالیاتی جدی است و با ذی نفعان نباید مسامحه کرد. در غیر اینصورت ناچار خواهیم شد بازگشت به عقب داشته باشیم.
وی ادامه داد: نکته دیگر اینکه امروز نظام مالیاتی چه از جهت افزایش درآمدهای دولت چه تنظیم گری و چه جهت دهی به اطلاعات فعالان اقتصادی، مهم ترین بازوی اجرایی حاکمیت است. بنابراین انتظار می رود به همین اندازه دولت و حاکمیت، نقشی ویژه برایسازمان امور مالیاتیقائل شوند و این نهاد را به عنوان مرجعیت در اختیار داشتن اطلاعات اقتصادی مردم به رسمیت بشناسند.
مقابله با فرار مالیاتی باید معطوف به انتظارات جامعه باشد
این کارشناس مالیاتی اولویت مقابله بافرار مالیاتیرا برخورد با فراریان شناخته شده در عموم مردم عنوان کرد و افزود: شاید فرار مالیاتی برخی اصناف مثل دسته ای از پزشکان در مجموع، عدد زیادی نباشد اما همه مردم با آن مواجه هستند و تلاش های این عده برای عدم پرداخت، احساس نااطمینانی بهنظام مالیاتیرا افزایش می دهد. همچنین مقابله با افراد و مصادیق بزرگی که حساسیت افکار عمومی روی آنها وجود دارد. برای اعتمادسازی اگر به عنوان مثال افرادی در بین متخلفان دارای روابط سیاسی و اقتصادی جدی هستند ابتدا باید با آنها برخورد شود تا دیگران عزم حاکمیت را درک کنند. حتی لازم است برای رساندن این احساس اطمینان درخصوص مقابله با فرار مالیاتی به مردم، دادگاه‌های مالیاتی افراد معروف تشکیل شود.
راه‌اندازی سامانه مودیان تنها در معاملات و مودیان خرد کاربرد جدی دارد
مدیرکل دفتر بازرسی، مبارزه با فرار مالیاتی و پولشویی سازمان امور مالیاتی اضافه کرد: راه‌اندازیسامانه مودیاناقدامی ضروری است اما باید توجه داشت که نمی توان از سامانه مودیان میتوان انتظار داشت کلیه مشکلات کشور را در مقابله با فرار مالیاتی رفع کند و در هیچ جای دنیا نیز چنین تجربه ای که بتوان به صورت سیستمی همه مسائل مربوط به نظام مالیاتی را با هوشمندسازی رفع کرد، وجود ندارد.
این کارشناس مالیاتی بیان داشت: در سایر کشورها نیز با وجود پیشرفت‌های سیستمی، دیگر ابزارهای سازمان امور مالیاتی مانندبازرسی مالیاتی، رسیدگی موردی بهریزتراکنش های بانکی، بررسی گزارشات مردمی و... با قوت حداکثری و با تعداد نیروی انسانی بالا مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین نباید یک تصور غیر واقعی از هوشمند سازی ایجاد کنیم و برمبنای آن ابزارهای واقعی و کاربردی فعلی را از سازمان امور مالیاتی سلب کنیم. به بیان دیگر نباید در این زمینه بین هوشمندسازی و سایر ابزارها، فضای دوگانه ایجاد کنیم.
دسترسی به هنگام به اطلاعات لازمه مقابله با فرار مالیاتی
عزیزی افزود: چطور می توانیم از هوشمندسازی صحبت کنیم وقتی اطلاعات بانکی یک مودی معروف بعد از خروج وی از کشور به دست سازمان امور مالیاتی برسد یا گزارش‌های فرار مالیاتی از سایر دستگاه ها نیز عمده گزارش‌ها مربوط به مواردی باشد که اطلاعات کامل ندارد یا جزو اطلاعاتی باشد که برای سازمان قابل رصد و تشخیص است.
وی در هفتمین نشست تخصصی از نهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی گفت: باید سایر نهادها تعریف استاندارد دریافت اطلاعات اقتصادی از سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف را از سازمان امور مالیاتی بگیرند؛ این مهم لازمه استفاده بهینه از اطلاعات برای اموری همچون مقابله با فرار مالیاتی در سازمان امور مالیاتی است. بحث دیگر استفاده از شرکت‌های دانش بنیان در امر الگوهای کشف فرار مالیاتی است. به نظر من در این بخش هم به افرادی نیاز داریم که در رسیدگی با تجربه هستند و چندین سال در نظام مالیاتی کشور مشغول کار بوده‌اند و هم به افراد تازه نفس نیاز داریم که ذهنشان نسبت به فضای موجود قالب نگرفته باشد. الگوهای کشف فرار نیز در هر موضوع و صنفی باید ناظر به همان حوزه و به صورت تخصصی طراحی شود.
زمینه‌سازی قوانین معافیت‌های گسترده مناطق آزاد برای فرارهای مالیاتی بزرگ / سامانه مودیان به تنهایی کافی نیست
داریوش درویشی سرپرست اداره کل حسابرسی ویژه سازمان امور مالیاتی، در این نشست گفت: در بحثفرار مالیاتیدو دسته عوامل درون سازمانی و برون سازمانی اثرگذارند. به عقیده من افراد غیرتخصصی برایسازمان امور مالیاتیتصمیم می‌گیرند و یکی از مهمترین مشکلات در بحث فرار مالیاتی ورود این ذی نفعان به عرصه قانونگذاری برای بخش مالیات کشور است. به طور خاص از نظر بنده به عنوان یک کارشناس مالیاتی،بانک مرکزیبدترین مودی مالیاتی است که چون تاوان این بد بودن را نمی‌دهد، همواره به کار خود ادامه می‌دهد.
وی ادامه داد: فرار مالیاتی بزرگ کشور با تصویب قوانینی همچونمعافیت‌های مالیاتیگستردهمناطق آزادانجام میشود که درپوشی برای اقدامات نهادهایی همچون بانک‌ها میشود.سامانه مودیاننیز نمیتواند به تنهایی مشکلات فعلی فرار مالیاتی را در نظام مالیاتی کشور رفع کند. نکته دیگر اینکه عوامل و پرسنل سازمان امور مالیاتی یکی از عوامل اصلی فرار مالیاتی هستند و این مشکل با ایجاد سامانه‌ها به طور کامل رفع نمی‌شود. حتی سازمان‌های دولتی و حاکمیتی مالیاتحقوق کارکنانخود را به درستی پرداخت نمی‌کنند و در این شرایط نمیتوان از مودیان دیگر انتظار داشت فرار مالیاتی را امری نامناسب بدانند.
تصمیم گیران دولتی در صدر فرار مالیاتی مربوط بهشرکت‌های صوری
سرپرست اداره کل حسابرسی ویژه سازمان امور مالیاتی افزود: سازمان امور مالیاتی و وزارت اقتصاد و به طور کلی دولت هنوز نتوانسته‌اند یک نرم افزار جامع برای اخذ مالیات حقوق راه‌اندازی کنند.قانون مالیات بر ارزش افزودهبه دلیل اجرای نادرست و نداشتن زیرساخت مناسب، هم سفره مردم را محدود کرد و هم درآمد قابل توجهی نصیب دولت نکرد. امروز بیشترین فرار مالیاتی مربوط بهشرکت‌های صوریاست که سردمداران و تصمیم گیران دولتی در صدر آن شرکت‌ها قرار دارند.
وی خاطرنشان کرد:طرح جامع مالیاتینیز نتوانست کارایی لازم را داشته باشد و در حال حاضر هزینه آن به مراتب بیشتر از کارایی آن است. تا زمانی که اطلاعات سازمان امور مالیاتی کامل نشود، فرار مالیاتی وجود خواهد داشت؛ تکمیل اطلاعات نیز متوقف بر اصلاح قوانین مالیاتی است که در حال حاضر وضعیت مناسبی ندارد و جای تفسیرهای متعدد و متناقض دارد. بنابراین ایجاد زیرساخت‌های اطلاعاتی و بعد از آن اصلاحقانون مالیات‌های مستقیممهمترین اقدامات برای مقابله با فرار مالیاتی است.
