مکرون و رویای بازگشت دوران طلایی روابط با عراق

به گزارش ایرنا، سفر مکرون در پی سفر «ژان ایو لودریان» وزیر امور خارجه فرانسه در 26 تیرماه گذشته و «فلورانس پارلی» وزیر دفاع فرانسه در ششم شهریور جاری انجام می شود.

مکرون قرار بود اواخر سال 2019 در پاسخ به سفر «عادل عبدالمهدی» نخست وزیر پیشین عراق به پاریس به بغداد سفر کند اما به دلیل شروع اعتراضات خیابانی پنج ماهه در اول اکتبر 2019 در عراق و استعفای دولت عبدالمهدی در هشتم آذر 99 (29 نوامبر2019)، سفر رییس جمهوری فرانسه نیز به حال تعلیق درآمد.

فرانسه در دوره مکرون نگاه ویژه ای به کشورهای آسیای غربی از جمله لبنان و عراق داشته است؛ پاریس همواره به لبنان به عنوان یکی از حوزه های عمق راهبردی فرانسه در غرب آسیا نگاه کرده اما در مورد عراق درصدد احیای دوره طلایی روابط دو جانبه است.

طبق اسناد منتشر شده، روابط جدی بغداد و پاریس در دهه 60 قرن گذشته (دوره عبدالرحمن عارف) با فروش تسلیحات فرانسه به عراق آغاز شد و در دهه های هفتاد و هشتاد قرن گذشته این روابط نزدیک تر شد اما در جنگ خلیج فارس در اوائل دهه 90 به دلیل مشارکت فرانسه علیه عراق، به سردی گرایید.

با وجود این، پاریس در دوره «ژاک شیراک» برای بازگرداندن این مناسبات کوشش هایی را آغاز کرد و بر همین اساس پاریس به همراه برلین به عنوان دو عضو برجسته و بنیانگذار اتحادیه اروپا از معدود کشورهای غربی بودند که با اشغال عراق توسط آمریکا در سال 2003 میلادی مخالفت کردند.

آمریکا بعد از اشغال عراق در طول 17 سال گذشته اجازه نداده است که بغداد و پاریس به دوره طلایی روابط خود بازگردند.

با وجود اینکه انتظار می رفت سفر عادل عبدالمهدی در اوائل 2019 گشایشی در این روابط باشد اما اعتراضات اجتماعی و استعفای دولت او، این تلاش را که این بار از طرف بغداد آغاز شده بود، ناکام گذاشت.

با وجود سنگ اندازی هایی که واشنگتن در توسعه روابط پاریس و بغداد ایجاد کرده اما سفر ماکرون تلاش تازه پاریس برای از سرگیری این روابط در راستای منافع فرانسه و اتحادیه اروپا ارزیابی می شود.

همواره بخشی از اهداف توسعه روابط پاریس - بغداد گسترش همکاری های اقتصادی عنوان شده است؛ حجم مبادله تجاری دو کشور در نتیجه اشغال عراق توسط آمریکا در 2003، تنها به 143 میلیون یورو در سال 2004 رسید این در حالی است که فرانسه 80 درصد از طلب های خود را در چارچوب باشگاه پاریس، به عراق بخشید تا بزرگترین کشور غربی باشد که از چهار میلیارد و 800 میلیون یورو مطالبات مالی خود به امید بازگرداندن روابطش با بغداد، چشم پوشی کرده است.

پاریس همچنین در راستای حمایت از دولت عراق در سال 2017 وام 430 میلیون یورویی به این کشور اعطا کرد، حمایت های پاریس از عراق در سال های پس از سقوط رژیم صدام سبب شده تا میزان مبادلات تجاری تا حدودی بهبود یابد اما تاکنون به سطح مورد انتظار دو کشور نرسیده است.

بر اساس گزارش های رسمی، سطح تبادلات تجاری عراق در سال 2015 به یک میلیارد و 260 میلیون یورو رسید اما به دلیل سقوط قیمت جهانی نفت در 2016 و بحران اقتصادی پس از آن، این رقم به 476 میلیون یورو (معادل 61 درصد کاهش در یکسال) رسید و این عقب نشینی در میزان تجاری دو کشور همچنان تا امروز ادامه یافته است.

مهمترین صادرات فرانسه به عراق، خودرو، دارو، وسایل برقی و مکانیکی است، در حالی که 99 درصد صادرات عراق به فرانسه را نفت خام تشکیل می دهد.

سهم فرانسه از مبادلات بازرگانی عراق فقط یک درصد برآورد شده که مورد دلخواه پاریس و بغداد نیست و با وجود کوشش های عادل عبدالمهدی نخست وزیر وقت برای توسعه بی سابقه مناسبات بغداد - پاریس، اعتراضات اجتماعی اکتبر 2019 تا فوریه 2020، این تلاش را در عمل ناکام کرد.

عراق و فرانسه از سال 1933 تاکنون 76 توافق نامه همکاری امضا کرده اند که از این تعداد 14 توافقنامه همچنان دارای اعتبار است.

مهمترین این توافق نامه ها «همکاری فرهنگی، علمی، فنی برای توسعه»، «تشویق و حمایت مشترک از سرمایه گذاری»، «همکاری دفاعی»، «تاخیر بدهی ها»، «گردشگری»، «استفاده از انرژی هسته ای در امور مسالمت آمیز»، «همکاری در زمینه سامانه های الکترونیکی»، «حمل و نقل هوایی»، «همکاری اقتصادی و فنی»، «سامانه ثبت اختراع»، «فرآورده های نفتی» و «کمک به ادامه تحصیل دانشجویان» است.

از زمان تشکیل نخستین دولت برگزیده عراق در سال 2006 تا کنون (14 سال) مقام های بلندپایه فرانسه و عراق با هدف توسعه مناسبات پاریس - بغداد به دو کشور سفر کرده اند که سهم مقام های عراقی 21 سفر بوده در حالی که سهم سفر مقامات فرانسه به بغداد 16 مورد بوده است.

در سطح رئیس جمهوری و نخست وزیر، روسای جمهوری؛ (جلال طالبانی 2006 - 2014) و فواد معصوم (2014 - 2018) 4 بار و نخست وزیران عراق (نوری المالکی (2006 تا 2014) و حیدر العبادی (2014 تا 2018) و عادل عبدالمهدی (2018 تا فوریه 2019)) 4 بار به پاریس سفر کرده اند.

مهمترین مقامات بلندپایه فرانسه نیز که به بغداد سفر کرده اند شامل «نیکولا سارکوزی» رییس جمهوری وقت در دهم فوریه 2009، «فرانسوا فیون» نخست وزیر در دوم جولای 2009 و «فرانسوا اولاند» رییس جمهوری دو بار در 12 سپتامبر 2014 و دوم ژانویه 2017 است.

افزون بر این ها، مقام های بلندپایه در سطح وزیران نیز سفرهای متعددی به دو کشور به امید گسترش روابط انجام داده اند اما تاکنون هیچ کدام از این کوشش ها نتوانسته است که مناسبات دو طرف را به دوران طلایی دهه های 70 و 80 قرن گذشته برگرداند.

فرانسه در طول سال های پس از سقوط صدام همواره نگاهی دوگانه به عراق داشته که یکی «عراق تابع دولت مرکزی» و دیگری «اقلیم کردستان عراق» است.

بر همین اساس، «مسعود بارزانی» رییس اقلیم کردستان عراق از 2010 تا 2015 سه بار به پاریس سفر کرده و نخست وزیران اقلیم نیز در همین چارچوب چند بار با هدف کسب حمایت و رضایت پاریس از سیاست های اربیل، به فرانسه سفر کرده اند.

در طول سال های گذشته همواره مقام های فرانسوی به ویژه وزیر امور خارجه این کشور کوشیده اند در سفر به بغداد هر طور شده سفر به اربیل را نیز در برنامه خود بگنجانند تا با مقام های اقلیم مناسبات جداگانه ای پایه ریزی کنند.

رابطه تاریخی کردها به ویژه خانواده بارزانی با فرانسه از پیشینه طولانی برخوردار است که پاریس و اربیل کوشیده اند این ویژگی را در روابط دو جانبه حفظ کنند.

برخی گزارش ها حاکی است که با توجه به اینکه سفر ماکرون به عراق یک روزه است، مقامات کرد شمال عراق می کوشند، این فرصت را مغتنم شمرده و برای دیدار با رییس جمهوری فرانسه به بغداد بیایند.

در این راستا منابع خبری گفته اند که «نیچروان بارزانی» رییس اقلیم کردستان عراق به بغداد می آید تا با رییس جمهوری فرانسه دیدار و گفت وگو کند.

امانوئل مکرون قرار است امروز در بغداد با «مصطفی الکاظمی»، نخست وزیر، «برهم صالح» رییس جمهوری و دیگر مقامات و برخی از رهبران سیاسی اثرگذار عراق دیدار و گفت وگو کند.

منابع خبری عراق گفته اند که مکرون در بغداد درباره توافقنامه های امضا شده بین دو کشور، فروش تسلیحات به بغداد و مساله اقدام نظامی ترکیه در شمال عراق بحث و گفت و گو خواهد کرد.

فرانسه از جمله کشورهای عضو ائتلاف بین المللی به سرگردگی آمریکا است که در 26 مارس امسال 200 سرباز خود را که برای مبارزه با تروریسم و آموزش نیروهای عراق حضور داشتند، از این کشور بیرون کشید.

پاریس در باره بازگرداندن سربازانش از عراق، آن را به شیوع کرونا مرتبط کرد اما گزارش های رسانه ای آن را به اختلافات سیاسی بین الیزه و کاخ سفید مرتبط می دانند.

فرانسه همانند آلمان معتقد است که آمریکا، بازار عراق را به قبضه کامل خود در آورده و به اروپا (به ویژه این دو عضو مهم و قدرت های اتحادیه اروپا) اجازه ورود به بازار عراق نمی دهد.

سفیر آلمان همین چند روز پیش به سنگ اندازی های آمریکا در مسیر ورود شرکت «زیمنس» آلمان به بازار برق عراق به شدت اعتراض کرد.

گزارش رسانه های فرانسه درباره رخدادهای چند ماه گذشته از جمله برکناری دولت عبدالمهدی تحت فشار اعتراضات اجتماعی که به تحریک آمریکا انجام شد، حاکی است که این اتفاقات چندان خوشایند پاریس نبوده است.

لازم به یادآوری است که رییس جمهوری فرانسه پس از انتخاب الکاظمی به عنوان نخست وزیر در تماس تلفنی به او تبریک گفت و ابراز امیدواری کرد که عراق اختیار تصمیم گیری خود را بر مبنای اولویت های ملی این کشور به دست آورد.

حال پرسش این است آیا الکاظمی می تواند طرح عبدالمهدی و پیش از آن حیدر العبادی را برای توسعه روابط با فرانسه و اروپا پیگیری کند، یا آمریکا، همانند گذشته تلاش های بغداد - پاریس را با شکست مواجه خواهد کرد؟

• فرانسه
• ایالات متحده آمریکا
• کردستان عراق
• مصطفی الکاظمی
• عادل عبدالمهدی