نقشه جدید ایران برای حضور در بازار عراق
به گزارش اکوایران؛ در اینباره بسیاری از فعالان اقتصادی معتقدند که برای حضور ایران در بازار عراق ضروری است راهکار جایگزین برای توسعه و حفظ بازار عراق طراحی شود. عراق را می‌توان ازجمله مهمترین همسایگان ایران دانست. اشتراکات مذهبی در عرصه عمومی و رسمی، مرزهای طولانی مشترک، روابط گسترده اقتصادی و موضوعاتی مانند مبارزه با تروریسم از یکسو و اختلافات دیرینه مرزی و جغرافیایی، رقابت بر سر نفوذ منطقه‌ای در برخی دوره‌ها و شکل‌گیری و تشدید دوگانه‌های ملی - مذهبی از سوی دیگر، مسائل مهم تأثیرگذار در روابط تهران و بغداد طی دهه‌های اخیر بوده است. این اهمیت، شناخت تحولات عراق را ضروری می کند. از سوی دیگر ارزیابی روندها و رویدادهای سالهای اخیر نشان می‌دهد عراق در مسیر برخی تحولات سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی قرار دارد و نظام تحلیلی و تصمیم‌گیری در ایران باید شناخت خود نسبت به جایگاه در حال تحول این کشور را به روزرسانی کند. در این گزارش بر این نکته تاکید شده است که برای حضور ایران در بازار عراق ضروری است راهکار جایگزین برای توسعه و حفظ بازار عراق طراحی شود.
عراق امروز دوم گام اساسی را در دستور کار قرار داده است، به این منظور گام‌های تدریجی این کشور برای بازسازی اقتصادی و اولویت دادن به تنش‌زدایی در سیاست خارجی مورد بررسی قرار گرفته و در گام دوم نیز، چالش‌ها و فرصت‌های روابط اقتصادی ایران و عراق مورد بازبینی قرار گرفته و همچنین احتمالاتی درباره روندهای آتی این کشور مطرح شده است.
از سوی دیگر راهبردهای باهدف اصلاح بخش عمومی و کاهش وابستگی به نفت، و تلاش این کشور برای حمایت از تولید داخلی نیز تاکنون نتوانسته راه به‌جایی ببرد. اما عراق همچنان با جدیت به دنبال بازسازی اقتصادی است. از سوی دیگر، درک گسترده مردم این کشور از تاثیر منفی منازعات منطقه‌ای و بین‌المللی بر ثبات و توسعه اقتصادی عراق، تقویت گفتمان‌های ملی‌گرایی و عرب‌گرایی و نیز محدودیت‌های ژئوپلیتیک این کشور باعث شده تا رفع تنش از سیاست خارجی، به‌ویژه در مراوده با کشورهای عربی نیز در دستور کار حاکمیت این کشور قرار گیرد.
*س_پیچیدیگی رابطه ایران و عراق_س*اما در باب روابط این کشور با ایران، اگرچه در دو دهه اخیر بنا بر توسعه همکاری‌های چندجانبه قرار داشته، اما پیچیدگی‌های بسیاری نیز در این میان هست که ناشی از عوامل متعدد اقتصادی و غیراقتصادی است. افتراقات فرهنگی و مذهبی، القای نقش منفی برای ایران در توسعه و بازسازی عراق به دلیل مسائل سیاسی، چالش‌های ایجادشده توسط احزاب و گروه‌های سیاسی سنتی در عراق، عدم به روزرسانی سیاست‌های اقتصادی ایران در مقابل عراق، به‌ویژه در مورد ناترازی تجاری و سایر موضوعات حل‌نشده در خلال این روابط، ازجمله این پیچیدگی‌ها است که لزوم بازنگری در سیاست‌های تجاری و غیرتجاری ایران را در قبال عراق یادآوری می‌کند.
لذا بر این اساس می‌توان برخی احتمالات را در مورد آینده روندهای مؤثر بر روابط ایران و عراق در نظر گرفت: اول اینکه در صورت ادامه چندگانگی در سیاست داخلی عراق، مسیر ارتباط دوجانبه ناهموار باقی خواهد ماند؛ دوم اینکه بازار عراق به دلیل توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و اولویت جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای بازسازی کشور بسیار رقابتی‌تر خواهد شد که این مسئله باید توسط ایران مدنظر قرار داده شود؛ سوم اینکه تنوع‌بخشی عراق در مبادی ورودی برای تأمین نیازهای اساسی خود، بر ترکیب صادراتی ایران به این کشور اثرگذار خواهد بود؛ چهارم اینکه عدم آورده اقتصادی قابل‌توجه ناشی از نفوذ ایران در عراق در سالهای اخیر نشان می‌دهد در نظر گرفتن راهکارهای جایگزین برای توسعه روابط اقتصادی و حفظ بازار عراق از ضروریات است و پنجم و در پایان اینکه گسترش چشمگیر روابط عربستان و امارات با عراق و لزوم رقابت ایران با این دو کشور ازجمله مسائل تعیین‌کننده در آینده روابط دوجانبه ایران و عراق است.
*س_سهم ایران در مناسبات اقتصادی با عراق_س*با وجود تمام پیچیدیگی ها در رابطه ایران و عراق از منظر اقتصادی با استقرار نظام سیاسی جدید در عراق، روابط دوجانبه ایران و عراق روبه گسترش بوده است. عراق طی سالهای اخیر عموما پس از چین دومین مقصد صادراتی برای ایران بوده است. سهم مهمی از تجارت خارجی ایران طی یک دهه گذشته صادرات به عراق بوده است. همچنین براساس آمارهای اولیه گمرک، صادرات ایران به عراق طی هفت نخست سال 1400 حدود 5.48 میلیارد دلار بوده است. به عبارت دیگر میانگین صادرات ماهانه ایران به عراق در هفت ماه نخست سال 1400 بیش از 780 میلیون دلار بوده که با توجه به ادوار گذشته، عدد قابل توجهی محسوب می‌شود. مقایسه میزان صادرات ایران به عراق و دیگر همسایگان، اهمیت این کشور در تجارت خارجی ایران را نشان می‌دهد. زیرا صادرات به عراق با فاصله بالاتر از کشورهایی مانند امارات متحده عربی و افغانستان قرار گرفته است. به گونه ای که سال گذشته بیش از 21 درصد از صادرات کشور صرفا به عراق بوده است. این عدد البته به غیر از صادرات گاز و برق، حوزه گردشگری، صادرات خدمات فنی و مهندسی و تجارت چمدانی است.
*س_احتمالات آینده_س*آینده روابط اقتصادی ایران و عراق علاوه بر اینکه به راهبردها و سیاست‌های ایران بستگی دارد به تحولات داخلی عراق و شرایط منطقه‌ای نیز وابسته است. وضعیت نیروهای سیاسی عراق، صورت‌بندی دولت آینده این کشور، سمت و سوی رقابت ایران با رقبای منطقه‌ای مانند ترکیه و عربستان در بازار عراق، پیشبرد پروژه شام جدید و روندهای ناشی از خروج آمریکا از عراق و ورودبازیگرانی مانند چین و روسیه ازجمله این عوامل است. با این شرایط می توان گفت ایران برای حضور در بازار عراق ضروری است راهکار جایگزین برای توسعه و حفظ بازار عراق را مدنظر قرار دهد.
