همیشه برای فرهنگ وقت تمام است / چریک فرهنگی باید یقه چاک کند

جمشیدی، عضو هئیت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: ما برای حل مشکلات فرهنگ، احتیاج به چریک های فرهنگی داریم که برای فرهنگ یقه چاک کنند. مسائل فرهنگ در نهادهای رسمی حل نمی‌شود.

به گزارش خبرنگار مهر، به همت گروه پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست «انتظارات فرهنگی از دولت سیزدهم» برگزار شد. حسن بنیادیان، مسئول کارگروه پیوست نگاری فرهنگی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت الاسلام علی ذوعلم استادیار گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مهدی جمشیدی عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی سخنرانان این نشست بودند.

وجه تمایز نظام اسلامی و غیر اسلامی «فرهنگ» است

ذوعلم در ابتدای نشست گفت: متأسفانه در چند دهه اخیر بحث های فرهنگی مورد غفلت واقع شده، در عوض مباحث و بخش های اقتصادی و سیاسی برجسته شده است این در حالی است که وجه تمایز نظام اسلامی با سایر نظام ها در وجه فرهنگی است و حل همه مسائل کشور به صورت ریشه ای در گرو پرداختن به مقوله فرهنگ است.

وی افزود: براساس اصل سوم قانون اساسی، دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است در 16 مورد تمام امکانات خودش را به کار بگیرد. 5 مورد از این 16 مورد مستقیما فرهنگی است و 4 مورد هم به صورت غیر مستقیم با فرهنگ ارتباط دارد. بنابراین 9 مورد اصل سوم قانون اساسی به موضوع فرهنگ پرداخته است. اگر رئیس جمهور سوگند یاد می کند که به وظایفش عمل کند، باید این 9 مورد را هم رعایت کند.

استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: انتظار اساسی ما از دولت سیزدهم این است در تعاملش با مردم، نخبگان و دانشگاهیان مواجهه اخلاقی و فرهنگی داشته باشد. متأسفانه در دولت های قبل شاهد بداخلاقی هایی از جانب دولتمردان بودیم و روسای جمهور و وزرا توجهی به هم افزایی و مشورت نداشتند. مردم باید احساس کنند که برخورد دولت با آنها فرهنگیاست. نکته دیگر درباره اهتمام رئیس جمهور به شوراها و صنف های فرهنگی است که در آنها حضور دارد. در چهار شورا رئیس جمهور نقش فعال دارد؛ شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی آموزش و پرورش، شورای عالی فضای مجازی و هیئت امنای برخی از دانشگاه ها.

وی ادامه داد: در جلسات اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی که رئیس جمهور شرکت نمی کرد و آن را جدی نمی گرفت. جلسات شورای عالی آموزش و پرورش هم که اغلب جلساتی تشریفاتی و معاشرتی بین اعضای آن است. شورای عالی فضای مجازی هم هیچ کس جدی نمی گیرد و به حال خود رها شده است. در خصوص هیئت امنای برخی دانشگاه ها هم که رئیس جمهور، رئیس آن است مشابه چنین اتفاق هایی می‌افتد بنابراین لازم است رئیس جمهور آینده وظیفه خود را در شوراها جدی بگیرد و به آنها توجه کند. همچنین رئیس جمهور در دو سند مهم کشور که نقشه جامع علمی کشور و مهندسی فرهنگی کشور هستند نقش مهم و تأثیرگذار دارد. لازم است درباره این دو سند توجه بیشتر و هر دوی آنها به روز رسانی شود.

ذوعلم اظهار داشت: به عقیده من، ما امروز به یک نظریه ملی فرهنگی نیاز داریم که این نظریه براساس مبانی اسلامی و فرهنگی خودمان باشد و در آن تجربه های علمی و مدیریتی براساس ظرفیت نخبگان لحاظ شده باشد. ما امروز به صدا و سیمای فرهنگی نیاز داریم. نه صدا و سیمای سیاسی. ما به سینما، تئاتر و موسیقی فرهنگی و در نهایت به یک دولت فرهنگی نیاز داریم که امروزه بسیار از آن فاصله گرفته ایم و برای رسیدن به آن احتیاج به یک چرخش رویکرد داریم.

هروقت می‌خواهیم راجع به فرهنگ حرف بزنیم اشاره می‌کنند وقت تمام شده است

سخنران بعدی این نشست حسن بنیانیان بود، وی در ابتدا گفت: منشأ تحولات فرهنگی یا مستقیم یا آگاهانه و تحت تأثیر افراد و سازمان ها و نهادها است و یا غیر مستقیم و ناخودآگاه است. نهایت تلاش ما باید این باشد که این دو در یک راستا قرار بگیرند. مثلا اگر در سطح جامعه می گوییم راستگویی خوب است باید در عمل هم آن را ببینیم نه اینکه شاهد آن باشیم که همه ساختارهای اجرایی به دروغگو پاداش می دهند.

وی افزود: براساس الگوی کلی که بنده از حکمرانی در نظام جمهوری اسلامی ایران ترسیم کردم، دین و فرهنگ باید بر سیاست و اقتصاد حاکم باشد و نخبگان جامعه از متن جهان بینی اسلامی استخراج شده باشند. دولت در همه جوامع بازیگر مهم فرهنگ است. دولت باید برای بسترسازی فرهنگی، سیاست گذاری کند. ما برای داشتن تمدن نوین اسلامی باید مدیران و نخبگانی داشته باشیم که درک روشنی از فرهنگ داشته باشند. برای این کار لازم است در ابتدا افزایش کارایی فعالیت های فرهنگی و تربیتی را داشته باشیم و دوم اینکه پیامدهای فرهنگی و ساختارهای اجرایی را بشناسیم و اصلاح کنیم و این همان نظام سازی اسلامی است. رئیس جمهوری که حقوق خوانده درکی از فرهنگ ندارد و ما همه این حرف ها را هیچ زمان دیگری جز انتخابات نمی توانیم بزنیم.

این مدیر فرهنگی ادامه داد: باید یک نهضت عمومی برای توجه به فرهنگ شکل بگیرد. در جامعه ای که ولایت فقیه در رأس آن قرار دارد باید اصل و اساس تربیت، فرهنگی باشد بعد قانون وسط بیاید. متأسفانه امروز ما در غربت سنگین سهم فرهنگ حتی در حوزه های علمیه و مواجهه با ائمه جمعه هستیم. با همه اینها وضعیت ما خیلی هم ناامید کننده نیست چون فرصت هایی چون دین، ولایت فقیه، حوزه علمیه، تربیت جوانان انقلابی و... و. داریم که می توان از آنها برای بهتر شدن اوضاع فرهنگ و جامعه استفاده کرد.

بنیانیان در پایان گفت: عوامل بازدارنده ای وجود دارد که مانع توجه به فرهنگ می شود. یکی از مهمترین آنها درآمدهای نفتی است. به این معنا که ما یاد گرفته ایم که هر مشکلی را با پول نفت حل کنیم. نکته دیگر این که مردم سالاری حاکم در جامعه ما ناقص است. همچنین نوآوری هم نداریم. علاوه بر این فاصله بین مراکز فرهنگی و پژوهشگاه ها با مراکز تصمیم گیرنده بسیار زیاد است. در کشور ما بحث فرهنگ تلخ و بحث اقتصاد شیرین است. چون در فرهنگ باید از خودت شروع کنی و هر وقت صحبت از فرهنگ به میان می آید، اشاره می‌کنند که وقت تمام شده است.

معرفی مشکلات مزمن فرهنگی

آخرین سخنران این نشست مهدی جمشیدی بود، وی گفت: تعبیر حضرت آقا از مشکلات مملکت، مشکلات مزمن است. بنابر تفسیر ایشان مشکلات مزمن مشکلاتی هستند که در این سه دهه حل نشده و روی دست نظام مانده است بنابراین باید یک دگرگونی اصیل رخ دهد. بنده در ادامه به تعدادی از این مشکلات مزمن فرهنگی که گشوده نشده و به مرور زمان تشدید هم شده، اشاره می کنم؛

1- مسئولیت گریزی دولت ها از فرهنگ، به این معنا که دولت ها به اسم مردمی کردن فرهنگ، مسئولیت خود را نادیده گرفتند.

2- نفوذ سبک زندگی غربی، عرصه حاکمیت فرهنگی ما دچار ولنگاری است و عالم فرهنگی ما حصاری ندارد

3- اشرافی گری و دیکتاتوری پول

4- رهاشدگی فضای مجازی

5- وضعیت معلق علوم انسانی، اسلامی

6- وضعیت حجاب و پوشش

7- غفلت از آسیب های اجتماعی ما امروز با تمام زخم های انباشته شده و سرباز مواجه هستیم. فرهنگ را نمی توان به منبر و موعظه و امور غیرحاکمیتی واگذار کرد و لازم است قوای حکومتی به میدان بیاید. ما باید برای فرهنگ طرح کلان داشته باشیم و با کارهای موردی پیشرفتی حاصل نمی شود.

عضو هئیت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: بنده احساس می کنم امروز ما در عرصه فرهنگ، دچار احساس دلزدگی هستیم چون تبدیل به یک گره کور شده است. البته بنده ناامیدی را توصیه نمی کنم اما اگر تحولی هم رخ ندهد، وضعیت همین طور می ماند. فرهنگ یک امر ذوقی است، بنابراین مسائل آن باید با کار جهادی حل شود دولت نباید از چارچوب های فرهنگی عبور کند.

جمشیدی در پایان اشاره کرد: بنده اگر روزی دستم به جایی برسد، حلقه چالشی طراحی می کنم که آن، فعالیت های فرهنگی دولت بعدی را رصد کند و بگوید که در آن چه اتفاقاتی می‌افتد. البته این کار را باید حوزه ها و شورای انقلاب فرهنگی انجام دهند که تاکنون نکرده اند. ما برای حل مشکلات فرهنگ، احتیاج به چریک های فرهنگی داریم که برای فرهنگ یقه چاک کنند. مسائل فرهنگ در نهادهای رسمی حل نمی شود.