وقتی موزه سرنوشت سرستون‌های ساسانی را تغییر داد

ملیحه مهدی‌آبادی در گفت‌وگو با ایسنا روایتی جالب از چگونگی انتقال این سرستون‌ها به طاق بستان تاریخی در طول بیش از 100 سال گذشته تا امروز بیان می‌کند.

او با بیان این‌که این سرستون‌ها از 150 سال قبل که نخستین سرستون‌ها را «عمادالدوله» حاکم وقت کرمانشاه از بیستون و چند نقطه‌ی دیگر به طاق بستان منتقل کرد، ادامه می‌دهد: این سرستون‌ها به خصوص سه اثر بیستون در طول مدت زمان زیادی تا حدود 14 سال قبل همچنان در طاق‌بستان قرار داشتند تا این که در سال‌های 1385 - 1386 در کناره ضلع غربی طاق‌های طاق‌بستان یک سازه موقت ایجاد و سنگ‌ها و سرستون‌هایی که به مرور زمان در طاق‌بستان جمع شده بود را ساماندهی کردیم و با نام «موزه موقت سنگ» معرفی شد.

او با بیان این‌که در این فضای موزه‌ای آثاری از دوره‌های ساسانی و اشکانی و ازاره‌هایی که از تعدادی قاچاقچی از یک خانه‌ی قدیمی احتمالا در چهارمحال و بختیاری در سال‌های اخیر به دست آورده بودند، نیز در این فضا ساماندهی شده بود، می‌افزاید: همان سال (1383 - 1384) برای این سرستون‌ها، تعدادی پایه ستون از همدان گرفتیم و پایه‌ستون‌ها را ساختیم و در سال 1385 آن موزه موقت قبلی ایجاد و در سال 1386 تکمیل شد.

وی با اشاره به این‌که در سال‌های 1380 تا 1384 به عنوان مدیر پایگاه طاق‌بستان و بیستون این کار را آغاز کرده است، اضافه می‌کند: از زمانی‌که پرونده ثبت جهانی بیستون تکمیل شد مدیریت طاق بستان به سیامک خدیوی سپرده شد و در هر صورت موزه موقت سنگ در همان زمان تکمیل شد که وی در سال 1390 در طرح ساماندهی که در طاق بستان اجرا شده، این سرستون‌ها و پایه‌ستون‌ها و همه‌ی سنگ‌هایی که در آن‌جا به عنوان موزه موقت قرار داشتند، همگی به اداره کل میراث فرهنگی کرمانشاه منتقل می‌شوند و بخشی از این سنگ‌ها در یک سوله قرار می‌گیرند و دیگر سنگ‌ها - 12 سرستون قرار گرفته در موزه سرستون‌های طاق‌بستان - نیز در گنجینه میراث فرهنگی نگهداری می‌شوند.

مهدآبادی با اشاره به حضور دوباره‌اش در طاق‌بستان به عنوان مدیر این مجموعه تاریخی از سال 1398، توضیح می‌دهد: با توجه به این که این سرستون‌ها سال‌ها در کنار طاق‌بستان قرار داشته‌اند و مردم نیز همیشه دنبال آن‌ها بودند، تصمیم گرفته شد تا این سرستون‌ها بار دیگر به طاق‌بستان برگردانده شوند که این اتفاق با مساعدت امید قادری - مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمانشاه اجرایی شد.

او با اشاره به ساخته شدن فضایی مسقف در بخش ورودی طاق بستان که در سال‌های 1393 به بعد و به مرور ساخته شده و شرایط نسبتا خوبی دارد، اضافه می‌کند: تصمیم گرفتیم تا این فضا را به همین موزه سرستون‌های ساسانی تبدیل کنیم، بنابراین بار دیگر سرستون‌ها را از گنجینه میراث فرهنگی که کسی آن‌ها را نمی‌دید به طاق‌بستان برگرداندیم و در بخش ورودی فضایی را برای آن‌ها درنظر گرفتیم.

او درباره‌ی این سرستون‌های تاریخی نیز این طور بیان می‌کند: «حدود90 درصد سرستون‌ها متعلق به دوره خسرو دوم یا همان خسروپرویز هستند. آن‌ها از یک جای مشخصی پیدا نشده‌اند به عنوان مثال یکی از آن‌ها از محوطه «وندرنی» منطقه بیلوار در کامیاران کشف شده است.

وی اما وضعیت سرستون‌های به دست آمده از مسجد جامع کرمانشاه را چندان مناسب نمی‌داند و با اشاره به این‌که سرستون‌هایی که در مسجد به کار رفته‌اند، چون در مسجد به کار رفته‌اند، همه‌ی نقش‌های آن پاک شده‌اند، توضیح می‌دهد: از 12 سر ستون قرار گرفته در این موزه؛ حدود چهار سرستون نقشی ندارند اما ردی از نقش‌های دوره ساسانی روی سرستون‌ها هست. اگر یک طرف رو به نمازگزار بوده، سمت دیگری که رو به دیوار بوده دیگر پاک نشده است. روی برخی از سرستون‌ها نیز نقش‌های جدیدی اجرا شده است اما هنوز نقش تصویر پادشاهی که حلقه قدرت به دست دارد یا روبان‌هایی که در کنار سر پادشاه بوده را هنوز در این سرستون‌ها داریم، به همین و بر اساس این علائم آن را متعلق به دوره ساسانی و مربوط به خسرو دوم می‌دانیم.

او قدیمی‌ترین سرستون‌های موجود را همان سرستون‌های بیستون که متعلق به خسرو دوم است، معرفی می‌کند و تاکید می‌کند: این سرستون‌ها را دمورگان و کسان دیگر در بیستون دیده‌اند که بعدا «عماد الدوله» آن‌ها را به طاق‌بستان منتقل کرده و در گزارش سیاحان بعدی در صحبت‌هایشان در این محوطه از آن‌ها نام برده‌اند، بنابراین از نظر زمانی مردم این سرستون‌ها را در طاق‌بستان دیده‌اند که قدیمی‌ترین آن متعلق به بیستون بوده است.

وی با اشاره به این که در بین این سرستون‌ها برخی تصویر آناهیتا در یک طرف و تصویر پادشاه خسرو دوم در طرف دیگر است، می‌افزاید: در برخی دیگر از سرستون‌ها، در یک طرف تصویر پادشاه و در طرف دیگر تصویر بهرام یا ورهرام نقش دارد. در واقع نقوش این سرستون‌ها به گونه‌ای است که در دو ضلع یک تصویر پادشاه و در ضلع دیگر تصویر یک ایزدبانو است و در دو طرف دیگر نقش‌ها و تصویرها و طراحی‌های هندسی یا گل و بوته دارند.

مدیر مجموعه تاریخی طاق بستان با اشاره به درجه اهمیت برخی سرستون‌ها که می‌توان گفت از نظر تازگی در کشف اهمیت بیشتری دارد، ادامه می‌دهد: یکی از سرستون‌ها از کنار رودخانه آبشوران از خاکروبه‌های مسجد جامع کرمانشاه به دست آمده است که متاسفانه در دوره‌ای بخش قاجاری مسجد جامع کرمانشاه را برای گسترش مسجد جدید و خیابان تخریب کردند که این سرستون در آن خاکروبه‌ها در کنار رودخانه کشف شد که یک طرف ورهرام و در طرف دیگر نقش خسرو پرویز است.

او اضافه می‌کند: به این دلیل آن سرستون از نظر متخصصان اهمیت دارد که عینا همان نقش سوارکاری که در پایین نقش طاق بستان و انتهای طاق بزرگ قرار دارد، همان شخص را با همان لباس و زره بر تن آن تصویر کرده است و طرف دیگر آن نقش خسرو دوم است با همان لباس و تزیینات. یعنی گویا عینا بخش بزرگی از طاق بزرگ طاق بستان را در این سرستون‌ها می‌بینیم.

مهدی‌آبادی با اشاره به این‌که برخی از سرستون‌هایی که از نقاط دیگر کرمانشاه به دست آمده‌اند وضعیت چندان مناسبی نداشته‌اند، تاکید می‌کند: به نظر می‌رسد داخل برخی از آن سرستون‌ها را خالی کرده و برای کوبیدن باروت استفاده می‌کردند و برخی دیگر به عنوان ابشخور حیوانات مورد استفاده بوده است. در واقع هر کدام از سرستون‌ها داستان‌های مختلفی دارند که با ایجاد موزه، قرار است داستان آن‌ها گفته شود و به نمایش در آید و بازدیدکنندگان درباره هر کدام از این آثار با دقت بیشتری اطلاعات به دست آورند.

برای توضیحات تکمیلی درباره این 12 سرستون ساسانی اینجا کلیک کنید.

انتهای پیام