پرواز برای وطن

سرهنگ ستاد قاسم اکبری‌مقدم پژوهشگر سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش جمهوری اسلامی ایران در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داد، نقش هوانیروز ارتش را در دوران دفاع مقدس واکاوی و باز خوانی کرد.

در این یادداشت می‌خوانیم:

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برخی شعار انحلال ارتش را سر داده بودند و از طرفی با کاهش مدت سربازی از دو سال به یک سال و نیز کاهش سطح انضباط و آموزش و انتقال نامناسب کارکنان، توان رزمی واحدهای ارتش کمی دچار اختلال شد. اما تنها واحدی که تقریبا دست نخورده و سالم باقی ماند و اکثریت کارکنان و تجهیزات خود را حفظ نموده بود، هوانیروز بود.

در زمانی که سازمان هوانیروز تشکیل شد، بالغ بر3000 نفر مستشار آمریکایی در این سازمان مشغول فعالیت بودند. با پیروزی انقلاب اسلامی تمامی مستشاران خارجی مجبور به ترک کشور شدند. آنها فکر می‌کردند که با خروجشان از کشور، کلیه بالگردهای هوانیروز زمین‌گیر خواهد شد و هوانیروز دچار ضربه عظیم و از ادامه فعالیت باز خواهد ماند. ولی در طول دفاع مقدس و پس از آن دوران طلایی، با توجه به توانمندی‌های جوانان ایرانی، هوانیروز کاملا روی پای خود با صلابت و اقتدار ایستاد و تهدیدات، محدودیت‌ها و مشکلات پیشروی را تبدیل به فرصت و در رفع نیازهای فنی و تخصصی هوانیروز اقدام کردند.

هوانیروز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران

حوادث کردستان

در اسفندماه سال1357و اوایل سال 1358، منطقه کردستان از راه زمین غیرقابل دسترس و جاده‌های مواصلاتی در کنترل عناصر تجزیه‌طلب و ضد انقلاب بود. شهرها یکی پس از دیگری به اشغال گروهک‌ها در می‌آمد؛ اولین شهر سنندج، مرکز استان بود. افراد مسلح پس از تصرف شهر و نقاط حساس آن، درصدد تصرف پادگان لشگر 28 پیاده سنندج برآمدند. پادگان و باشگاه افسران محاصره شد، و نیروی‌های موجود به تعداد کافی نبودند تا بتوانند از هجوم افراد مسلح جلوگیری کنند. لذا ضرورت ایجاد می‌کرد که نیروهای کمکی از راه هوا به سنندج ترابری شوند، و این مأموریت خطیر به هوانیروز واگذار گردید.

هوانیروز با هلی‌برن نیروهای نیروی زمینی ارتش و سپاه پاسداران را از پایگاه کرمانشاه به پادگان سنندج برد و پوشش هوایی بالگردهای کبرا در اجرای آتش مستقیم بر علیه مواضع و کمین‌گاه‌های دشمن و محاصره پادگان را خنثی و شهر سنندج را پاکسازی و امنیت را برقرار کرد. در حوادث اشغال و پاکسازی سنندج که در دو مرحله در اسفندماه 57 و فروردین ماه سال59 انجام شد، سه نفر از خلبانان سرافراز شهید و تعدادی نیز مجروح گردیدند.

پاوه

شهر پاوه در مرداد ماه سال 1358 مورد هجوم گسترده گروهک‌های مسلح ضدانقلاب قرار گرفت و ارتش و نیروهای مردمی در حال مقاومت در برابر آنان بودند که هوانیروز نیز در کنار دیگر همرزمان در حال مقابله با دشمن بود. پس از صدور فرمان تاریخی حضرت امام (ره) پیرامون رهایی پاوه در تاریخ 1358/5/26، هوانیروز با پوشش هوایی بالگردهای شکاری کبرا، یگان‌هایی از ارتش و سپاه پاسداران را از پایگاه کرمانشاه به آنجا ترابری نمود تا اینکه پس از مقاومت جانانه نیروهای مسلح و مردم شهر از اشغال افراد مسلح رهایی یافت. در این رابطه از اولین روز حادثه تا پایان آن دو نفر از بهترین خلبانان هوانیروز به شهادت رسیدند. در این عملیات، در هر سورتی پرواز بین 10 تا 12 فروند بالگرد 214 و شنوک به همراهی چهار فروند بالگرد کبرا نیروها را هلی برن می‌کردند.

سردشت

شهر سردشت و جاده‌های مواصلاتی آن تقریبا به مدت سه سال (1357تا1360) از امنیت کافی برخوردار نبود و مورد تاخت و تاز گروهک‌های ضدانقلاب قرار داشت و تردد نیروهای زمینی ناممکن، و تنها راه تدارکات پادگان سردشت از طریق هوا و بالگردهای هوانیروز بود که از طریق پادگان مراغه و تیپ سقز توسط بالگردهای ترابری214 و شنوک و اسکورت شکاری‌های کبرا انجام می‌گرفت.

سرانجام با همت خلبانان هوانیروز در پشتیبانی از یگان‌های زمینی، شهرهای مریوان، سقز، بانه، سردشت، مهاباد و پیرانشهر از اشغال و سیطره گروهک‌های ضدانقلاب رهایی یافت، در این مأموریت بزرگ و سرنوشت‌ساز، هوانیروز با60 هزار ساعت پرواز و تقدیم شهدا، افتخاری دیگر آفرید. به قول فرماندهی وقت نیروی زمینی شهید سرلشگر فلاحی:«اگر هوانیروز نبود کردستان هم نبود».

هوانیروز طی هشت سال دفاع مقدس

هوانیروز طی هشت سال دفاع مقدس در تمامی عملیات بزرگ و کوچک، مأموریت‌های مهمی را اعم از شناسایی، انهدام سامانه‌های زرهی دشمن، انتقال مجروحان، انتقال ادوات، اسکورت کاروان کشتی‌ها تجاری و هلی‌برن نیروها در عملیات‌های دفاع مقدس بر عهده داشت. کمتر عملیاتی بود که بدون حضور بالگردهای هوانیروز انجام شود، زیرا ابزاری سریع، کارا و مطمئن در دست فرماندهان و طراحان عملیات‌های دفاع مقدس بود.

هوانیروز توانست در روزهای آغازین جنگ با حضور به موقع در مناطق جنگی و تمام محورهای جنوب و غرب، پروازهای عملیاتی بر علیه دشمن را شروع کند و سد مستحکمی را در مقابل نیروهای عراقی به وجود بیاورد. همچنین خلبانان بالگردهای کبرا، به‌عنوان یک یگان آفندی در خط مقدم همراه با سایر نیروهای مسلح و مردمی در متوقف کردن دشمن و وادار کردن آنها به ایجاد خاکریز و زمین‌گیر شدن، نقش بسزایی داشتند.

بالگردهای ترابری هوانیروز در تمامی شرایط آفندی و پدافندی در جابجایی فرماندهان، حمل تدارکات و نیرو در دشت‌های وسیع خوزستان تا مناطق صعب‌العبور غرب و شمال غرب نقشی ماندگار ایفا نمودند که بیان هر یک از آنها در این مجال امکان پذیر نیست، و به همین دلیل تنها به چند عملیات برجسته و گوشه‌ای از فعالیت‌های این نیروی قهرمان و سرافراز اشاره می‌نماییم.

مناطق عملیاتی جنوب و غرب کشور در یک ماهه اول جنگ

در روز سی و یکم شهریور ماه سال 1359، دقایقی پس از بمباران فرودگاه‌های کشور و آغاز رسمی نبرد هشت ساله توسط رژیم بعثی صدام، برابر دستور ستاد فرماندهی هوانیروز، آمادگی کامل و حضور سریع بالگردهای شکاری و هجومی در مناطق مرزی و عملیاتی به پایگاه‌های هوانیروز ابلاغ گردید. با توجه به حضور گسترده بالگردهای هوانیروز در مناطق شمال غرب در مبارزه با گروهک‌های ضدانقلاب و جدایی‌طلب، و سرکوبی اشرار در مرزهای شرقی کشور، شرایط آمادگی رزمی به گونه‌ای بود که همواره بالگردها و خلبانان و کارکنان فنی در آمادگی مناسبی قرار داشته باشند. بنابراین حضور سریع30 فروند از انواع بالگردها در پادگان لشگر 92 زرهی اهواز و 28 فروند در پایگاه هوایی دزفول و 15 فروند در پادگان تیپ سرپل ذهاب، 9 فروند در گیلان غرب، 8 فروند در سومار، 12 فروند در ایلام در هفته اول جنگ از توانایی‌های بالقوه هوانیروز بود که به منصه ظهور رسانید. هجوم سنگین و سراسری نیروهای عراقی و سرعت پیشروی آنها که با یگان‌های زرهی و پیاده مکانیزه همراه بود، اقدام سریع هوانیروز را می‌طلبید. به همین دلیل بالگردهای هوانیروز در دسته‌های پروازی به صورت مستقل وارد عمل می‌شدند و با انجام شناسایی، در هر مکانی که با نیروهای دشمن روبرو می‌شوند، با شلیک راکت و موشک آنها را نابود می‌کردند.

در تداوم نبرد، برابر هماهنگی فرماندهان هوانیروز منطقه جنوب، مسئولیت پشتیبانی از جنوب غربی اهواز تا ایستگاه حسینیه و محور اهواز - سوسنگرد به بالگردهای مستقر در پادگان لشگر 92 زرهی اهواز واگذار گردید. در این منطقه بالگردهای شکاری کبرا با تک بر روی ادوات زرهی و پیاده مکانیزه عراق که از محورهای کوشک، طلائیه و سوسنگرد قصد پیشروی و تصرف اهواز را داشتند، توانستند در پشتیبانی از نیروهای زمینی ارتش و نیروهای مردمی در سد پیشروی دشمن و تثبیت آنها در مواضع اجباری نقش بسزایی ایفا نمایند و در این راه اولین شهدای خلبان خود را تقدیم کشور کردند.

منطقه آبادان - خرمشهر

در هفته‌های اول جنگ تعداد 15 فروند از بالگردهای شکاری کبرا و ترابری 214 و شناسایی 206 در حاشیه رودخانه بهمنشیر و در بین نخلستان‌های آبادان مستقر گردیدند، تا ضمن پشتیبانی از مدافعان خرمشهر و تک بر علیه نیروهای دشمن، مردم جنگ‌زده شهرهای خرمشهر و آبادان را که اکثریت آنان زنان و کودکان و مجروحین بودند، به شهرهای امن منطقه تخلیه نمایند. این وظیفه را از طلوع تا غروب آفتاب و در زیر گلوله توپخانه و بمباران نیروهای دشمن به انجام می‌رساندند. با عبور نیروهای عراقی از کارون و پیشروی به طرف آبادان، جاده‌های زمینی توسط دشمن اشغال و عبور از آنها ناممکن گردید. تنها راه ارتباطی به جزیره آبادان، رودخانه بهمنشیر بود که آن هم به دلیل بعد مسافت از بندر ماهشهر، به مدت 12 ساعت حرکت لنج‌ها و قایق‌ها به طول می‌انجامید؛ بنابراین مناسب‌ترین وسیله ممکن برای انتقال نیروها بالگرد بود. که به همین دلیل تعداد 6 فروند بالگرد شنوک و 5 فروند بالگرد ترابری 214 و 205 از هوانیروز در بندر ماهشهر مستقر گردیدند.

بالگردها، نیروهای نظامی و مردمی را با تجهیزات مورد نیاز از ماهشهر به پاسگاه خسروآباد و چویبده در جزیره آبادان تخلیه می‌کردند، و در برگشت مردم جنگ‌زده و مجروحان را به ماهشهر می‌آوردند، و تا احداث جاده دسترسی و نصب پل شناور بر روی رودخانه بهمنشیر، این وظیفه توسط هوانیروز انجام می‌شد. همچنین یگان‌هایی از لشکر 77 خراسان و 21 حمزه (ع) که در یک ماهه اول جنگ در آبادان مستقر گردیدند توسط بالگردهای هوانیروز منتقل شدند. پس از اشغال خرمشهر و تثبیت نیروهای عراقی در سه راهی آبادان - ماهشهر، بالگردهای هوانیروز در20 کیلومتری شمال ماهشهر و در کنار رودخانه جراحی مستقر شدند و تا عملیات ثامن‌الائمه (ع) در پشتیبانی از یگان‌های زمینی، در تک‌های محدود و شناسایی و تخلیه مجروحین در انهدام نیروهای عراقی از ایستگاه حسینیه در مسیر راه آهن اهواز، خرمشهر تا شمال خرمشهر و آبادان به طور پیوسته فعالیت می‌کردند، و در این راه شهدای گرانقدری را تقدیم ملت کردند.

هوانیروز در عملیات ثامن الائمه (ع) و شکست حصر آبادان

در روزهای اولیه جنگ تحمیلی، 15 فروند از بالگردهای هوانیروز در شمال شهرستان ماهشهر مستقر گردیدند، تا ضمن پشتیبانی از رزمندگان ارتش و سپاه پاسداران، با تک مستقیم بر علیه نیروهای دشمن در منطقه آبادان و خرمشهر، در تخلیه مردم جنگ‌زده و حمل مهمات، تجهیزات و نیروهای رزمنده به جزیره آبادان اقدام نمایند. در عملیات ثامن‌الائمه (ع)، این گروه از هوانیروزکه جمعی پایگاه رزمی کرمان بودند، با تقویت بالگردهای پایگاه پشتیبانی عمومی اصفهان و مسجد سلیمان در سازمان رزم قرار گرفتند.

عملیات ثامن الائمه (ع) در ساعت یک بامداد 5-7-1360 آغاز شد. در این عملیات هوانیروز از20 فروند بالگرد 214 و چهار فروند بالگرد شنوک جهت هلی‌برن استفاده نمود و نزدیک به 300 نفر از نیروهای رزمنده به مناطق مورد نظر هلی‌برن و 2 تن بار و مهمات به خطوط مقدم جبهه نبرد منتقل گردید. هوانیروز با انجام 600 ساعت پرواز توانست به مدت دو روز این مأموریت را با موفقیت به انجام برساند.

هوانیروز در عملیات بیت‌المقدس

در اولین دقایق روز10 اردیبهشت سال1361 عملیات بیت‌المقدس شروع گردید. نقش هوانیروز، آتش پشتیبانی نزدیک هوایی، شناسایی، تخلیه مجروحین، ترابری رزمندگان و... مشخص شده بود. با پرواز هر بالگرد در منطقه، نیروهای خودی روحیه مضاعفی می‌گرفتند.

هوانیروز در این عملیات با استفاده از 32 فروند بالگرد 214، 28 فروند بالگرد کبرا، 13فروند بالگرد 206، 6 فروند بالگرد 205 و تعداد 16 فروند بالگرد شنوک و با انجام بیش از 5000 ساعت پرواز تعداد 3561 نفر از نیروهای رزمنده و 7820 مجروح را جابه‌جا و یکی از اصلی‌ترین ارکان پیروزی در این عملیات را فراهم کرد.

با توجه به شکل منطقه که به صورت بیابانی، هموار و مسطح بود تانک‌ها، نفربرها و دیگر ادوات خودرویی دشمن به وضوح قابل رؤیت و شکار شدن بودند، با شجاعت و دلاور مردی خلبانان بالگرد کبرا با شلیک موشک ماوریک تعداد زیادی تانک و نفربر زرهی، خودرو، برج دیده‌بانی و سنگرهای انفرادی و اجتماعی دشمن مورد اصابت قرار گرفت. در مجموع سه مرحله این عملیات، تعداد 39 فروند موشک تاو و 14 هزار و 890 عدد راکت و دو فروند موشک ماوریک و هشت هزار و 750 گلوله توپ مورد استفاده خلبانان قرار گرفت. در عملیات بیت‌المقدس4 نفر از خلبانان هوانیروز به درج رفیع شهادت نائل شدند.

هوانیروز در عملیات مرصاد

رژیم بعثی عراق، با استفاده از منافقین که در اواخر جنگ به عنوان سربازان صدام ملعون وارد جنگ با ایران شده بودند، به این امید که سرنوشت جنگ را به نفع خود تغییر دهد آخرین حمله خود را علیه ایران آغاز کرد. عناصر خود فروخته منافق با پشتیبانی رژیم بعثی عراق و خصوصا نیروی هوایی آن رژیم در تاریخ 3-5-1367 از محورهای سرپل ذهاب و گیلان غرب به سمت اسلام‌آباد و نهایتا تا حسن‌آباد و تنگه چهارزبر کرمانشاه پیش آمدند.

در این شرایط دوباره وضعیت روزهای اول جنگ در منطقه غرب و جنوب تداعی و یک بار دیگر نیاز به حضور هوانیروز به شدت احساس شد؛ در این شرایط سرنوشت‌ساز بود که خلبانان بالگردهای کبرا با هدف قرار دادن ادوات زرهی منافقین بین جاده اسلام‌آباد تا گردنه چهارزبر و خلبانان بالگردهای «شنوک» و «214» با هلی‌برن به اطراف گردنه چهارزبر و با هدایت و فرماندهی مستقیم شهید سپهبد علی صیادشیرازی از پیشروی آن‌ها به سمت کرمانشاه جلوگیری کردند و در تاریخ 6-5-1367 کار منافقین را یکسره و تعداد بسیاری از آن‌ها را به هلاکت رسانده و یا اسیر کردند؛ بدین ترتیب رشادت و دلاورمردی‌های خلبانان و کارکنان هوانیروز در روزهای آغازین جنگ و تداوم آن تا عملیات مرصاد برگ زرین دیگری از عملکرد قهرمانانه ارتش را در تاریخ این مرز و بوم رقم زد.

در عملیات مرصاد، 12 فروند بالگرد کبرا، 14 فروند بالگرد 214، 12 فروند بالگرد شنوک، 4 فروند بالگرد 206 و 3 فروند بالگرد 205 شرکت داشتند. 425 ساعت پرواز، حمل 388 مجروح و ترابری بیش از 3360 نفر از رزمندگان از اقدامات مؤثر هوانیروز قهرمان در عملیات مرصاد بود.

هوانیروز با رشادت و دلاوریهای خلبانان خود در سرتاسر جبهه‌های نبرد نقش انکار ناپذیری در منهدم نمودن دشمن ایفاء نموده و کارشناسان نظامی غربی و شرقی را در بهت و حیرت فرو برد. با آغاز عملیات‌های آفندی ارتش و سپاه پاسداران، همواره هوانیروز به عنوان واحد پشتیبانی‌کننده یگان‌های تکور در راستای پشتیبانی آتش، تخلیه مجروحین، هلی برن، تدارکات هوایی و شناسایی مورد استفاده قرار می‌گرفت و هیچ عملیاتی وجود ندارد که در دوران دفاع مقدس در مرزهای زمینی صورت گرفته و هوانیروز در آن شرکت نکرده باشد؛ به طوریکه بیشترین عملیات‌های آفندی و پدافندی با نام هوانیروز عجین گشته و نام هوانیروز در این عملیاتها تثبیت گردیده است. در مجموع هشت سال دفاع مقدس، هوانیروز با انجام بیش از 300هزار ساعت پرواز عملیاتی و شرکت در اکثر عملیات‌های آفندی و پدافندی یکی از ارکان پیروزی در دوران دفاع مقدس بوده است.

در حال حاضر نیز هوانیروز با توجه به مقدورات خود علاوه بر انجام مأموریت‌های رزمی اصلی خود همچون برقراری نظم و امنیت در مرزها و مبارزه با اشرار و ضدانقلاب، در حوزه امداد و نجات و مردم‌یاری در حوادث غیرمترقبه طبیعی، از قبیل سیل و زلزله، اطفای حریق و نصب دکل‌های مخابراتی، انتقال سوخت و مواد اولیه در مناطق محروم و صعب‌العبور و امدادرسانی فعالیت چشمگیر و قابل توجهی دارد.

نسل حاضر و نسل‌های بعد، این واقعیت‌ها را بدانند، که سربازان فداکار ایران اسلامی در طول هشت سال دفاع مقدس با رشادت، پایمردی و نثار جان خود اجازه ندادند یک وجب از خاک پر افتخار میهن اسلامی از کشور جدا شود و امروزه نیز دلاوران ارتش جمهوری اسلامی ایران که وارثان راه پر فروغ شهیدان و ایثارگران هستند؛ اجازه کوچکترین نگاه سوء دشمنان، به آب و خاک ایران اسلامی عزیز را نخواهند داد.

در پایان گرامی می‌داریم یاد و خاطره شهیدان دوران هشت سال دفاع مقدس به‌ویژه شهدای قهرمان و دلاور هوانیروز شهیدان کشوری، شیرودی، سهیلیان، آسیایی و... و تمام کسانی که برای حفظ کیان و تمامیت ارضی میهن عزیزمان ایران، در اوج گمنامی و سلحشوری، بی‌هیج ادعایی رفتند تا پروانه‌وار شمع وجود خویش را در راه دفاع از ارزش‌های والای انقلاب اسلامی نثار نمایند.

روحشان شاد و راه‌شان پر رهرو باد.

انتهای پیام