پیش‌بینی شهرام خرازی‌ها از "سیمرغ‌های چهلمین جشنواره فیلم فجر" / هیأت داوران عضو سفارشی ندارد اما یک "داور زن" کم دارد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، امروز خانه جشنواره فیلم فجر با اکرانِ دو فیلم در 4 سانس و برگزاری نشست‌های خبری این فیلم‌ها کار خود را رسماً در برج میلاد آغاز خواهد کرد.

قرار است در طولِ جشنواره تا 21 بهمن‌ماه هر روز 4 نشست خبری ویژه نکوداشت‌ها، گنجینه و موضوع ویژه برگزار شود که امیدواری‌ها وجود دارد که به تعبیرِ شهرام خرازی‌ها منتقد سینما که با او لحظاتی به گفت‌وگو نشستیم وجهه جشنواره فیلم فجر را از حالتِ تجاری به حالتِ آکادمیک‌تر تبدیل کند.

او در این گفت‌وگو به فیلم‌ها و اتفاقاتِ مختلف جشنواره فیلم فجر پرداخته است که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:

خرازی‌ها منتقد سینما به فقدانِ توضیح و مشخص کردن ابعادِ مختلف فیلم‌ها برای انتخاب بهتر مخاطبان سینمای ایران اشاره کرد و انتقادش را این‌گونه مطرح کرد: امسال برخلاف سال‌های قبل به جای آنکه اطلاعات 70 درصد فیلم‌ها را از نظر موضوع و خلاصه داستان داشته باشیم فقط 5 درصد اطلاعات فیلم‌ها را در قالب خلاصه داستان و جزئیات داشته باشیم. امسال این‌گونه مُد شده است که چیزی حدود 95 درصد از فیلم‌های جشنواره اطلاعات آنها به صورت یک جعبه سیاه ارائه می‌شود و هیچ‌چیز از آنها نمی‌دانیم و تنها فهرست عوامل را می‌دانیم. ما در سینمای جمهوری اسلامی ایران با ستاره‌سالاری مبارزه می‌کنیم این کار یعنی مخفی کردنِ اطلاعات داستانی فیلم‌ها که باعث می‌شود نه تنها مردم نمی‌دانند که ژانر فیلم چیست بلکه از روی هنرپیشه، فیلم را انتخاب می‌کنند نه از روی ژانر یا سوژه فیلم!

وی تصریح کرد: از طرفی می‌بینید که در مبارزه با فرهنگ ستاره‌سالاری که از غرب آمده و آن را ترویج می‌کند از یک طرف با بایکوت خبری عمدی مردم و تبدیل کردن اطلاعات فیلم‌ها به جعبه سیاه هواپیما ستاره‌سالاری را ترویج می‌کنید. حالا من به عنوان یک منتقد وظیفه دارم تا حق و حقوق مردم را اگر به آن آگاهی ندارند و نمی‌توانند مطالبه کنند صدای آن را به گوش مقامات برسانم شاید مردم نمی‌دانند و یا می‌دانند اما تریبونی برای گفتن حرفشان ندارند برای همین من به عنوان یک منتقد که با افتخار در جمهوری اسلامی کار می‌کنم وظیفه خود می‌دانم که جعبه سیاه این هواپیما را باز کنم و اطلاعات آن را به مردم کشورم بدهم.

خرازی‌ها خاطرنشان کرد: اگر امروز یکی از مردم بخواهد از سایت‌ها فیلم‌های جشنواره را بخرد نه عکسی دارد و نه خلاصه داستان و نه جزئیاتی؛ سال‌ها است که خبرنگاران مورد تمسخر تهیه‌کننده‌ها قرار می‌گیرند به خاطر آنکه جملات مبهم و گنگی از داستان را به آنها می‌دهند و در رسانه خود منتشر می‌کنند خلاصه داستان فیلم‌ها تا قبل از اکران را که می‌خوانی چیزی از فیلم دستگیر شما نمی‌شود. من زمانی که هیج اطلاعاتی از فیلم ندارم چگونه می‌توانم فیلم را انتخاب کنم؛ در نهایت من مجبورم از کسانی که اطلاعاتی از فیلم دارند کمک بگیرم در این شرایط من و شما به عنوان خبرنگار و ژورنالیست اگر اطلاعات را به مردم ندهیم خیانت کردیم و به ستاره‌سالاری در سینمای ایران کمک کرده‌ام. برای همین گفتن اطلاعات فیلم‌ها به مردم لو دادن نیست، نامِ آن شفاف‌سازی است. لو دادن این است که دزدی و سرقت کنی و بترسی از عواقب این کار و کسی بِزه و خطای تو را فاش کند. نمی‌دانم چرا عواملِ فیلم‌ها که زحمت کشیده‌اند نمی‌گذارند فیلم‌شان درست شناخته شود و مخاطبان هم بهتر بتوانند انتخاب کنند.

این منتقد سینما درباره نشست‌های مطبوعاتی، افزود: سال‌ها است که نشست‌های مطبوعاتی برای فیلم‌های جشنواره در حال برگزاری است که نه شیوه‌نامه روشنی دارد و نه خروجی خوبی! تکلیف این نشست‌ها باید روشن شود؛ این نشست‌ها بیشتر تبدیل به یک نوع محفل‌خانگی شده‌اند. افرادی که به عنوان مجری و کارشناس این نشست‌ها را هدایت می‌کنند برخی اوقات تنها کارشناس‌اند و گاهی مجری. تنها گاهی هیچ اصول و روشی برای انتخاب کارشناس‌ها وجود ندارد. به نظر می‌رسد که گرایش‌های سیاسی افراد در انتخاب شدن‌شان دخیل باشد.

وی افزود: در این جلسات حضور سناریست و تهیه‌کننده امکان دارد کافی باشد. چون سؤالاتی که در جشنواره پرسیده می‌شود عمدتاً متوجه سناریست است. جالب است که عموماً به جای آنکه این سؤالات را سناریست جواب دهد کارگردان جواب می‌دهد. جالب است که مجری در این خصوص هیج دخالتی نمی‌کند پس زمانی که این اشتباه برای سالیان است که در حال تکرار است، این نشست‌ها نشست‌های بی‌ضابطه و بی‌قانونی است که مشکلات زیادی به دنبال دارد. طراح لباس که از او هیچ سؤالی نمی‌شود یا نهایت یک سؤال پرسیده می‌شود برای چه باید در نشست حضور داشته باشد؟

خرازی‌ها تأکید کرد: نکته دیگر اینکه تجربه نشان داده افرادی در نشست‌های برخی فیلم‌ها می‌آیند و سؤالاتی می‌پرسند که نشان می‌دهد حامی و طرفدار فیلم‌اند و با پرسش‌هایشان به پیشبرد تبلیغاتی فیلم از راه جشنواره فیلم فجر کمک می‌کنند. مانند به به و چه چه کردن در مورد بازی فلان هنرپیشه افرادی می‌نشینند در این جلسات و برای این فیلم‌ها تبلیغات پنهان می‌کنند. دیگر اینکه معلوم نیست قرار است اطلاعات خبرنگاری از این برنامه‌ها درآید. جلسه نقد فیلم است یا گزارش تولید یا جلسه پیش‌بینی اکران است، کدام یک از این اهداف مترتب است بر این نشست‌ها!

این منتقد سینما با اشاره به اینکه اگر قرار است در این نشست‌ها نقدی صورت بگیرد به مشاجره کشیده می‌شود، گفت: اصلاً به عنوان فردی که در این نشست‌ها به عنوان خبرنگار نشسته‌ام نمی‌دانم که در این جلسات باید سؤال در مورد چه چیزی بپرسم؟ آیا می‌توانم نقد کنم؟ اگر قرار باشد که نقد کنیم در این مدت زمان کوتاه که امکان آن نیست علاوه بر آن هم بیشتر سینماگران ایران نقدپذیر نیستند و اگر هم قرار باشد که نقد کنند به مشاجره کشیده می‌شود. اگر هم قرار است که روند تولید فیلم گفته شود که گزارشش در اینترنت توسط آنها گفته شده و موجود است. برای همین خروجی این نشست از قبل موجود است. نکته دیگر اینکه خیلی از سؤالات هم پرسیده نمی‌شود و سانسور می‌شود. برای همین فرد طرح‌کننده سؤال گفته است که چرا سؤال من خوانده نشده است. برای اینکه سؤال بنیادی و ریشه‌ای بوده و امکان داشته که به عوامل فیلم بربخورد.

او در ادامه درباره کارگاه‌ها‌ی آموزشی و نشست‌های فرهنگی که امسال به جشنواره فیلم فجر اضافه شده، گفت: در مورد کارگاه‌های آموزشی باید بگویم که اگر چنین برنامه‌هایی باشد خیلی خوب است خصوصاً آنکه به خاطر کرونا ما به سمت فضای مجازی سوق داده شده‌ایم و از این مسیر پخش شود خصوصاً دانشجویان رشته‌های دانشگاهی مانند کارگردانی و فیلمبرداری و... ما می‌دانیم که جشنواره فیلم فجر در سال‌های اخیر بیشتر جنبه تجاری پیدا کرده و گویی همه تنها می‌خواهند بیایند فیلم ببینند و بروند خانه خودشان، در صورتی که این نشست‌ها می‌تواند کمک کند تا جشنواره فیلم فجر از آن لایه و جنبه ستاره‌سالار و تجاری زده دور شود.

خرازی‌ها تأکید کرد: خوشحالم از اینکه گروه جدید جشنواره فیلم فجر فرش قرمز را نیز حذف کرده‌اند به نظرم در گذشته عمدی در آن بوده که همان فرهنگ ستاره‌سالاری پابرجا باشد. اصلاً زمانی که می‌خواهیم فرش قرمز پهن کنیم باید ببینیم که آیا عوامل شایسته روی این فرش قرمز قدم برمی‌دارند و بعد هم خروجی آن چیست؟ آیا چیزی جز ستاره‌سالاری و سلبریتی‌سازی هست؟ آوردن این افراد روی فرش قرمز دعوت به سلفی گرفتن با آنها است. جای تأسف است که روشنفکران و منتقدین مطرح و همین‌طور خبرنگاران جا افتاده و حتی عکاسان حرفه‌ای می‌خواهند با یک ولعی بروند و با افرادی که روی فرش قرمز آمده‌اند عکس بگیرند. در حالی که شأن منتقد و نویسنده روشنفکر این نیست یک نفر از وزارت ارشاد قبلی به من بگوید که خروجی این فرش قرمز چه بوده است. این جشنواره فرهنگی نیست بلکه انگار یک سالن مُد است که برای دیدن مُدل‌های لباس به آنجا می‌رویم.

وی در خصوص حضور فیلمسازان اولی و جوان، خاطرنشان کرد: از خروجی‌ها معلوم است که هیأت انتخاب باید برای هر ژانر یک فیلم حداقل انتخاب می‌کردند؛ اکشن، اجتماعی، ملودرام، جنگی، سیاسی و کمدی داریم. شاید هم فیلم انیمیشن و کودک و نوجوان می‌توانستیم داشته باشیم اما این اتفاق نیفتاده است. شاید به خاطر اینکه فیلمی در این گونه به جشنواره نیامده است. ویترین جشنواره از نظر تنوع ژانر قابل دفاع است چون ژانرهای مختلفی دارد اما از نظر کیفیت، فیلم‌ها و سوابق فیلمسازان، خیلی قابل دفاع نیست و کیفیت‌شان چندان مناسب نیست.

این منتقد سینما، افزود: در جشنواره امسال با فیلمسازانی روبروییم که هنوز به مرحله پختگی نرسیده‌اند و طبعاً روی کیفیت فیلم‌هایشان تأثیر می‌گذارد و البته نباید استثناها را درنظر نگیریم. فیلم "علفزار" کاظم دانشی انگار نه انگار برای یک فیلمساز فیلم اولی است، انگار او سال‌های سال فیلم می‌سازد از لحاظ تکنیکال و به لحاظ سینمایی، فیلم محکمی است و شبیه به فیلم اولی نیست.

او درباره حضور قهرمانان متعدد در جشنواره امسال، گفت: قهرمان‌های اکشن را خیلی خوب در سینمای ایران پرداخت می‌کنند و این قهرمان‌ها خیلی موجب جلب توجه نسل جدید نیستند. اما قهرمان‌هایی که از دفاع مقدس برمی‌خیزند و یا ریشه در سیاست دارند هنوز که هنوز است پرداخت جذابی در سینما ندارند. به نظر می‌رسد فیلمسازان و فیلمنامه‌نویسان هنوز نتوانسته‌اند شمایل جذاب و کاریزماتیکی از قهرمانان سیاسی و قهرمان‌های دفاع‌مقدس به جوان‌های ما ارائه بدهند. کما اینکه در فیلم‌های جشنواره فیلم فجر امسال هم ما قهرمان‌های سیاسی داریم که کاریزماتیک نیستند. شاید تنها موردی که از این قهرمانان ارزشی قابل دفاع است در فیلم "هناس" و شخصیت همسر شهید رضایی‌نژاد است که مریلا زارعی این نقش را ایفا می‌کند.

خرازی‌ها همچنین پیش‌بینی‌ای از سیمرغ‌های جشنواره فیلم فجر داشت که این‌طور گفت: جواد عزتی در فیلم "مرد بازنده" احتمال دارد در سیمرغی‌های امسالِ جشنواره فجر باشد و قفل سیمرغ نگرفتن‌هایش شکسته می‌شود. شاید در بخشِ کارگردانی هم مسعود کیمیایی کاندید می‌شد اگر انصراف نمی‌داد. پژمان جمشیدی در "علفزار" ممکن است کاندید شود. از لحاظ فیلمبرداری فیلم "دسته دختران" ممکن است کاندید شود. به لحاظ تدوین، تدوین‌گر "علفزار" و تدوینگر "خائن‌کشی" کاندید شوند. به لحاظ بهترین فیلم یا انتخاب ویژه فیلم "2888" کیوان علی‌محمدی و علی اکبر حیدری، ممکن است بهترین فیلم شود. در تماشاگران "مرد بازنده" رأی می‌آورد و البته علفزار و ملاقات خصوصی هم می‌توانند جزو کاندیدای این بخش باشند.

او خاطرنشان کرد: در بخش کارگردانی رضا میرکریمی برای فیلم "نگهبان شب" و مهدویان برای "مرد بازنده"، در میان زنانِ بازیگر مائده طهماسبی برای فیلم "علفزار" امکان دارد کاندیدا شود و فیلم‌های "دسته دختران" و "هناس" هم حتماً یک سیمرغ می‌گیرند. ممکن است "موقعیت مهدی" از لحاظ فیلمبرداری و تدوین و چهره‌پردازی بتواند جایزه بگیرد.

خرازی‌ها درباره سطح بازی‌های امسال نسبت به کیفیتِ کمتر فیلم‌ها، توضیح داد: امسال سطح بازی‌ها با وجودِ اینکه به لحاظ کارگردانی و کیفیت سطح فیلم‌ها در حد متوسط است اما به لحاظ بازیگری سطح همه فیلم‌ها بالاست و یک رقابت خیلی سختی در فیلم‌های جشنواره در خصوص بازیگری وجود دارد چه نقش اصلی و چه نقش فرعی. حتی فیلم‌هایی که ممکن است سیمرغی نباشند و بازی‌های خوبی در آن وجود دارد از جمله فیلم "شادروان" همه بازیگرانش چه بازیگران نقش اصلی و نقش فرعی شایستگی کاندید شدن برای سیمرغ را دارند اما معمولاً هیئت داوران فیلم‌های کمدی را دست‌ِکم می‌گیرند و این‌طور فیلم‌ها تحت‌الشعاع وزنِ سنگین فیلم‌های ایدئولوژیک سینمای ایران قرار می‌گیرند.

این منتقد سینما در پایان درباره هیئت داوران هم نکته‌ای داشت و اینچنین گفت: اول از همه خوشحالم یک منتقد فیلم در جمع هیئت داوران حضور دارد. متأسفانه جشنواره فیلم فجر در ادوار گذشته نسبت به منتقدان نامهربان بوده و شاید در چند دوره یک منتقد فیلم جزو هیئت داوران بوده است اما در اکثر ادوارش منتقد فیلم جزو هیئت فیلم نبوده است. خوشبختانه امسال یک منتقد فیلم در میان‌شان است. نکته دیگر سعی شده در اکثر تخصص‌های ویژه و مطرح حتماً یک نفر باشد فقط خلأ یک عضو خانم در این جمع کاملاً مشهود است و چقدر خوب بود اگر یکی از اعضای هیئت داوران یک نفر خانم هنرمند بود که یک مقداری نگاه و دید احساسی و زنانه را با خودش به جمع هیئت داوران بیاورد. آدم‌هایی که انتخاب شدند آدم‌های خبره‌ای‌اند و ترکیب درستی انتخاب شده اما بی‌نقص نیست. امتیاز بزرگی در هیئت داوری چهلمین جشنواره فیلم فجر وجود دارد که عضو بی‌ربط و غیرمرتبط نداریم و به نظرمن عضو سفارشی و توصیه شده هم نداریم.